کپی رایت عکس در قانون

کپی رایت عکس در قانون و محافظت از آن

چند سال پیش، یکی از عکاسان صاحب نام عکسی از رودخانه را در صفحه اجتماعی خود منتشر کرد. عکس فوق العاده‌ای بود، عکاس برای ثبت آن زحمت زیادی کشیده بود و با واکنش‌های مثبت زیادی رو به رو شد. در همین حال عکس توسط یک روزنامه و چند وب سایت بدون اینکه نامی از عکاس […]

چند سال پیش، یکی از عکاسان صاحب نام عکسی از رودخانه را در صفحه اجتماعی خود منتشر کرد. عکس فوق العاده‌ای بود، عکاس برای ثبت آن زحمت زیادی کشیده بود و با واکنش‌های مثبت زیادی رو به رو شد. در همین حال عکس توسط یک روزنامه و چند وب سایت بدون اینکه نامی از عکاس ذکر شود استفاده شد. عکاس اعتراض‌های زیادی کرد و اعلام کرد که عکس او را بدون اجازه او منتشر کرده‌اند. در نهایت چند روز بعد سایت‌ها و روزنامه ازعکاس عذرخواهی کردند و عکس را با اجازه عکاس و با ذکر نام او منتشر کردند. کپی رایت عکس چیست؟ اگر عکاس با وجود این اعتراضات به حق خود نمی‌رسید، چطور می‌توانست از حق مالکیت معنوی و فکری که نسبت به عکس خود دارد، دفاع کند؟ آیا در قانون ایران کپی رایت آثار هنری ضمانت اجرایی دارد؟ چگونه می‌توان آن را اعمال کرد؟

در این مقاله ضمن تعریفی کامل از کپی رایت و حقوق معنوی پدید آورندگان نسبت به آثارشان، ضمانت اجرای نقض کپی رایت، به‌خصوص کپی رایت عکس را بیان خواهیم کرد.

کپی رایت چیست؟

کپی رایت حقی‌ست که به موجب آن به پدیدآورنده اثر ادبی اجازه دارد که نسبت به انتشار و فروش اثر ادبی، هنری یا علمی خود تصمیم بگیرد. این حق توسط قانون حمایت می‌شود. در واقع کپی رایت تمهید قانونی ست که برای حمایت از حقوق مادی و مالی پدیدآورندگان یا تولیدکنندگان آثار ادبی، هنری و علمی طرح و پایه‌ریزی شده است.

برخورداری از کپی رایت برای پدیدآورنده این مزیت را دارد که دیگر دغدغه ی آن را ندارد که دیگران حقوق مادی و اخلاقی او را زیر پا بگذارند. حقوق مادی همان حق بهربرداری انحصارگرایانه از مزایای اقتصادی و مادی یک اثر است. دارنده این حق، می‌تواند با کپی برداری، نشر، ترجمه، اجرا و غیره از حقوق مالی اثر خود استفاده کند و مانع از تعرض دیگران نسبت به آن شود.

علاوه بر حقوق مادی، حقوق اخلاقی و معنوی ماهیتی متشکل از حقوق مالی و غیرمالی دارد. طبق آن حق دفاع از اثر خود و تجدیدنظر در آن برای مالک همچنان باقی‌ست. پس حقوق اخلاقی شامل: حق انتساب اثر به پدیدآورنده آن، حق حرمت و تمامیت اثر و حق برگرداندن می‌شود.

پیشرفت فناوری کپی‌برداری، اهمیت بسیار زیاد عکس و حقوق مربوط به آن، به وجود آمدن شبکه های اجتماعی و استفاده هر روز مردم از آن‌ها باعث توزیع گسترده آثار فکری و معنوی و نقض هر روزه کپی رایت شده است.

در کشور ما هم متاسفانه کپی کردن به امری متداول بدل شده و همواره یکی از دغدغه‌های هنرمندان بوده است. در سال‌های اخیر قانونگذاران با تصویب و تکمیل قوانین مربوط به کپی رایت تلاش برای حمایت هر چه بیشتر از آثار فکری کرده‌اند. همچنین به دلیل برهم خوردن نظم عمومی در هنگام نقض حق مالکیت معنوی این عمل را جرم کیفری قلمداد کرده‌اند.

کپی رایت در قوانین

برای این که درمورد کپی‌رایت عکس بیشتر بدانیم ابتدا باید کپی‌رایت در قوانین ایران را مطالعه کنیم.

کپی رایت قانون کلی و منسجمی نداشته و هرکشور قانون مختص به خود را دارد. ولی در سال ۱۲۶۵ معاهده بین المللی به نام کنوانسیون “برن” میان کشورهای جهان امضا شد که طبق آن کشورهای عضو ملزم هستند از آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای عضو این کنوانسیون و پدیدآورندگان تبعه خود حمایت کنند.

