ثبت کشف ریاضی چه مراحلی دارد؟ +ثبت اختراع فرمول ریاضی

بسیاری از افراد درحین مطالعات و تحقیقات خود ممکن است یک فرمول ریاضی جدید را کشف کرده، یا راه حلی برای یک مشکل ریاضی بیابند. ثبت این فرمول یا راه حل‌ها از این جهت اهمیت دارد که علاوه براین‌که اعتبار خالق‌شان را به عنوان اولین کسی که که به این ابداع دست پیدا کرده است حفظ می‌کند بلکه دستاوردهای مادی و معنوی بسیاری برایشان به ارمغان می‌آورد. در این مطلب سعی می‌کنیم تا راه‌های ثبت کشف ریاضی را بررسی کرده و به این سوال نیز پاسخ دهیم که یک فرمول ریاضی چگونه می‌تواند به عنوان یک اختراع ثبت شود؟

اختراع چیست؟

ماده یک قانون ثبت اختراعات‌، طرح‌های صنعتی‌ و علائم تجاری اختراع را نتیجه فکر فرد یا افراد معرفی می‌کند که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه کرده و مشکلی را در یک حرفه‌، فن‌، فناوری‌، صنعت و مانند آن‌ها حل می‌نماید. این قانون در ماده‌ی 4 مواردی را که از حیطه حمایت اختراعات خارج هستند نام برده‌است که یکی از این موارد کشفیات، نظریات علمی و روش‌های ریاضی می‌باشد. این ماده ممکن است این فرض را به ذهن متبادر کند که مطلقا هیچ‌گونه حمایتی توسط قانون از اکتشافات و فرمول‌های ریاضی به عمل نمی‌آید. اما باید این فرض را رد کرد. چرا که درست است که یک فرمول یا کشف ریاضی به خودی خود قابلیت ثبت به عنوان یک اختراع را ندارد(که در قانون کشورهایی همچون آمریکا هم به همین صورت است) اما اگر همین روش یا فرمول ریاضی برای تولید محصول یا یک فناوری به‌کار رود، قابلیت ثبت به عنوان اختراع را دارد. برای مثال یک الگوریتم جدید را به تنهایی نمی‌توان به عنوان اختراع ثبت کرد، اما اگر از همین الگوریتم در تهیه و تولید کاغذ استفاده شود ثبت آن ممکن است.

فرمول یا کشف ریاضی را به تنهایی چگونه ثبت کنیم؟

همانطور که در قسمت قبلی توضیح دادیم یک فرمول یا روش ریاضی را نمی‌توانید به تنهایی به عنوان اختراع ثبت کنید. اما آیا این به این معناست که از هیچ روش دیگری امکان حمایت قانونی از ابداع شما وجود ندارد؟ باید گفت این امکان وجود دارد و صرفا فرایند آن با فرایندی که در ثبت اختراع طی می‌شود متفاوت است. یک راه متداول برای ثبت و حفظ یک دستاورد یا کشف علمی، نوشتن یک مقاله علمی و تشریح فرمول یا کشف موردنظر در آن است. می‌توانید با مشورت با اساتید و محققان حوزه مربوطه، مقاله‌ای استاندارد تهیه کرده و در مجلات معتبر ریاضی داخلی و خارجی منتشر کنید. به این صورت اگر فرمول یا روش ریاضی شما هنوز قابلیت استفاده به عنوان یک فناوری یا یک پروسه صنعتی را ندارد، و یا شما پیش از آن که به سراغ استفاده کاربردی از آن بروید به دنبال ثبت کشف خود باشید بهترین راه چاپ آن در یک مجله معتبر و کسب تائید آن است.

پس از این، فرمول و کشف ریاضی شما ثبت شده‌است و دارای تمام حقوق معنوی و مادی برای کاشف آن است. در ایران مطابق دستورالعمل نحوۀ بررسی تخلفات پژوهشی و مصادیق تخلفات پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از کشفیات تحت عنوان آثار پژوهشی و محصولات علمی حمایت به عمل آمده است و از سوءاستفاده و اقدامات دیگر افراد که منافی با حقوق کاشف باشد، جلوگیری می‌شود. و اگر تخلفی در این زمینه صورت بگیرد مطابق همین دستورالعمل می‌توان به گروه تخصصی بررسی تخلفات پژوهشی در دانشگاه یا پژوهشگاهی که مجله علمی مربوطه به آن وابسته است شکایت کرد و تخلف را پیگیری نمود.

