استفاده از اسناد تجاری در معاملات روزمره بسیاری از شهروندان رواج دارد. چک نیز به عنوان یکی از متداول‌ترین و مهم‌ترین اسناد تجاری مقررات خاص خود را دارد. یکی از موضوعات مهم در خصوص چک در ایران، وضعیت چک بدون امضا است.
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد به موضوع چک بدون امضا، وضعیت حقوقی و اقدامات لازم در این مورد می‌پردازیم.
تعریف چک
برای تعریف چک می‌توان به قانون تجارت رجوع کرد. ماده ۳۱۰ این قانون در تعریف چک می‌گوید:
چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال‌علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.
انواع چک به شرح زیر هستند:
چک عادی: می‌توان گفت که رایج‌ترین نوع از چکهای بانکی چک عادی است که برای نقد کردن آن باید به شعبه بانک صادرکننده چک مراجعه کرد.
چک تایید شده: این چک هم شبیه چک عادی است با این تفاوت که در این نوع چک، بانک پرداخت وجه را حتی در صورت خالی بودن حساب، تایید و تضمین می‌کند.
چک رمزدار: این چک هم شبیه چک تاییده شده، پرداخت آن توسط بانک تضمین می‌شود اما نکته مهم آن است که این چک را خود بانک صادر می‌کند برای شخص، اما چک تایید شده توسط خود شخص کشیده می‌شود.
چک بین‌بانکی: این چک توسط بانک صادر می‌شود و برای انتقال پول به بانکی دیگر کاربرد دارد. در واقع در این نوع چک، نمی‌توان وجه چک را به شکل نقد دریافت کرد وصرفا نوعی انتقال پول بین‌بانکی و به شکل رمزدار صورت می‌گیرد.
چک مسافرتی: این چک هم بوسیله بانک صادر شده و می‌توان وجه آن را در همه شعب بانک مورد نظر یا سایر نمایندگان و کارگزاران بانک دریافت کرد.
شرایط صحت چک
برای آنکه بتوانیم وضعیت چک بدون امضا را بررسی کنیم، لازم است ابتدا شرایط صحت چک را بدانیم.
مطابق ماده ۳۱۱ قانون تجارت، چک باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد تا قانونا فاقد اشکال باشد:
در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادرکننده برسد – پرداخت وجه نباید وعده داشته باشد.
همانطور که مشخص است، امضای صادر کننده چک یکی از مهم‌ترین ارکان صدور چک است و طبق بیان قانون‌گذار، باید در چک به همراه محل و تاریخ صدور وجود داشته باشد.
تفاوت چک بدون امضا و سفید امضا
پیش از ورود به بررسی وضعیت چک بدون امضا بایستی به تفاوت چک بدون امضا و سفید امضا توجه کرد.
گاهی ممکن است اشخاص به اشتباه چک بدون امضا و سفید امضا را یکی بدانند. در پاسخ باید گفت که چک سفید امضا، به چکی گفته می‌شود که مبلغ چک در آن قید نشده باشد اما چک بدون امضا فاقد امضای صادرکننده است.
بنابراین بر خلاف نام‌گذاری چک سفیدامضا، این نوع چک دارای امضا می‌باشد اما مبلغ یا تاریخ و مبلغ چک نوشته نشده است.
وضعیت چک بدون امضا
همانطورکه گفته شد، وجود امضای صادرکننده چک بر روی چک ضروری است. در نتیجه می‌توان گفت که چک بدون امضا اعتباری ندارد و در واقع دارنده چک نمی‌تواند نسبت به مبلغ آن ادعایی داشته باشد و یا چک را برگشت بزند.
به بیان دیگر امکان طرح دعوای حقوقی یا کیفری برای مطالبه وجه چک بدون امضا در اکثر موارد وجود ندارد.
مضاف بر موضوع چک بدون امضا، می‌توان موضوع انکار امضای چک را هم بررسی کرد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
وضعیت انکار امضای چک
حال که وضعیت حقوقی چک بدون امضا تعیین تکلیف شد، لازم است به مسئله مرتبط به این موضوع، یعنی انکار امضای چک نیز بپردازیم.
منظور از انکار امضای چک این است که صادرکننده چک، منکر امضای خود در چک شود و یا آن را به نوعی جعلی بداند.
در این حالت دارنده چک می‌تواند علیه صادرکننده چک اقامه دعوی کند. اما به لحاظ حقوقی، بار اثبات ادعا بر دوش دارنده چک است.
در این حالت دارنده چک باید ثابت کند که امضای موجود در چک به صادرکننده تعلق دارد. برای این کار می‌توان به کارشناسان خط و امضا رجوع کرد.
توصیه می‌شود برای آنکه مشکل انکار امضای چک پیش نیاید، حتما علاوه بر امضای صادرکننده چک، اثر انگشت وی را هم در چک درج کنید. در این حالت امکان انکار امضای چک وجود ندارد.
مشاوره درباره چک بدون امضا
وضعیت چک بدون امضا از نظر حقوقی، وضعیتی متزلزل است که امکان مطالبه وجه چک و یا طرح دعوای مطالبه وجه چک را تا حد بسیار زیادی دشوار می‌کند.
با این حال می‌توان با استفاده از برخی اطلاعات حقوقی و مواد قانونی تا جای ممکن برای پرونده‌های چک بدون امضا، اقدام حقوقی کرد.
شما می‌توانید برای دریافت خدمات دعاوی تخصصی و مشاوره حقوقی در خصوص چک بدون امضا، با مشاوران حقوقی ما در ارتباط باشید.
