در حال حاضر، استفاده از شیوه داوری برای حل‌وفصل اختلافات حقوقی در بسیاری از کشورهای جهان رواج زیادی دارد. با رشد فناوری و افزایش ظرفیت‌های فضای مجازی، داوری الکترونیکی نیز به عنوان روش جدیدی از انجام فرآیند داوری پذیرفته شده است.
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد به سراغ موضوع داوری الکترونیکی و نکات حقوقی آن رفته‌ایم و همچنین اعتبار داوری آنلاین یا اینترنتی را بررسی کرده‌ایم.
با ما همراه باشید.
داوری الکترونیکی به چه معناست؟
داوری الکترونیکی که با نام‌های داوری آنلاین یا داوری اینترنتی نیز شناخته می‌شود، نوعی از داوری است که در آن انجام فرآیند داوری مانند تشکیل جلسات استماع، بررسی اسناد و ادله طرفین، صدور رای و… در بستر سایبری و با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی صورت می‌گیرد.
داوری الکترونیکی غالبا با استفاده از نرم‌افزارهای رایانه‌ای به صورت آنلاین و تصویری صورت می‌گیرد. اما می‌توان داوری آنلاین صوتی یا آفلاین (با استفاده از ارسال ویدیو) را هم تصور کرد، هر چند که رواج چندانی ندارند.
مزایای داوری الکترونیکی چیست؟
داوری الکترونیکی علاوه بر داشتن مزایای داوری سنتی، مزایای متعدد دیگری نیز دارد.
بسیاری از مواقع، به ویژه در داوری‌های تجاری بین‌المللی، ممکن است داور یا یکی از طرفین اختلاف در شهر یا کشور دیگری باشد و نتواند به راحتی در جلسات حضوری داوری حضور داشته باشد. صرفه‌جویی در زمان و توقف رفت‌وآمدهای طرفین قرارداد و داور و به طور کلی سهولت تشکیل جلسات، یک مزیت مهم برای داوری الکترونیکی و هر نوع دادرسی آنلاین به حساب می‌آید.
همچنین کاهش هزینه‌های داوری ناشی از تعیین مقر جلسات، ایاب و ذهاب و… نیز امتیازی است که داوری الکترونیکی به همراه دارد.
یک مزیت مهم و خاص داوری آنلاین این است که در این نوع داوری، امکان ذخیره‌سازی و مستند کردن محتوای جلسات با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف وجود دارد و از این جهت طرفین اختلاف و داور می‌توانند با حوصله و دقت بیشتری سیر داوری را دنبال کنند و در زمان لزوم، به فایل‌های موجود استناد کنند.
نباید فراموش کرد که در حال حاضر و با شیوع ویروس کرونا، استفاده از داوری الکترونیکی گزینه بسیار مناسبی برای تامین سلامت طرفین اختلاف و داور یا داوران محسوب می‌شود.
معایب داوری الکترونیکی کدام‌اند؟
در کنار ذکر مزایای مهم داوری اینترنتی، لازم است تا چند نکته درباره چالش‌های داوری الکترونیکی نیز ذکر کرد.
به طور کلی در ارتباطات آنلاین و اینترنتی، انتقال دقیق محتوا، احساسات، خواسته‌ها، اعتراضات و… محدودیت‌هایی دارد که ممکن است داوری الکترونیکی را از این حیث تا حدی تضعیف کند. به بیان دیگر مزیت تشکیل جلسات حضوری رسیدگی برای بسیاری از اشخاص در این است که می‌توانند با تمام توان فن بیان و زبان بدن خود، داور یا داوران را نسبت به موضع خود اقناع کنند.
همچنین بسیاری از اشخاص، روش داوری را به این دلیل انتخاب می‌کنند که به وسیله آن بتوانند در جلسات محرمانه و محدود داوری، مشکلات خود را حل‌وفصل کنند. این موضوع برای بسیاری از تجارو صاحبان شرکت و کسب‌وکار به دلیل مسائل افت برندینگ و لطمه به شهرت تجاری آنها، اهمیتی اساسی دارد.
همانطور که گفته شد در داوری الکترونیکی طرفین و یا داور این امکان را دارند که جلسات داوری اینترنتی را ضبط و ذخیره کنند و از این جهت ممکن است برخی اشخاص این را تهدیدی علیه محرمانگی اطلاعات داوری بدانند.
برخی نواقص فنی و محدودیت‌های فناوری مانند سرعت اینترنت و سرورهای نرم‌افزارهای مختلف نیز ممکن است از چالش‌های داوری الکترونیکی به ویژه در کشور ما به حساب بیاید.
فرآیند داوری الکترونیکی چه مراحلی دارد؟
فرآیند داوری الکترونیکی تا حد بسیار زیادی به فرآیند داوری سنتی شباهت دارد. به همین خاطر مراحل مرسوم انجام داوری، در داوری الکترونیکی نیز مصداق دارد.
به طور کلی از مرحله شروع تا پایان داوری الکترونیکی را می‌توان در این ۵ مرحله خلاصه کرد:
۱) ارجاع اختلاف به داوری بر اساس شرط داوری در قرارداد اصلی یا موافقت‌نامه داوری
۲) ابلاغ مواعد داوری و اخطاریه‌های مرتبط به طرفین اختلاف
۳) آغاز به کار داور یا تشکیل هیئت داوران
۴) برگزاری جلسات استماع و رسیدگی و ارائه اسناد و ادله طرفین
۵) صدور رای داور بر اساس مستندات و ابلاغ آن به طرفین اختلاف
اعتبار داوری آنلاین تا چه حدی است؟
ممکن است برای برخی افراد، این سوال به وجود بیاید که آیا اعتبار و سندیت داوری الکترونیکی یا داوری آنلاین، به اندازه داوری حضوری و سنتی است؟ آیا در اجرای رای داوری الکترونیکی، محاکم محدودیت خاصی قائل هستند؟
در پاسخ می‌توان به این نکته اشاره کرد که همان‌گونه که از منظر قانونی و قانون تجارت الکترونیکی، ادله الکترونیکی تفاوتی با ادله اثبات سنتی ندارند می‌توان به همین شکل ادعا کرد که داوری الکترونیکی نیز به دلیل آنکه صرفا از لحاظ شکلی متفاوت از داوری سنتی است، لطمه‌ای به اعتبار آن وارد نیست و به اندازه هر روش دادرسی دیگری اعتبار دارد.
هر چند نباید از این نکته غافل شد که در داوری اینترنتی نیز مانند داوری سنتی، رعایت مقررات مرتبط مانند قانون آیین دادرسی مدنی، قانون داوری تجاری بین‌المللی و… ضرورت دارد.
به همین جهت، از نظر اجرای رای داوری در محاکم نیز، رای داوری الکترونیکی مانند رای داوری متداول و سنتی معتبر است.
درباره داوری الکترونیکی یا داوری اینترنتی پرسشی دارید؟
در این مطلب به روش داوری الکترونیکی یا داوری آنلاین پرداختیم و نکات حقوقی مهم حول این موضوع را روشن ساختیم.
با این وجود اگر همچنان، به هر گونه خدمات مشاوره‌ای در زمینه داوری و موضوعات مرتبط با آن احساس نیاز دارید، می‌توانید به دانش، تخصص و تجربه تیم حقوقی وینداد تکیه کنید.
