اگرچه امروزه با رشد صنعت نفت و انعقاد قراردادهای مختلف در حوزه های نفتی هستیم اما باید توجه نمود که اکتشاف، استخراج و بهره برداری از منابع نفتی هزینه‌های بسیاری دارد. کشورهایی که منابع نفتی متعددی دارند عمدتاً کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه هستند. فلذا سعی در مشارکت با کشورهای صنعتی و حتی شرکت‌های خصوصی از طریق انعقاد قرارداد نفتی مشارکت در تولید دارند.
در این حوزه سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی اهمیت بسیاری دارد و یکی از راهکارهای جذب سرمایه انعقاد قرارداد فوق و هم‌افزایی از طریق قرارداد مشارکت در تولید است. در صورتی که به این حوزه علاقمند هستید، با ما همراه باشید، تا ضمن بیان نکاتی در خصوص مشارکت مدنی، مهم‌ترین نکات قرارداد نفتی مشارکت در تولید و نمونه‌ای از آن را مورد توجهتان قرار دهیم.
قرارداد مشارکت مدنی چه ماهیتی داشته و کاربردهای آن چیست؟
وفق ماده ۵۷۱ قانون مدنی ، مشارکت مدنی با تلفیق سرمایه‌های اشخاص مختلف اعم از حقوقی و حقیقی صورت می‌گیرد. هدف اصلی از تنظیم قرارداد مشارکت مدنی، انجام یک یا چند کار معیّن در حوزه تولید، بازرگانی و خدماتی در مدت زمان معین و با هدف کسب سود است.
بنابراین برای هم افزایی و همکاری، شرکاء سرمایه‌های خود را اعم از نقدی و غیرنقدی در کنار هم قرار می‌دهند. در فرض اخیر بایستی سرمایه غیرنقدی برآورد و ارزشیابی شود. علاوه بر این همانطور که در بخش قرارداد مشارکت بیان شده است، به جهت گستره وسیع مشارکت مدنی، این قرارداد نسبت به مباحث مختلف تنظیم می‌شود.
این موارد شامل صادرات کالا، بخش خدمات، بازرگانی داخلی، تولید و فروش محصول، واردات کالا به قصد فروش، احداث مسکن انفرادی و انبوه سازی و مواد اولیه و ابزار کار و علی الخصوص حوزه صنعت نفت است.
با توجه به مطالب فوق، قرارداد نفتی مشارکت در تولید از جمله قراردادهای پرکاربرد مشارکت است که در حوزه نفت منعقد می‌کنند و مقررات و احکام مشارکت مدنی را دربرمی‌گیرد. سایر انواع قرارداد مشارکت در تولید نیز از همین ویژگی‌ها تبعیت می‌کنند. قرارداد مشارکت صنعتی ، مشارکت استخراج معدن ، قرارداد مشارکت پوشاک و یا قرارداد مشارکت پرورش ماهی همگی بر مبنای تقسیم آورده و تقسیم سود شکل گرفته اند.
بررسی قرارداد نفتی مشارکت در تولید
همانطور که در مقدمه بیان شد، بیشتر میدان‌های نفتی در کشورهای توسعه‌نیافته یا در حال توسعه است. در این کشورها مشکل کمبود بودجه دولتی و ضعف بخش خصوصی داخلی در تأمین منابع مالی وجود دارد. به همین دلیل جذب سرمایه‌گذاری خارجی اهمیت به سزایی دارد. یکی از ابزارهای رفع این مشکل، انعقاد قرارداد نفتی مشارکت در تولید است تا سرمایه خارجی جهت توسعه صنعت نفت جذب گردد.
قرارداد نفتی مشارکت در تولید یک قرارداد مشارکت متداول در صنعت نفت است، ولی به نظر می‌رسد عنوان این قرارداد، ناظر به ماهیت آن نیست. علت این امر آن است به عقیده برخی قرارداد نفتی مشارکت در تولید، راهکاری برای خرید خدمات است. پرداخت بخشی از هزینه‌های تولید، ناظر به ادای تعهد است اما از واژه مشارکت، تحقق نوعی حق عینی به ذهن متبادر می‌شود.
تاریخچه قرارداد نفتی
از بعد تاریخی اولین بار، قرارداد مشارکت در تولید، راهکاری است که قبل از استفاده در صنعت نفت، در بخش کشاورزی از آن استفاده می‌شد. کشور اندونزی جز اولین کشورهایی بود که از قرارداد مشارکت در تولید در شکل کنونی آن استفاده کرد.
