قانون کار در ایران مرجع اصلی استخراج قوانین و مقررات حقوقی حوزه استخدام و کار محسوب می‌شود. این قانون که شامل فصول متعددی در باب روابط کارگر و کارفرما است، در ماده ۷ به تعریف قرارداد کار می‌پردازد. مطابق این ماده، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی (به معنای دستمزد)، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. همان طور که در این تعریف نیز مشخص است، مدت زمان کار، یکی از اجزای مهم قرارداد کار است. با توجه به انتخاب مدت قرارداد کار، انواع مختلفی از قراردادهای استخدامی قابل تصور است.
در این نوشتار به سه نوع رایج قرارداد کار می‌پردازیم و نقش تعیین مدت در این قراردادها را بررسی کرده و امکان انعقاد قرارداد کار بدون تاریخ را تحلیل خواهیم کرد.
قرارداد کار با مدت موقت
بر اساس قوانین قرارداد کار در این نوع قرارداد با وجود ماهیت کار که جنبه موقت و غیرمستمر دارد، تاریخ اتمام قرارداد در آن ذکر می‌شود. با فرا رسیدن زمان معین شده در قرارداد نیز رابطه قراردادی مابین کارگر و کارفرما به پایان می‌رسد.
اصولاً در وضعیت فعلی بازار کار ایران، قراردادهای موقت با تاریخ اتمام مشخص، رایج‌ترین نوع قراردادها هستند که متاسفانه تا حد زیادی هم موجب کم شدن امنیت شغلی کارگران شده است. نکته قابل توجه در رابطه با قراردادهای کار موقت این است که حداکثر زمان قرارداد کار با مدت موقت برای کارهایی که ماهیت آن‌ها جنبه غیرمستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید که این مدت مصوب را باید با بروزترین مصوبات هیات وزیران شناسایی کرد.
در این مقاله تمرکز بیشتر بر دو نوع دیگر قرارداد کار یعنی قرارداد غیرموقت و قرارداد کار معین است که دارای ویژگی مشترکی هستند. به جهت آنکه شرایط خاصی بر تعیین تاریخشان حاکم است.
قرارداد کار غیرموقت (دائمی) یا قرارداد کار بدون تاریخ
در ابتدا لازم به ذکر است که طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار غیرموقت یا به عبارتی دیگر، قرارداد کار نیز نمی‌تواند بدون تاریخ تنظیم شود و در صورتی که تاریخی در قرارداد کار موقت ذکر نشود، این نوع قرارداد در حکم قرارداد دائمی خواهد بود.
قرارداد کار غیرموقت که به آن قرارداد دائمی هم گفته می‌شود ممکن است با انگیزه‌های متفاوتی بنا به شرایط و اوضاع و احوال کارگر و کارفرما منعقد شود. از مواقعی که قرارداد ممکن است قرارداد کار بدون تاریخ و مدت منعقد شود در اموری است که اصطلاحاً طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارند.
این نکته را به خاطر داشته باشید که ذکر تاریخ در تمامی قراردادها ضروری است و از این رو نمی‌توان قراردادی را برای مدت نامحدود تنظیم کرد. اما آنچه در رابطه با قرارداد کار غیرموقت، دائمی و قرارداد کار معیت متفاوت است، میزان مدت آن‌ها و همچنین تفاوت قرارداد کار معین با پیمانی است.
برای مثال قراردادهای کار موقت برای مدت سه ماهه، شش ماهه، یک ساله یه هر مدت محدود دیگری تنظیم می‌شوند. اما قراردادهای غیرموقت، مدت زمان طولانی‌تری دارند. چرا که مدت زمان همکاری افراد نمی‌تواند بهصورت غیرمحدود باشد.
با توجه به اینکه در قراردادهای موقت چنانچه مدت قرارداد ذکر نشود، قرارداد غیرموقت یا دائمی محسوب می‌شود؛ به بیان دیگر، اصل حقوقی در تعیین نوع قرارداد مشاغل مستمر، قرارداد غیرموقت است. اما معنای کار با طبیعت مستمر چیست؟
برای تشخیص این مفهوم، شرکت خصوصی را فرض کنید که مایل است برای امور مالی خود، حسابداری استخدام کند. به نظر می‌رسد زمانی که این شرکت اقدام به چنین کاری می‌کند قصد دارد تا امور حسابداری و مالی خود را به طور پیوسته و مستمر به یک شخص حسابدار بسپارد. در واقع دوام شغل حسابداری اصولاً مقارن با دوام کسب و کار مذکور (شرکت خصوصی) است. در نتیجه در این مثال می‌توان ادعا کرد که به دلیل وجود طبیعت مستمر شغل حسابداری، زمانی که قرارداد بدون مدت مشخص انعقاد یابد، قرارداد غیرموقت یا دائمی قلمداد می‌شود.
قرارداد کار معین
یکی دیگر از انواع قرارداد کار، قرارداد انجام کار معین است. ممکن است تصور کنید که در این نوع قراردادها با توجه به اینکه پس از انجام کار، قرارداد خاتمه پیدا می‌کند، درج مدت در آن ضروری نیست. این در حالی است که قرارداد انجام کار معین با توجه به اینکه یکی از انواع قرارداد کار است، نمی‌تواند قرارداد کار بدون تاریخ باشد. در این نوع نیز، برای انجام کار شروع و پایان و همچنین بازه زمانی انجام کار تعیین خواهد شد.
سوالی که ممکن است مطرح شود، این است که اگر در قرارداد کار تاریخ قید نشود به منزله چه نوع قراردادی است و مدت آن چقدر است ؟
در پاسخ باید گفت، این نوع قرارداد اگر با هدف قرارداد کار موقت هم تنظیم شده باشد، قرارداد دائمی تلقی خواهد شد.
جمع‌بندی
قرارداد کار انواع مختلفی دارد که شامل قرارداد کار موقت، قرارداد کار غیر موقت (دائمی) و قرارداد انجام کار معین است. در تمامی این انواع، مدت یکی از ارکان به شمار می‌رود و از این رو قرارداد کار بدون تاریخ را نمی‌توان تصور کرد. در نتیجه در اعتبار قرارداد بدون تاریخ باید گفت اگر قرارداد موقتی نیز بدون تاریخ تنظیم شود، در حکم قرارداد دائم خواهد بود.
چرا که در قراردادهای کار دائمی نیز مدت زمان مشخص خواهد شد و تفاوت آن با قراردادهای موقت صرفا در طول مدت قرارداد است. در قرارداد انجام کار معین نیز، شروع و پایان و همچنین بازه زمانی انجام کار تعیین خواهد شد.
در روابط استخدامی به دلیل وجود ظرافت‌های حقوقی و تغییر و تحولات قوانین نظام اداری و استخدام، عدم درج تاریخ و مدت قرارداد ممکن است آثار حقوقی ناخواسته‌ای برای طرفین قرارداد داشته باشد. از این‌رو توصیه می‌شود از هر نوع قرارداد کار که استفاده می‌کنید، آن را ضمن مشاوره با کارشناسان حقوقی تنظیم کنید.
سوالات متداول
آیا امکان تنظیم قرارداد کار بدون تاریخ وجود دارد؟
خیر، در تمامی انواع قراردادهای کار مدت باید بهصورت دقیق مشخص شود.
اگر تاریخ اتمام قرارداد قید نشود قرارداد کار چه حکمی دارد؟
در این صورت قرارداد کار از نوع غیرموقت یا دائمی در نظر گرفته می‌شود.
