یکی از رایج‌ترین روابطی که امروزه میان اعضای جامعه شکل می‌گیرد، رابطه میان کارگر و کارفرما است. این رابطه ویژگی‌های خاصی دارد و همین ویژگی‌ها موجب شده است که در سال ۱۳۶۹ قانون خاصی تحت‌عنوان قانون کار برای ساماندهیِ آن پیش‌بینی شود. یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با رابطه کارگر و کارفرما، اختلافاتی است که ممکن است در جریان این رابطه به وجود آید. در این نوشتار، به بررسیِ مرجع حل اختلاف کارگر و کارفرما و چگونگیِ حل‌وفصل این اختلافات از منظر قانون کار پرداخته خواهد شد.
- 1) چه اشخاصی مشمول قانون کار می‌باشند؟
- 2) مطابق قانون کار، اختلافات میان کارگر و کارفرما از چه طریقی باید حل‌وفصل شود؟
- 3) هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف متشکل از چه افرادی می‌باشند؟
- 4) مرجع حل اختلاف کارگر و کارفرما چگونه به اختلاف رسیدگی می‌کند؟
- 5) در مورد مرجع حل اختلاف کارگر و کارفرما نیاز به راهنمایی دارید؟
چه اشخاصی مشمول قانون کار می‌باشند؟
پیش از بررسیِ مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما و چگونگیِ حل‌وفصل این اختلافات باید مشخص شود که اساساً چه اشخاصی مشمول قانون کار می‌باشند و باید برای حل‌وفصل اختلافات کاریِ خود مطابق این قانون به مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما مراجعه نمایند.
مطابق ماده ۵ قانون کار، مصوب ۱۳۶۹، کلیه کارگران، کارفرمایان، نمایندگان آن‌ها، کارآموزان و کارگاه‌ها مشمول مقررات این قانون می‌باشند. حال، باید مشخص نمود که عنوان کارگر و کارفرما بر چه اشخاصی اِطلاق می‌شود. مطابق مواد ۲ و ۳ این قانون، مراد از کارگر شخصی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند. کارفرما نیز به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می‌شود که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند.
مطابق قانون کار، اختلافات میان کارگر و کارفرما از چه طریقی باید حل‌وفصل شود؟
فصل نهم قانون کار، با عنوان «مراجع حل اختلاف» به تعیین نحوه حل‌وفصل اختلاف میان کارگر و کارفرما اختصاص یافته است. در این فصل، مراجع حل‌وفصل اختلاف کارگر و کارفرما و نحوه رسیدگی به این اختلافات تعیین شده است. مطابق ماده 157 قانون کار، اگر اختلافی میان کارفرما و کارگر یا کارآموز پدید آید و این اختلاف ناشی از اجرای این قانون و سایر مقررات کار، قرارداد کارآموزی، موافقت‌نامه‌های کارگاهی یا پیمان‌های دسته‌جمعیِ کار باشد، در دو مرحله باید حل‌وفصل شود:
- در مرحله نخست، این اختلاف باید از طریق سازش مستقیم میان کارفرما و کارگر یا کارآموز و یا نمایندگان آن‌ها در شورای اسلامی کار و در صورتی که شورای اسلامی کار در واحدی نباشد، از طریق انجمن صنفی کارگران و یا نماینده قانونی کارگران و کارفرما حل‌وفصل شود.
- چنانچه مرحله نخست نتیجه‌بخش نباشد و تلاش برای حل‌وفصل اختلاف از طریق سازش به نتیجه نرسد، حل‌وفصل اختلاف باید از طریق هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف صورت پذیرد.
هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف متشکل از چه افرادی می‌باشند؟
طبق ماده ۱۵۸ قانون کار، هیأت تشخیص از یک نفر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی، یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان و یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان استان تشکیل می‌شود.
مطابق ماده ۱۶۰ قانون کار، هیأت حل اختلاف استان از سه نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگران و یا مجمع نمایندگان کارگران و سه نفر نماینده کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه و سه نفر نماینده دولت (مدیر کل کار و امور اجتماعی، فرماندار و رییس دادگستری محل و یا نمایندگان آن‌ها) تشکیل می‌شود.
مرجع حل اختلاف کارگر و کارفرما چگونه به اختلاف رسیدگی می‌کند؟
در خصوص نحوه رسیدگی به اختلاف کارگر و کارفرما در مراجع ذی‌صلاح، توجه به نکات ذیل ضروری است:
- مطابق ماده ۲ «آیین‌نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف موضوع ماده ۱۶۴ قانون کار»، مصوب سال ۱۳۸۰، رسیدگی به اختلافات میان کارفرما و کارگر یا کارفرما و کارآموز، در دو مرحله بدوی و تجدیدنظر صورت می‌گیرد.
