مسئولیت مدنی مهندسین ناظر و مهم‌ترین نکات آن

مسئولیت مدنی مهندسین ناظر ساختمان، یکی از موضوعات مبتلابه و مهم عرصهٔ صنعت احداث ساختمان و پیمانکاری ساختمان محسوب می‌شود.

با عنایت به اینکه صنعت احداث و تجهیزات جانبی آن، یکی از مهم‌ترین موتورهای محرک اقتصادی جامعه است و افراد زیادی به روش‌های مختلف مشغول به کار در این صنعت گردیده‌اند، لزوم توجه به تبعات حقوقی و قانونی این بحث ضرورت دارد.

به دلیل اینکه در ایران ساخت و سازهای بی‌رویه و انبوهی صورت گرفته است، موضوعی که به لازم به توجه است، بررسی مسئولیت‌های ناشی از چنین اقدامات غیراصولی است که به موجب آن بتوان به سهولت مقصر خسارات وارده به اشخصا و مردم را شناخت و مبادرت به جبران خسارات زیان‌دیده نمود.

تعریف مهندس ناظر

از نظر لغوی ناظر به معنای پاینده و مراقب است. از نظر فقه و حقوق نیز به کسی اطلاق می‌شود که وظیفه‌ اصلی او نظارت بر عمل و یا تصرف است تا از جلوگیری از احتمال تخلف گمارده می‌شود، مانند ناظر در وقف، ناظر در قیمومیت و ناظر در شرکت‌های تجاری.

مفهوم مسئولیت مدنی

مسئولیت از حیث لغوی و اصلاحی به طرق مختلفی تعریف شده است. از منظر لغوی نیز به اشکال گوناگونی تعریف شده و تمامی آن‌ها نقطه مشترک دارند. نقطه مشترک آن‌ها عبارتست از اتکا بر ضرورت انجام وظیفه و وجود مسئولیت در مواقع تخلف از انجام وظایف.

در این راستا دکتر معین در فرهنگ معین خود در تعریف مسئولیت می‌گوید: مسئولیت به معنای موظف بودن به انجام کار و مسئول بودن است و مسئول شخصی است که: «فریضه‌ای به ذمه دارد که اگر به آن عمل نکند بازخواست شود.

از حیث اصطلاحی نیز دکتر جعفری لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوق واژه Responsibility را معادل واژه مسئولیت، در نظر گرفته است.

مبنای مسئولیت مدنی مهندسین ناظر در الزامات خارج از قرارداد : مسئولیت مدنی ماهیت قراردادی داشته و بعضا دعاوی ناشی از آن مشمول مقررات مربوط به مسئولیت قراردادی است.

این ویژگی در مسئولیت مدنی سبب می‌شود که اثبات خطا و تقصیر قراردادی برای زیان‌دیده آسان شود اما در برخی موارد، به موجب مسئولیت قراردادی ، تمامی زیان‌های زیان‌دیده جبران نشده. در این صورت به منظور جبران تتمه خسارات، بایستی به مسئولیت خارج از قرارداد متوسل شد.

تعهدات و تخلفات مهندس ناظر و مسئولیت مدنی ناشی از آن

منشأ مسئولیت مهندسین ناظر ممکن است ناشی از عدم رعایت نظامات دولتی از جمله عدم رعایت مقررات ملی ساختمان و قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۱۳۷۴/۱۲/۲۲ باشد. بنابراین مسئولیت مهندسین ناظر به دو دسته کلی تقسیم می‌‌شود:

الف- فعل یا ترک فعل عمدی

وفق ماده ۹۱ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مواردی را در زمره تخلفات مهندسین ناظر در نظر گرفته است که برای آنها ضمانت اجراهایی وفق ماده ۹۱ از قانون مذکور تعیین شده است.

این موارد عبارتند از:

1. عدم رعایت ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان و همچنین ضوابط و معیارهای فنی مربوط به آن یا هر اقدام یا عملی که مخالف یا متناقض با مقررات مذکور یا سایر مقررات مربوط جاری کشور باشد، مجازات انتظامی از درجه یک تا درجه پنج.
2. مسامحه و یا عدم توجه در انجام امور حرفه‌ای به نحوی که موجب اضرار یا تضییع حقوق صاحب کار شود، از درجه یک تا درجه چهار.
3. مسامحه و یا عدم توجه در انجام امور حرفه‌ای به نحوی که موجب اضرار غیر و یا تضییع حقوق یا اموال عمومی شود، از درجه یک تا درجه پنج.
4. خودداری از انجام اقدامات بازدارنده یا اصلاحی در مورد تخلفات هر یک از عوامل اجرایی کار از نظر مشخصات لوازم و مصالح و کیفیت انجام کار با توجه به مفاد قراردادهای مربوط و ضوابط و مقررات ساختمانی، از درجه یک تا درجه سه.
5. صدور گواهی‌های خلاف واقع، از درجه یک تا درجه پنج.
6. تعلل در تنظیم و تسلیم گزارش‌هایی که به موجب ضوابط و مقررات یا دستورات مراجع ذیصلاح قانونی موظف به تهیه و تسلیم آنها به مراجع ذیربط بوده است، از درجه یک تا درجه سه.

ب- فعل یا ترک فعل غیر عمدی

اعمال غیر عمدی مهندسین ناظر که سبب تحقق مسئولیت مدنی می‌گردد ممکن است ناشی از مواردی باشد که به صورت غیرعامدانه از اعمال و تکالیف مثبت و منفی مهندس ناظر است. در این مورد به جهت منتسب بودن آن به مهندسین ناظر، می‌توان آن را در زمره تکالیف مدنی وی در نظر گرفت.

در این مورد به دلیل عدم پیش‌بینی درست یا فقدان عناصر پشتیبان، خسارت به ثالث یا کارفرما وارد شده و در نهایت مسئولیت مدنی مهندس ناظر محقق می‌شود.

به عنوان نمونه مهندس به دلیل حجم بالای کاری و گستردگی پروژه ساختمانی، مواردی از نظر او دور بماند و آن موارد سبب ورود ضرر و زیان به کارفرما یا اشخاص ثالث شود.

سخن آخر

با توجه به رشد میزان ساخت و ساز در ایران ، بدیهی است که میزان حوادث ناشی از کار به طرز چشمگیری افزایش یابد. در این موارد بعضا حوادث ناشی از تسبیب مهندس ناظر در ورود خسارت می‌باشد.

در صورتی که با مطالعه مطلب فوق سوالاتی در خصوص مسئولیت مدنی مهندسین ناظر دارید، می‌توانید با رجوع به بخش مشاوره تلفنی از تیم حقوقی وینداد مشاوره اختصاص دریافت نمایید.