از سال ۶۹ موضوع پیمان‌های دسته جمعی کار بین کارفرمایان و کارگران مطرح شد. قرارداد جمعی کار به عنوان روشی برای بهبود شرایط کارگران و کارفرمایان، همچنین بهبود شرایط تولید، حل مشکلات رفاهی‌کارگران، حل مشکلات حرفه‌ای و شغلی و توازن منافع میان کارگر و کارفرما در قانون کار تصویب شد. اما در این سال‌ها کارگران و کارفرمایان نتوانستند آن طور که باید از این قرارداد جمعی کار استفاده کنند و این قرارداد آنچنان که باید عملی نشده است.
هرچند پیمان‌های دسته جمعی کار به طور واضح در قانون کار توضیح داده شده ولی هنوز عده‌ی زیادی از اشخاص حقیقی و حقوقی در این زمینه از آن اطلاع چندانی ندارند. در این موضوع نیز کار چندانی انجام نشده است. بنابراین در این مقاله به طور کامل قرارداد جمعی کار و شرایط پیمان دسته جمعی کار را برای شما توضیح می‌دهیم.
قرارداد کار چیست؟
مطابق ماده ۲ قانون کار کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند. مطابق ماده ۳ کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند.
در تمام قراردادهای کاری دو طرف وجود دارد. یک طرف این قرارداد کارفرما و دیگری کارگر است. قرارداد کار نیز عبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌العمل، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. قرارداد کار انواع مختلف دارد که یک نمونه قرارداد کار را می‌توان قرارداد جمعی کار دانست. در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
قرارداد جمعی کار چیست؟
مواد ۱۴۰ تا ۱۴۲ قانون کار به موضوع پیمان‌های دسته جمعی اختصاص یافته است. بر طبق ماده ۱۴۰ قانون کار: «پیمان دسته جمعی کار عبارت است از پیمان کتبی به منظور تعیین شرایط کار فیما بین یک یا چند ( شورا یا انجمن صنفی یا نماینده قانونی کارگران) از یک طرف و یک یا چند کارفرما یا نمایندگان قانونی آن‌ها از سوی دیگر یا فیمابین کانون‌ها و کانون‌های عالی کارگری و کارفرمایی منعقد می‌شود.»
پیمان‌های دسته جمعی کار دایره وسیعی دارند که بسته به شرایط و موقعیت دارای موضوعاتی از قبیل؛ امنیت شغلی، آموزش فنی و حرفه ای، بازنشستگی، بیمه بیکاری و غیره هستند. این پیمانها یک اقدام گروهی است که بین کارگران و کارفرمایان تنظیم می‌شود. از آن جایی که همیشه منافع این دو گروه با هم درگیر است بنابراین نیاز به قراردادهای دسته بیش از پیش حس می‌شود. همچنین پیمان‌های جمعی وسیله ای برای نشان دادن قدرت طبقه کارگر در مقابل دولت و کارفرمایان است و از این رو برد سیاسی نیز دارند.
از سری پیمان‌های دسته جمعی می توان به قرارداد ارفاقی که در قانون تجارت آمده، اشاره کرد. قرارداد ارفاقی نیز نوعی قرارداد جمعی است که بر خلاف اصل نسبی بودن قراردادها اثر آن به کسانی که طرف قرارداد نیستند، سرایت می‌کند. این قرارداد بین تاجر ورشکسته از یک طرف و اکثریت طلبکارهای وی از طرف دیگر به منظور توقف جریان تصفیه و تعیین ترتیب پرداخت دیون تنظیم می‌شود. در این قرارداد حتی کسانی که پیمان را امضا نکرده اند نیز تاثیر گذار است و طلبکاران دیگر می‌توانند نسبت به این قرارداد حتی اعتراض نیز کنند.
شرایط پیمان‌های دسته جمعی کار چیست؟
طبق قرارداد کار، کارگران و کارفرمایان می‌توانند در خصوص همه موضوعات این پیمان را امضا کنند. اما این قراردادها هنگاهی اعتبار قانونی دارند که :
الف – مزایای کمتر از آنچه در قانون کار پیش بینی گردیده است در آن تعیین نشده باشد.
ب – با قوانین و مقررات جاری کشور و تصمیمات و مصوبات قانونی دولت مغایر نباشد.
ج – عدم تعارض موضوع یا موضوعات پیمان با بندهای الف و ب ، به تائید وزارت کار و امور اجتماعی برسد.
همچنین در خصوص شروط چگونگی تنظیم قرارداد جمعی کار، بر طبق قانون باید متن پیمان در سه نسخه تنظیم و به امضای طرفین برسد. دو نسخه از پیمان در اختیار طرفین عقدپیمان دسته جمعی قرار می‌گیرد. نسخه سوم ظرف سه روز در قبال اخذ رسید و به منظور رسیدگی و تأیید، تسلیم وزارت كار و امور اجتماعی خواهد شد.
از جهت اینکه پیمان دسته جمعی کار خواسته گروهی را مطرح می‌کنند، ارزش بسیاری دارند. چرا که مذاکرات دسته جمعی و به دنبال آن عقد پیمان‌های جمعی کار براین اصل ارزشی مبتنی هستند که افراد یک جامعه باید در تعیین سرنوشت خود مشارکت مستقیم داشته باشند.
جمع‌بندی
پیمان دسته جمعی کار در صورتی که طرفین قرارداد در آن پیمان شرکت داشته باشند، بسیار کاربردی است. پیمان‌های دسته جمعی از دو جهت در توسعه حقوق کار مؤثر هستند. از یک طرف پیمان بر قراردادهای فردی کار تاثیر می‌گذارد چرا که در قراردادهای انفرادی کار که کارفرما قبل یا بعد از پیـمان مـنعقد می‌کند، مقررات پیمان جمعی لازم الاتباع است. از طرف دیگر پیمان جمعی بر ایده قانونگذاران در فرایند قانونگذاری تاثیر زیادی دارد.
در جامعه امروز نیاز به قرارداد جمعی کار بیش از قبل است و این قراردادها احکام و مقررات خاص خود را دارد. بنابراین اگر در زمینه این قراردادها نیاز به کارشناسان حقوقی دارد. ما در وینداد این امکان را برای شما فراهم کرده‌ایم که این فرآیند را با کمک‌ها و مشاوره‌های آن‌ها طی کنید.
سوالات متداول
ماده ۱۴۰ قانون کار در چه موردی است؟
این ماده در رابطه با پیمان دسته جمعی کار است. یعنی پیمان کتبی به منظور تعیین شرایط کار فیما بین یک یا چند (شورا یا انجمن صنفی یا نماینده قانونی کارگران) از یک طرف و یک یا چند کارفرما یا نمایندگان قانونی آن‌ها از سوی دیگر یا فیمابین کانون‌ها و کانون‌های عالی کارگری و کارفرمایی منعقد می‌شود.
آیا پیمان دسته جمعی کار قانونی است؟
بله، قانون کار شرایط و نحوه تنظیم این نوع پیمانها را بهصورت کامل بیان کرده است.