در ایران کپی رایت به طور انحصاری قانون مشخصی ندارد بلکه مجموعه‌ای از قوانین ذیل را شامل می‌شود.

  • حمایت از حقوق مولفان موصنفان و هنرمندان
  • ترجمه و تکثیر کتب، نشریات و آثار صوتی
  • حمایت از حقوق پدیدآورندگان بازی‌های رایانه‌ای
  • ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری
  • مواد ۶۲،۶۳ و ۴۷ قانون تجارت الکترونیک

ایران از سال ۲۰۰۱ عضو سازمان جهانی مالکیت فکری است. این سازمان در ۱۹۶۷ تاسیس شد و اکنون ۱۸۹ عضو دارد. هدف اصلی این سازمان «تشویق آثار خلاقانه در راستای حمایت از مالکیت معنوی» است.

قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان

همچنین مقنن آثار مورد حمایت کپی رایت مانند موضوع کپی رایت عکس را در ماده ۲ قانون حمایت از مؤلفان و مصنفان و هنرمندان به شرح ذیل معرفی کرده است:

۱)« کتاب، رساله، جزوه، نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی، فنی و ادبی و هنری.

۲) شعر، ترانه، سرود و تصنیف به هر ترتیب و روشی که نوشته و ضبط و نشر شده باشد.

۳) اثر سمعی و بصری، به منظور اجرا در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش رادیو یا تلویزیون،به هر ترتیب و روشی که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.

۴) اثر موسیقی، به هر ترتیب و روشی که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.

۵) نقاشی، تصویر طرح، نقشه جغرافیایی ابتکاری، خط‌های تزیینی و هر گونه اثر تزیینی و اثر تجسمی که به هر ترتیب و روشی به صورت ساده یا تزیینی به وجود آمده باشد.

۶) هرگونه پیکره (مجسمه)

۷) اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان

۸) اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.

۹) اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقش قالی و گلیم

۱۰) اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور)، میراث فرهنگی یا هنر ملی پدید آمده باشد.

۱۱) اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکاری داشته باشد.

۱۲) هرگونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل، پدید آمده باشد.

کنوانسیون برن

کنوانسیون برن نیز کپی رایت را شامل موارد زیر می‌داند:

تمامی آثار ادبی، علمی و هنری، هر آن چه که ممکن است زیر عنوان کتاب یا جزوه انتشار یابد. نوشته‌های مربوط به کنفرانس‌ها، خطابه‌ها، سخنرانی‌ها، نمایش‌‌نامه‌ها، نمایش‌نامه‌های موزیکال، طراحی رقص، نمایش‌نامه‌های کمدی و تفریحی، پانتومیم، تصنیف، موسیقی با کلام یا بدون کلام، فعالیت‌های سینمایی و کارهای مرتبط با آن، نقاشی، طراحی، معماری، مجسمه‌سازی، گراور، لیتوگرافی (چاپ سنگی)، آثار عکاسی (هر آن چه با تصویر بیان می‌شود)، عکس، آثار هنرهای کاربردی، کارهای مصور، نقشه‌‌کشی، طراحی کارهای سه ‌بعدی مرتبط با جغرافیا، نقشه ‌برداری آثار معماری یا علمی…» دانسته است. (بند اول ماده ۲ کنوانسیون برن).

حقوق مادی و معنوی یک تصویر
 

شرایط حمایت از کپی رایت عکس

حمایت قانون گذار از این آثار همواره با شرایطی همراه بوده است. چه در قوانین داخلی و چه بین المللی آثاری تحت پوشش کپی رایت قرار می‌گیرند که دارای شرایط زیر باشند.

۱- اصیل و ابتکاری بودن اثر

۲- محسوس بودن شکل اثر

۳- اعلان مشخصات

۴- ثبت اثر

۵- مشروعیت اثر

۶- چاپ، پخش، نشر یا اجرا برای نخستین بار در ایران باشد.

رعایت این شروط به پدیدآورنده کمک می‌کند تا برطبق آن حق دفاع  از اثر خود و منع دیگران از تعرض به حق  خود، به عنوان مالک اثر را داشته باشد.

نقض کپی رایت عکس

نقض حقوق پدیدآورنده اثر همواره در نظم عمومی جامعه ایجاد مشکل می‌کند. به همین دلیل برخی کشورها به جهت ارزشی که برای آفرینش‌های ذهنی و فکری قائلاند و حمایت هرچه بیشتر از این آثار نقض کپی رایت را جرم تلقی می‌دانند. همچنین برای نقض آن مجازات درنظر گرفته‌اند.

