دنیای امروز سرشار از معاملات و قرارداد های متنوع است. معاملات یک جانبه و چند جانبه بین اشخاص و کشورها و قراردادهایی که شرایط و مناسبات حاکم بر زندگی مردم را تعیین می‌کنند. یکی از موضوعات مهم که در رابطه با معاملات و قراردادها اهمیت بسیاری دارد و امروزه به روشی معمول برای حل‌وفصل اختلاف تبدیل شده است؛ قرارداد داوری است. قرارداد داوری، شرایط، روش‌ها و معیارهای متفاوتی دارد که آن را از سایر قراردادها متمایز می‌کند. یکی از مهم‌ترین بندها در قرارداد داوری دانستن معیارهای انتخاب داور است.
قانون نیز، همانطور که شرایطی را برای طرفین قرارداد درهنگام انتخاب داور تعیین کرده است. معیارهایی را نیز برای داور یا داوران وضع کرده‌است. بنابراین طرفین یک قرارداد باید توجه کنند که چه کسانی را می‌توانند به عنوان داور در قرارداد خود انتخاب کنند . در مورد انتخاب کدام یک می‌توانند تراضی کنند و کدام یک را در هیچ شرایطی نمی‌توانند انتخاب کنند. در این نوشته تلاش شده اطلاعات کاملی درخصوص معیارهای انتخاب داور در قراردادها و ویژگی های شخص منتخب ارائه شود تا طرفین قرارداد با آگاهی بیشتری داور خود را برگزینند.
داوری چیست؟
همانطور که ذکر شد، امروزه داوری به امری معمول در حل‌وفصل اختلافات قراردادی تبدیل شده‌است. به نحوی که در کشورهای توسعه یافته، طرفین قرارداد هنگامی که اختلافی پیش می‌آید، قبل از مراجعه به محاکم حقوقی به داور قراردادشان رجوع می‌کنند. اما به طورخاص داوری چیست؟ چه دعاوی‌ای قابلیت ارجاع به داوری را دارند؟ چه کسانی در انتخاب داور نقش دارند؟ طبق مواد ۴۵۴ الی ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی که به بحث تعیین داور پرداخته شده است. در خصوص داور باید گفت گاهی داور، شخصیت حقیقی است؛ یعنی طرفین قرارداد فردی را بعنوان داور انتخاب و در متن قرارداد آن را ذکر می‌کنند. گاهی بصورت شخصیت حقوقی است یعنی شرکت یا مؤسسه ای را برای داوری تعیین می کنند.
برطبق ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی:« متعاملین می توانند ضمن معامله ملزم شوند و یا به موجب قرارداد جداگانه تراضی نمایند که در صورت بروز اختلاف بین آنان به داوری مراجعه کنند و نیز می توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین نمایند.
تبصره- درکلیه موارد رجوع به داور، طرفین می توانند انتخاب داور یا داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند.»
اما به طور کلی کسانی که متقاضی استفاده از داوری در قرارداد هستند باید به موارد مهم این قرارداد توجه داشته باشند. مواردی مثل: مدت زمان فعالیت داور، معیارهای انتخاب داوری، تعداد داوران و موضوع قرارداد داوری، موارد مهمی هستند که باید توسط طرفین به‌طور شفاف تعیین شوند. تا در صورت بروز اختلافات احتمالی، قرارداد داوری بتواند با صراحت در مورد اختلافات رخ داده تعیین و تکلیف نماید. درادامه به یکی از این موارد مهم یعنی معیارهای انتخاب داوری می‌پردازیم.
برای تنظیم قراردادی مطمئن و منسجم در خصوص داوری بهتر است با وکلای مجرب و کارشناسان متخصص در این حوزه مشورت کنید. وکلا و کارشناسان متخصص وینداد شما را راهنمایی می‌کنند.
چه معیارهایی برای انتخاب داور اهمیت دارد؟
یکی از موارد مهم در قرارداد داوری،انتخاب داور است. در مورد داوران انتخابی طرفین قرارداد علاوه بر توجه به موضوع قرارداد ، صلاحیت‌ها و توانایی‌های داور باید به معیارهای بخصوص دیگر که در قانون ذکر شده نیز توجه کنند. انتخاب داور امری مهم است چرا که پس از انعقاد قرارداد داوری، طرفین از این حق برخوردار نیستند که داوران را عزل نمایند و فقط این موضوع با رضایت طرفین امکان پذیر است.
حال باید گفت داور می بایست صفات قاضی را داشته باشد لذا طبق ماده ۴۶۹ قانون آئین دادرسی مدنی، اشخاص زیر نمی‌توان به سمت داور معین نمود مگر با تراضی طرفین:
- کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشند.
- کسانی که در دعوی و یا اختلاف ذی نفع باشند.
- کسانی که با یکی از اصحاب دعوی قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
- کسانی که خود یا همسرانشانوراث یکی از طرفین باشند.
- کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوی می باشند یا یکی از اصحاب دعوی مباشر امور آنان باشد.
- کسانی که با یکی ازاصحاب دعوی یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم دارند، در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند.
- کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوی (اختلاف) یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند.
- کارمندان دولت در حوزه مأموریتشان
چه اشخاصی به هیچ عنوان نمی‌توانند داور باشند؟
اشخاص زیر طبق ماده ۴۶۶ قانون آئین دادرسی مدنی هر چند با تراضی طرفین نمی توان بعنوان داور انتخاب کرد :
- اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی (محجورین اعم از صغیر ، مجنون، سفیه و ورشکسته) هستند
- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه از داوری محروم شده اند.
- اشخاصی که بر اثر حکم قطعی دادگاه امکان انجام دادرسی را ندارند.
همینطور ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی، کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم را از داوری قراردادها محروم می‌کند وحتی با تراضی طرفین هم نمی‌توانند بعنوان داور انتخاب شوند.
بنابراین در هنگام انتخاب داور باید به معیارهایی که قانون ارائه کرده توجه ویژه داشت. چرا که انتخاب اشتباه داور می‌تواند اختلاف را به محاکم قضایی بکشاند و در این صورت قرارداد داوری بی فایده می‌شود. علاوه براین انتخاب داورهایی که توسط قانون منع شده است رای آن ها را به لحاظ حقوقی بی اثر می‌کند.
برای انتخاب داور در قرادادهایتان بهتر از با مشاورین حقوقی مشورت کنید. مشاورین ما دراین زمینه همراه شما هستند.
آیا هنوز در خصوص معیارهای انتخاب داور برای قراردادتان سوالی دارید؟
با توسعه تجارت بین الملل و جهانی شدن اقتصاد، داوری به عنوان روشی جهت حل و فصل اختلافات تجاری بین المللی به سرعت رشد پیدا کرده است. امروزه به روشی محبوب جهت حل‌اختلافات طرفین تبدیل شده است. ممکن است با وجود توضیحات داده شده در مورد انتخاب داور مناسب برای قراردادتان، همچنان این موضوع و فرآیند برای شما مبهم باشد کارشناسان و وکلای ما آماده راهنمایی شما در این راستا می‌باشند.