- مطابق ماده ۳ این آیین‌نامه، رسیدگی به اختلافات میان کارفرما و کارگر یا کارآموز در این مراجع ذی‌صلاح، منوط به تقدیم دادخواست از سوی ذی‌نفع یا نماینده قانونیِ وی است. این دادخواست باید کتبی باشد، به زبان فارسی نوشته شود و حتی‌الامکان بر روی فرم‌های تهیه‌شده در وزارت کار و امور اجتماعی تنظیم گردد. این دادخواست باید به واحد کار و امور اجتماعی که آخرین محل کارِ کارگر در حوزه آن قرار دارد، تسلیم شود.
- مطابق ماده ۴ این آیین‌نامه، دادخواست و پیوست‌های آن باید به تعداد خوانده دعوا به‌اضافه یک نسخه باشد و در آن، موارد زیر درج شود:
الف. نام، نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، اقامتگاه، نوع شغل و میزان سابقه کار خواهان در کارگاه (چنانچه خواهان، کارگر باشد).
ب. نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خوانده.
پ. موضوع شکایت و شرح خواسته به تفکیک مورد.
ت. امضاء یا اثر انگشت خواهان.
- مطابق مواد ۱۰ و ۱۱ این آیین‌نامه، جلسه هیأت تشخیص با حضور هر سه عضو تشکیل می‌شود. دعوت از طرفین برای حضور در جلسه رسیدگی برای یک نوبت الزامی است. طرفین می‌توانند خودشان در این جلسات حاضر شوند و یا این‌که نماینده خود را به‌صورت کتبی برای حضور در جلسات معرفی کنند. در هر صورت، عدم‌حضور هیچ‌یک از طرفین یا نمایندگان آن‌ها مانع رسیدگی و صدور رأی نخواهد بود.
- مطابق ماده ۱۵۹ قانون کار، چنانچه طرفین دعوا نسبت به رأی هیأت‌های تشخیص اعتراض داشته باشند، می‌توانند ظرف مدت ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ، اعتراض خود را به‌صورت کتبی به هیأت حل اختلاف تقدیم نمایند.
- هیأت حل اختلاف، مرجع رسیدگی به اعتراض و شکایت از آراء هیأت‌های تشخیص است. رأیی که هیأت حل اختلاف در این مورد صادر می‌کند، قطعی و لازم‌الاجرا است.
- هیأت‌های حل اختلاف موظف‌اند که به‌صورت کتبی از طرفین برای حضور در جلسه رسیدگی دعوت کنند. عدم‌حضور طرفین یا نماینده آن‌ها مانع رسیدگی و صدور رأی نخواهد بود. چنانچه هیأت حل اختلاف حضور طرفین را ضروری بداند، جلسه رسیدگی را فقط برای یک‌بار تجدید خواهد نمود.
آراء قطعیِ هیأت‌های حل اختلاف نیز قابل اعتراض است.
آراء صادره از هیأت‌های حل اختلاف کارگر و کارفرما قطعی و لازم‌الاجرا است، اما مطابق ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، مصوب سال ۱۳۹۲، طرفین دعوا می‌توانند به آراء قطعیِ هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما نیز از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آن‌ها در دیوان عدالت اداری اعتراض کنند.
اشخاصی که از حیث ارتباط کاری مشمول قانون کار می‌باشند، در صورت مواجه‌شدن با هر نوع پرسش یا مشکل در مسیر اقامه دعوا در مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما، می‌توانند پرسش یا مشکل خود را از طریق سیستم دعاویِ تخصصیِ وینداد با کارشناسان این حوزه در میان بگذارند.
در مورد مرجع حل اختلاف کارگر و کارفرما نیاز به راهنمایی دارید؟
تنظیم قراردادهای کار، از جمله اموری است که برای کارگران و کارفرمایان اهمیتی حیاتی دارد.
فراموش نکنید که حوزه حقوق کار و روابط استخدامی از حساس‌ترین و پرنکته‌ترین شاخه‌های حقوقی در ایران محسوب می‌شود.
بنابراین دریافت مشاوره حقوقی از کارشناسان حوزه حقوق کار پیش از ورود به روابط استخدامی اقدامی منطقی و پرفایده خواهد بود.
تیم حقوقی وینداد متشکل از وکلای دادگستری مطلع و مجرب و مشاوران حقوقی قراردادهای کار، قادر است خدمات متنوعی از جمله تنظیم و بررسی قرارداد کار، مشاوره تلفنی و… را به شما ارائه دهد.
دوست من یک کارفرمایی داشتند که ازشون سفته گرفته که نرن شکایت کنن و این سفته رو در قرارداد شون ذکر نکردند. ایشون باید چیکار کنند؟ فکر کنید دوماه براشون سایت طراحی کردند و هیچی بهشون پول ندادند.
با سلام و احترام
ایشان باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی مراجعه نموده و اظهارنامه رسمی ثبت نمایند تا برای کارفرما ارسال گردد و برای سایر مراحل این کار وینداد می تواند به شما یاری نماید.
مجموعه حقوقی وینداد