در حقوق ایران مجازات نقض مالکیت فکری و هنری به‌صورت یکپارچه در نظر گرفته نشده است. همچنین ایران عضو هیچ یک از کنوانسیون‌های بین المللی حق مؤلف نیست. به همین دلیل آثار پدید آمده در ایران به وسیله افراد مقیم ایران در کشورهای دیگر محافظت نمی‌شود.

در فصل سوم و چهارم قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان (۱۳۴۸) مجازات نقض کپی رایت اعلام شده است. در ماده ۲۳ قانون مذکور بیان می‌کند:

هرکس که قسمتی یا تمام اثر متعلق به دیگری را که مورد حمایت قانون است به نام خود یا به نام خود پدیدآورنده بدون اجازه او یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده‌ نشر، پخش یا عرضه نماید به حبس تأدیبی از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.

پیشرفت فناوری و فضای آنلاین باعث چاپ و توزیع گسترده آثار فکری شده است. دارندگان حق کپی‌رایت عکس درصورت رعایت شرایط آن می‌توانند تحت پوشش قانون آثار خود را به نمایش بگذارند. پدید آورنده در پرتو این شرایط می‌تواند بدون نگرانی از کپی اثر خود آن را وارد بازار کند و در صورت نقض حق نیز در صورت رعایت شرایط به‌راحتی می ‌واند حقوق خود را استرداد کند.

جمع‌بندی

مالکیت فکری و کپی رایت عکس یکی از مسائلی است که شاغلان در این حرفه و هنرمندان با آن مواجه‌اند. در بین محتواهای مختلف عکس از جمله مواردی است که در قانون کپی رایت حمایت شده و انتشار یا استفاده از آن بدون صاحب اثر از نظر قانونی متخلف را مشمول مجازات خواهد کرد.

به همین منظور برای محافظت از کپی رایت عکس و حفظ حقوق مادی و معنوی یک تصویر باید آن را به‌صورت قانونی پیگری کنید. یک راه کاربردی برای نقض حقوق کپی رایت، همکاری با وکلای مالکیت فکری است که امکان شناسایی و پیگری حقوق را به شما می‌دهد.

سوالات متداول

آیا عکاس می‌تواند اجازه انتشار عکس خود را به اشخاص دیگر ندهد؟

بله، با وجود قانون کپی رایت، عکاس نسبت به عکس خود دارای حقوق مادی و معنوی است. در نتیجه می‌تواند از انتشار آن توسط سایر اشخاص جلوگیری کند.

مجازات نقض کپی رایت چیست؟

هرکس که قسمتی یا تمام اثر متعلق به دیگری را که مورد حمایت قانون است به نام خود یا به نام خود پدیدآورنده بدون اجازه او یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده‌ نشر، پخش یا عرضه نماید به حبس تأدیبی از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.

5/5 - (1 امتیاز)
اشتراک‌گذاری

مشاوره تلفنی حقوقی آنلاین

برای دریافت مشاوره تخصصی خدمات حقوقی کسب‌وکارها ( تنظیم قراردادهای دو زبانه، تنظیم اوراق قضایی، دعاوی تخصصی کسب‌وکارها، مالکیت فکری، کپی‌رایت و غیره) درخواست خود را ثبت نمایید. کارشناسان ما، با شما تماس خواهند گرفت.

نظرات
ثبت نام
Notify of
guest

28 Comments
جدیدترین
قدیمی‌ترین بیشترین امتیاز
Inline Feedbacks
مشاهده تمامی نظرات
جواد اطمینان
جواد اطمینان
1 ماه پیش

سلام به نظر باید بین عکاسی حرفه ای با کسی که مغازه عکاسی دارد و به درخواست افراد از آنها عکس می گیر تمایز قایل شد کسی که در مغازه عکاسی از دیگران عکس می گیرد تمام هزینه را دریافت می کند لذا صاحب آن اثر محسوب نمی شود بعضی عکاسان این قانون را بهانه ای برای در اختیار قرار ندادن فایل عکس می کنند و یا چندین برابر قیمت یک عکس از مشتری مطالبه می نمایند

مهدی کلانتری
مهدی کلانتری
2 ماه پیش

سلام.
با تشکر از شما
برای بهره مندی از حقوق کپی رایت در سایر کشورها که عضو معاهده برن هستند باید چکار کرد؟
فرض کنید صاحب یک اثر نقاشی و یا مجسمه هستیم که میخواهیم حقوق کپی رایت آن در ایران و سایر کشورها مراعات شود
آیا انتشار آن در اینستاگرام و یا یوتیوب کفایت می‌کند ؟

فاطمه
فاطمه
1 سال پیش

سلام اگه من فروشنده باشم و از محصولاتم عکس ( در دوحالت معمولی و با ایده و ابتکار) بگیرم و بذارم و یه فروشنده دیگه از عکسای من برای محصولاتش استفاده کنه من میتونم شکایت کنم ازش؟ اگه واترمارک داشته باشه عکسام باعث میشه ثابت بشه که این عکسا برای منه؟ یا دادگاه ممکنه بگه عکسا مال تو نیست و مثلا از پینترست گرفتی؟

