پیمانکاری ساختمان یکی از فعالیت‌هایی است که افراد برای ورود به ساختوساز و کسب سود آن را انتخاب می‌کنند. پیمانکاری ساختمان می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که یکی از آنها پیمانکاری دولتی است که طبیعتی متفاوت از پیمانکاری‌های خصوصی دارد. در این مطلب به موضوع پیمانکاری ساختمان، شرایط و ضوابط پیمانکاری دولتی و همچنین لزوم تنظیم قرارداد پیمانکاری دولتی در آن می‌پردازیم و برخی از نکات مهم این قرارداد را بررسی می‌کنیم.
پیمانکاری ساختمان به چه معناست؟
پیمانکاری ساختمان به وضعیتی گفته می‌شود که یک دسته اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت عنوان پیمانکار، در خصوص صفر تا صد عملیات ساختوساز یک پروژه عمرانی مسئولیت بپذیرند. به بیان دیگر زمانی که یک شخص حقیقی یا حقوقی به واسطه قرارداد با پیمانکار، مسئولیت طراحی نقشه، تهیه لوازم و مصالح، ساخت، اجرا و… بر عهده بگیرد، فعالیت پیمانکاری ساختمان آغاز شده است.
پیمانکار ساختمان نیز شخصی است که در یک رابطه قراردادی با کارفرما قرار گرفته و اجرای پروژه خاص، تحت شرایط خاص و در زمان مشخص و با مبلغ معین را بر عهده می‌گیرد.
اصولا رابطه پیمانکار ساختمان و کارفرما تابع شرایط خاصی است و هر یک از کارفرما و پیمانکار تعهداتی را برعهده دارند. البته تعهدات پیمانکار به لحاظ قراردادی متعدد و بیشتر هستند که در وینداد به موضوع تعهدات پیمانکار ساختمان پیشتر پرداخته‌ایم.
گاهی ممکن است طرف قراردادی که مایل به سپردن ساختوساز به پیمانکار است، دولت و یا شرکت و نهادی دولتی باشد. در این حالت گفته می‌شود که پیمانکاری از نوع دولتی است. در ادامه به موضوع پیمانکاری دولتی می‌پردازیم.
منظور از پیمانکاری دولتی چیست؟
احتمالا تا کنون مفهوم قرارداد پیمانکاری ساختمان را متوجه شده‌اید. اما منظور از پیمانکاری دولتی و قرارداد آن چیست؟ به بیانی ساده می‌توان گفت که پیمانکاری دولتی غالبا میان دو شخصیت حقوقی اتفاق می‌افتد که یکی از آنها دولت است. در واقع زمانی که دولت نیاز به پیمانکار برای انجام امور عمرانی و ساختوساز داشته باشد، قرارداد پیمانکاری دولتی شکل می‌گیرد.
در قوانین موجود به طور مستقیم به پیمانکاری دولتی اشاره نشده است اما در ماده ۱۱ قانون مالیات بر درآمد و املاک مزروعی و مستغلات و حق تمبر، به مفهوم پیمانکاری (مقاطعه کاری) اشاره شده است و در ادامه آن به اشخاص حقوقی دولتی و شهرداری‌ها نیز پرداخته است که می‌توانند قرارداد پیمانکاری برای امور ساختمان و حمل‌ونقل و راهسازی و… منعقد کنند. به بیان دیگر از محتوای این ماده می‌توان برداشت کرد که پیمانکاری دولتی به رسمیت شناخته شده است.
قرارداد پیمانکاری دولتی چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای به وجود آمدن رابطه پیمانکاری دولتی، تنظیم یک قرارداد پیمانکاری (مقاطعه‌کاری) دقیق، عنصری حیاتی محسوب می‌شود. در واقع هر زمان که رابطه پیمانکاری چه از نوع دولتی و چه غیر آن شکل می‌گیرد، وجود یک قرارداد ضروری است تا طرفین آن حدود حقوق و تعهدات خود را بدانند.
در خصوص نکات مهم قرارداد پیمانکاری ساختمان در وینداد مطالب مفصلی نوشته‌ایم اما قرارداد پیمانکاری دولتی حاوی نکات دیگری است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
ویژگی اول
مهم‌ترین نکته در مورد قرارداد پیمانکاری دولتی، این است که این قرارداد از نوع الحاقی است. یعنی از آنجایی که طرف قرارداد (کارفرما) دولت و یا نهادهای وابسته به آن است و از قدرت حاکمیتی و انحصاری برخوردار است، پیمانکار آزادی عمل خاصی برای تغییر در قرارداد پیمانکاری ندارد.
به بیان بهتر شرایط این قرارداد از سوی دولت به پیمانکار از قبل تحمیل می‌شود و پیمانکار برای تغییر بندهای قرارداد قدرت چانه‌زنی ندارد. نمونه‌ای دیگر از قرارداد الحاقی، قراردادی است که ارائه دهندگان خدمات اینترنتی یا بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری با مشتریان منعقد می‌کنند و عملا مشتری اختیاری در تغییر مفاد آن ندارد.
البته نباید فراموش کرد که بر این قرارداد نیز قوانین و مقررات عمومی قراردادها حاکم است و شرایط عمومی پیمان نیز در این قرارداد لحاظ می‌شود و صرفا قراردادهای پیمانکاری دولتی از حیطه ورود حقوق خصوصی خارج هستند.
ویژگی دوم
نکته دیگر این است که حجم پروژه‌های ساختمانی در پیمانکاری دولتی بسیار زیاد است. یعنی در مقایسه با پیمانکاری ساختمان خصوصی، زمانی که کارفرما دولتی است، احتمال زیاد، ساخت‌وسازهای کلان و انبوه مورد نظر است و از این جهت قرارداد پیمانکاری دولتی، دارای جزئیات و پیچیدگی‌های فراوانی است.
ویژگی سوم
لازم به ذکر است که پیمانکار در قراردادهای پیمانکاری دولتی غالبا شخصیتی حقوقی (یک شرکت پیمانکاری) است که می‌تواند به طور کامل پروژه را در دست بگیرد و اشخاص حقیقی چندان قدرتی در به دست گرفتن پروژه‌های ساختوساز انبوه دولتی ندارند زیرا پیمانکاران حقوقی با داشتن شرکتی کامل و نیروهای مورد نیاز مانند معماران، مهندسان عمران و برق و مکانیک، کارگران ساختمانی و… می‌توانند پروژه‌های سنگین دولتی را عهده‌دار شوند.
نیاز به مشاوره درباره قرارداد پیمانکاری دولتی دارید؟
هر چند در این مطلب ذکر شد که این قرارداد از نوع الحاقی است و پیمانکار اختیار زیادی در تغییر محتوای آن ندارد، اما وجود یک مشاور حقوقی آگاه به حقوق قراردادها می‌تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف پیمانکار و جلوگیری از وقوع اختلاف بین کارفرما و پیمانکار داشته باشد.
به همین خاطر پیشنهاد می‌شود اگر قصد ورود به قرارداد پیمانکاری دولتی در امور ساختمان‌‌سازی را دارید با کارشناسان امور قراردادهای وینداد در ارتباط باشید تا راهنمایی‌های مورد نیاز برای قراردادهای پیمانکاری را دریافت کنید.