علاوه بر این انعقاد قرارداد نفتی مشارکت در تولید، ریشه در قانون معادن هند-هلند دارد. پس از تصویب این قانون در ۱۸۹۹ میلادی، اجازه اعطای امتیاز در مقابل دریافت بخشی از نفت و بهره مالکانه داده شده بود.
ارکان قرارداد نفتی
تعریف قرارداد نفتی مشارکت در تولید عبارت است از یک توافق و قراردادی که میان یک دولت و یک شرکت نفتی یا کنسرسیومی که واجد تخصص و صلاحیت لازم باشند، منعقد می‌شود.
وفق این قرارداد، طرف دوم، مجوز انحصاری اکتشاف و استخراج نفت را در دوره معین و مکان مشخص از جانب طرف اول دریافت می‌نماید. به موجب این قرارداد طرف دوم با پذیرفتن ریسک‌های موجود، متعهد است تا خدماتی اعم از مالی و فنی در چارچوب انجام فعالیت‌های اکتشاف، توسعه، استخراج و بازاریابی ارائه دهد.
متقابلاً طرف اول متعهد می‌شود که با تولید تجاری سهمی از نفت تولیدشده را بابت جبران ریسک و خدمات، به طرف دوم پرداخت نماید.
در این راستا به عقیده برخی قرارداد نفتی مشارکت در تولید در زمره قراردادهای مشارکت مدنی قرار می‌گیرد. لیکن در مقابل برخی معتقدند که مشارکت در تولید نوعی قرارداد خدماتی یا خرید خدمت است. به عبارت دیگر پرداختی که به طرف دوم صورت می‌گیرد، دستمزد است و طرف دوم نیز پیمانکار این قرارداد است.
به همین دلیل این دسته از افراد معتقدند که ماهیت مشارکت در تولید نفت امتیاز نیست. زیرا در امتیاز، تمام نفت تولیدشده و وسایل و تجهیزات، در مالکیت طرف دوم بوده لیکن در مشارکت در تولید، کلیه نفت تولیدی و تجهیزات در مالکیت دولت قرار می‌گیرد.
همچنین این دسته از حقوقدانان معتقدند که در قالب اعطا امتیاز دولت در نظارت بر شرکت نفتی اختیاری محدود داشته لیکن در مشارکت در تولید، شرکت نفتی تحت کنترل دولت فعالیت می‌کند.
لازم به ذکر است که به نظر این دسته از حقوقدانان قرارداد نفتی مشارکت در تولید را نیز نمی‌توان نوعی قرارداد مشارکت مدنی دانست.
علت این است که اولاً ریسک عدم اکتشاف بر عهده طرف دوم است نه دولت. ثانیاً، اگر پروژه تولید و اکتشاف با شکست مواجه شود کلیه هزینه‌ها توسط دولت پرداخت می‌شود و پیمانکار در پایان قرارداد، هیچگونه هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند. ثالثاً، برخلاف قراردادهای مشارکت مدنی کلیه نفت تولیدی که محصول نهایی است در مالکیت یک طرف یعنی دولت است. طرف مقابل هیچگونه مالکیتی بر نفت تولیدی ندارد و اصلاً نمی‌توان از نظر حقوقی آن را شریک دانست.
سخن آخر
همانطور که بیان شد قرارداد نفتی مشارکت در تولید ، قراردادی رایج در حوزه تولید نفت است. در رابطه با ماهیت این قرارداد اختلاف نظر وجود دارد که در این مطلب به مباحث مرتبط با آن پرداختیم. می‌توانید با دانلود قرارداد مشارکت مدنی نیازهای خود را در این خصوص پوشش دهید.
در صورتی که کماکان ابهام یا سوالی در این حوزه دارید می‌توانید با کارشناسان حقوقی وینداد از طریق بخش مشاوره تلفنی در تماس باشید.
سوالات متداول
آیا ماهیت مشارکت در تولید نفت امتیازی است؟
ماهیت مشارکت در تولید نفت امتیاز نیست. زیرا در امتیاز، تمام نفت تولیدشده و وسایل و تجهیزات، در مالکیت طرف دوم است. اما در مشارکت در تولید، کلیه نفت تولیدی و تجهیزات در مالکیت دولت قرار می‌گیرد.
پیمانکار در قرارداد مشارکت در تولید نفت چه مسئولیت‌هایی دارد؟
از آنجا که مشارکت در تولید نوعی قرارداد خدماتی یا خرید خدمت است؛ پرداختی که به طرف دوم صورت می‌گیرد، دستمزد در نظر گرفته و طرف دوم نیز با عنوان پیمانکار شناخته می‌شود.
