قراردادهای عمرانی از نظر تامین منابع مالی در قالب دو دسته بندی متفاوت بررسی میگردد؛ دسته بندی اول قراردادهای عمرانی را به دو دسته قرارداد با مصالح و قرارداد دستمزدی تقسیم می‌کند و دسته بندی دوم این قراردادها را به دو دسته قراردادهای غیر استقراضی و قراردادهای استقراضی تقسیم می‌نماید؛ که قراردادهای غیر استقراضی خود شامل روش‌های تامین منابع از محل اعتبارات عمرانی، از محل اعتبارات غیر عمرانی یا منابع داخلی، سیستم قراردادهای یکپارچه، فروش اوراق مشارکت و فروش سهام در بازار بورس بوده و روش استقراضی شامل روش‌های تامین منابع از طریق اعتبار اسنادی، وامهای داخلی و وامهای بین‌المللی می‌باشد که در ادامه هر کدام به تفکیک بررسی می‌شوند.
۱-۱. قرارداد با مصالح
قراداد با مصالح به این صورت است که پیمانکار علاوه بر تامین نیروی کار متعهد به خرید مصالح نیز میشود و در آخر پس از تامین هزینه‌های مربوط به نیروی کار و مصالح، بازپرداخت هزینه‌های مذکور را از کارفرما می‌خواهد.
۲-۱. قرارداد دستمزدی
در قرارداد دستمزدی پیمانکار فقط متعهد به تامین نیروی کار است و مصالح را کارفرما تامین می‌نماید و حقوق کارگران و کارمندان را نیز کارفرما پرداخت می‌نماید.
۲. قراردادهای غیر استقراضی و اسقراضی
۱-۲. قراردادهای غیر استقراضی
۱-۱-۲. تامین منابع از محل اعتبارات عمرانی
این روش مختص پروژه های عمرانی دولتی است و بودجه مورد نیاز برای اجرای پروژه نیز از جانب دولت تامین میشود و اصطلاحاً به آن اعتبار عمرانی می‌گویند.
۲-۱-۲. تامین منابع از محل اعتبارات غیر عمرانی یا منابع داخلی
اعتباراتی که از محل منابع داخلی یک مجموعه باشد را اعتبارات غیر عمرانی نامیده و بعضاً تامین منابع از این طریق انجام میشود، البته که روش مذکور در پروژههای عمرانی دولتی نیز می‌تواند به کار گرفته شود.
۳-۱-۲. تامین منابع از محل سیستم قراردادهای یکپارچه
سیستم قراردادهای یکپارچه شامل قراردادهای BOT، BOO، BOOT، Buy-Back و … بوده که در مطلب انواع قراردادهای عمرانی از نظر فنی و اجرا توضیح آن ارائه شده است.
۴-۱-۲. تامین منابع مالی از محل فروش اوراق مشارکت
اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که توسط بانک مرکزی برای مشارکت مردم در طرحهای عمرانی، تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی) دولت، شهرداری، شرکتهای دولتی و خصوصی منتشر میشود و با خرید این اوراق توسط مردم پول از جانب مردم به پروژههای مذکور تزریق میشود.
۵-۱-۲. تامین منابع مالی از محل فروش سهام در بازار بورس
در این روش کارفرما مدارک و مستندات مورد نیاز را به بازار بورس ارائه می‌نماید و با فروش بخشی از سهام خود به مردم از طریق بازار بورس بخشی از منابع مالی مورد نیاز پروژه را تامین می‌نماید.
۲-۲. قراردادهای استقراضی
۱-۲-۲.تامین منابع از طریق اعتبار اسنادی (LC)
اعتبار اسنادی تعهدی است از جانب بانک که به خریدار و فروشنده داده میشود و به موجب آن تعهد میشود که تعهد خریدار به پرداخت وجه معامله در تاریخ مشخص و با مبلغ مشخص انجام میشود و هر گاه پرداخت مذکور در آن تاریخ از جانب خریدار انجام نشد بانک مبلغ مذکور را به فروشنده می‌پردازد، این روش بالاخص در معاملات بین المللی بسیار استفاده میشود.
۲-۲-۲.تامین منابع از طریق وامهای داخلی
روش بسیار مرسومی در پروژههای عمرانی بوده که به علت کثرت استعمال برای همگان روشن است.
۳-۲-۲.تامین منابع از طریق وامهای بین المللی
تامین منابع از طریق وامهای بین المللی در پروژههای بین المللی یا زیر بنایی مورد استفاده قرار میگیرد.
دسته بندی دیگری که در قراردادهای عمرانی بیان شده قراردادهای عمرانی از منظر موضوع است که به قرادادهای فنی و مهندسی، قراردادهای خدمات و مشاوره، قراردادهای ساخت یا خرید و فروش کالا و ماشین آلات، قراردادهای نمایندگی فروش و توزیع کالا و قراردادهای اعطای لیسانس و امتیاز تقسیم میگردد. این قراردادها همه در قالب طرح های عمرانی منعقد میشود ولی موضوع فعالیت طرف قرارداد در آنها متفاوت است.
۱. قراردادهای فنی و مهندسی
از این قراردادها بیشتر در مرحله طراحی یک پروژه عمرانی استفاده میشود و اصولاً شرکتهای مهندسی که کار طراحی، نقشه کشی، معماری و … را بر عهده دارند طرف قرادادهای مذکور هستند.
۲. قراردادهای خدمات و مشاوره
این قراردادها فارغ از اجرای یک پروژه ناظر بر بهرهگیری از خدمات مشاورهای متخصصان فنی، مدیریتی، اقتصادی، بیمه‌ای و … بوده که مستقیماً در اجرای پروژه نقشی ندارند ولی خدمات مشاوره به کارفرما و پیمانکار ارائه می‌نمایند . نمونه قرارداد مشاوره را نیز در بانک قرارداد وینداد موجود می‌باشد.
۳. قرارداد ساخت یا خرید و فروش ماشین آلات
در این قراردادها نیز همانطور که از اسمش پیداست وظیفه ساخت یا خرید و یا فروش ماشین آلات مورد نیاز در یک پروژه عمرانی به اشخاص حقیقی یا حقوقی طرف قرارداد واگذار میشود.
۴. قراردادهای نمایندگی فروش و توزیع کالا
مفاد این قراردادها نیز مانند نام آن روشن است ولی برای بررسی دقیقتر آنها می‌توان به مطلب پیشین مجله حقوقی وینداد بررسی و نمونه قرارداد نمایندگی فروش در رابطه با قراردادهای اعطای نمایندگی مراجعه نمود.
۵. قراردادهای اعطای لیسانس و امتیاز
قراردادهای اعطای لیسانس یا واگذاری حق اختراع بسیار قراردادهای مهمی بوده و در آن رابطه کارفرما و پیمانکار به شکل مرسوم آن وجود ندارد و فی الواقع مالک زمین یا پروژه امتیاز ساخت یا بهرهبرداری و یا امتیاز ساخت و بهرهبرداری یک پروژه را برای مدتی طولانی (بعضاً تا ۷۰ سال) به شخصی حقیقی یا حقوقی واگذار می‌نماید و در مقابل مبالغی تحت عنوان حق الامتیاز، مالیات، حق الامضا و … دریافت می‌نماید.
بررسی قراردادهای عمرانی و انواع آن در چهار مطلب اخیر انجام شده و به پایان رسید، تیم حقوقی وینداد مدعی است که جامع ترین تحلیل و بررسی قراردادهای عمرانی را در مطالب اخیر به مخاطبان خود ارائه نموده است.