ثبت اختراع چه مراحلی دارد؟

حال اگر شما موفق شده‌اید که براساس فرمول یا الگوریتم ریاضی که کشف کرده‌اید یک فناوری یا محصول که کاربرد صنعتی دارد تهیه کنید، زمان آن است تا آن را به عنوان یک اختراع ثبت کنید.
برای ثبت اختراع خود، باید به سامانه مرکز مالکیت فکری مراجعه کرده و از قسمت ثبت اختراعات داخلی اظهارنامه پرکرده و به همراه مدارک موردنیاز بارگزاری نمایید. در این سامانه قسمتی درنظر گرفته شده‌است که می‌توانید اختراع خود را جستجو کرده تا اطمینان پیدا کنید که مشابه آن توسط فرد دیگری تا به حال ثبت نشده باشد.
همراه با اظهارنامه باید مدارک زیر را هم به صورت فایلهای جداگانه بارگزاری کنید:
-خلاصه توصیف
-توصیف
-توصیف ادعانامه
-نقشه فنی (در صورت لزوم)

در قسمت توصیف علاوه بر ذکر نام اختراع باید زمینه فنی اختراع و اینکه به کدام حوزه فنی تعلق دارد را مشخص کنید و به طور مختصر از وضعیت دانش پیشین در زمینه اختراع شما و مقایسه اختراع‌تان نسبت به دستاوردهای گذشته صحبت کنید. نکته مهم آن است که توضیحات ارائه شده در توصیف اختراع باید به اندازه‌ای کافی باشند که در کنار نقشه‌های فنی اختراع بدون حضور مخترع، توسط شخصی که مهارت در فناوری مرتبط دارد قابلیت ساخت مجدد را داشته باشد. لذا توصیف اختراع شما باید حاوی شرحِ كامل، واضح، مبسوط، دقیق، با جزئیات، مرحله به مرحله، از صفر تا صد، یکپارچه و روانِ موضوعِ اختراع باشد.

یکی دیگر از مهمترین مدارکی که باید ارائه شود ادعانامه است. در فایل ادعانامه باید با بیانی كاملا دقیق، محدوده فنی و تكنیك طرح ارائه گردد، به گونه‌ای که ادعاها بیانگر برجستگی‌های فنی و فاکتورهای نوآورانه‌ای باشد که مخترع خواستار انحصار و حمایت از آن است. فایل ادعانامه فقط باید شامل ادعاها به‌صورت شماره‌گذاری‌شده باشد و توضیحات بیشتر در قسمت توصیف انجام می‌شود.

تکمیل فایل توصیف و ادعانامه مهمترین قسمت‌های پروسه ثبت اختراع است و باید با دقت صورت گیرد. در این زمینه برای آشنایی با نحوه تکمیل ادعانامه و توصیف یک اختراع می‌توانید در گوگل پتنت یا سایر سامانه‌های مرتبط، اختراعات مشابه با اختراع خود را جستجو کرده و نحوه‌ی نگارش این فایل‌ها را مشاهده کنید. اگر همچنان درخصوص تکمیل اظهارنامه مشکل دارید می‌توانید از متخصصان حقوقی در زمینه اختراعات برای اطمینان از درست طی کردن پروسه اختراع خود کمک بگیرید.
پس از ارسال اظهارنامه و بررسی توسط کارشناسان، درصورتی‌که طرح شما ایراداتی داشته باشد برای اصلاح و رفع اشکالات و نواقص به شما مدت معینی فرصت داده می‌شود. اگر هم به هر دلیل تقاضای ثبت اختراع رد شود تا 30 روز می‌توان به این تصمیم اعتراض کرد. اما اگر کارشناسان تقاضا و ادعای شما برای ثبت اختراع را موجه بدانند برای شما گواهی‌نامه اختراع صادر می‌کنند و به این صورت ثبت اختراع شما تکمیل می‌شود.

درباره ثبت کشف ریاضی به راهنمایی نیازمندید؟

ثبت کشف یا اختراعات در دنیای ریاضیات مانند هر عرصه‌ی دیگری اهمیت بسیاری دارد و عدم آگاهی در این زمینه یا سهل انگاری و چشم پوشیدن از دنبال کردن روند ثبتی ممکن است پس از مدتی به دلیل مشکلات ایجاد شده ناشی از عدم ثبت، موجب پشیمانی افراد بشود. دراین مطلب تلاش شد تا درحد امکان راه و روش‌های مختلف ثبتِ کشف و اختراع ریاضی توضیح داده شود اما اگر همچنان در این زمینه سوالی دارید می‌توانید در این پست مطرح کنید و یا از طریق ارتباط با متخصصان ثبت اختراع و اکتشاف وینداد به پاسخ مناسب خود دست پیدا کنید.