کارشناس حقوقی وینداد
کارشناس حقوقی وینداد
در پاسخ به  فاطمه
1 سال پیش

با سلام و احترام
بله با توجه به اینکه حقوق مالکیت فکری عکس ها متعلق به شخص شماست، می توانید شکایت نمایید و داشتن واترمارک برای اثبات ادعای شما کافی است.
مجموعه حقوقی وینداد

محمد
محمد
1 سال پیش

آیا اسکرین شاتی از قسمتی از یک ویدئو نیز یک عکس محسوب میشه؟ یا اون رو به عنوان قسمتی از یک محتوای ویدئوئی در نظر می‌گیرند؟

کارشناس حقوقی وینداد
کارشناس حقوقی وینداد
در پاسخ به  محمد
1 سال پیش

با سلام و احترام
بله عکس محسوب می شود نه محتوای ویدیو
کارشناس حقوقی وینداد

Kiki
Kiki
2 سال پیش

سلام ببخشید اگه یه پست اینستا که به عکس نوشته خارجی هستش مربوط به یک فیلم را ترجمه کنیم چون داریم تغییر توش ایجاد میکنیم دیگه کپی رایت حساب نمیشه و میشه پستش کنم تو اینستام

کارشاس حقوقی وینداد
کارشاس حقوقی وینداد
در پاسخ به  Kiki
2 سال پیش

سلام،

بنابر قوانین بین المللی کپی رایت، حق ترجمه نیز از جمله حقوق انحصاری صاحب حق تلقی شده و محتوای ترجمه شده توسط شما همچنان دارای حقوق مالکیت فکری است. به منظور رعایت حقوق معنوی می بایست در پست خود به نام پدیدآورنده عکس مزبور اشاره کنید.

با احترام،
تیم حقوقی وینداد

مهدی مهدوی
مهدی مهدوی
2 سال پیش

با سلام. استفاده از تصاویر سایت ها با ذکر نام سایت مجاز است و یا تخلف است؟

کارشاس حقوقی وینداد
کارشاس حقوقی وینداد
در پاسخ به  مهدی مهدوی
2 سال پیش

سلام،

قانوناً تخلف بوده و جهت استفاده از آثار تحت حمایت مالکیت فکری، شما ملزم به اخذ اجازه از صاحب حق هستید.

با احترام،
تیم حقوقی وینداد

محمدی
محمدی
2 سال پیش

سلام. وقت بخیر. اگر اثار عکاسان خارجی را در ایران چاپ کنیم به منظور فروش ، ایا انها میتوانند پیگیری کننند ؟

کارشاس حقوقی وینداد
کارشاس حقوقی وینداد
در پاسخ به  محمدی
2 سال پیش

با سلام
با توجه به اینکه این مسئله مربوط به مسائل مالکیت فکری میباشد، شما از طریق مشاور تلفنی وینداد میتوانید با وکلای متخصص در این حوزه مشورت نمایید.
با احترام
تیم حقوقی وینداد

پریا
پریا
2 سال پیش

سلام . من میخواهم یه کتاب اشپزی چاپ کنم ایا میتوانم از عکس هایی که در فضاهای مجازی منتشر میشوند و هیچ گونه نامی روی انها نیشت استفاده کنم ؟ ایا مجازاتی در پی دارد ؟

کارشاس حقوقی وینداد
کارشاس حقوقی وینداد
در پاسخ به  پریا
2 سال پیش

با سلام
این علت که عکس ها بی نام منتشر شده اند مجوز استفاده ی بدون اجازه را صادر نمی کند. در صورت استفاده، شما خود را در معرض دعوای مالکیت فکری معنوی قرار خواهید داد.
به علاوه در صورتی که مالکیت مادی عکس به نام عکاس منتشر ثبت شده باشد ، دعوای مالکیت فکری مادی نیز علیه شما قابل طرح است.
با احترام
تیم حقوقی وینداد

وحید
وحید
2 سال پیش

آیا من یه سایت عکس بزنم و نخوام عکسهارو بفروشم یا … اگر اسم طراح رو هم به صورت واتر مارک + اسم سایت خودم بزنم مشکلی پیش میاد؟ منظورم به خاطر گذاشتن اسم سایت خودم بود

کارشاس حقوقی وینداد
کارشاس حقوقی وینداد
در پاسخ به  وحید
2 سال پیش

با سلام
بهتر است به صورت کتبی رضایت طراح عکس را در این خصوص کسب کنید.

با احترام
تیم حقوقی وینداد

جواد
جواد
3 سال پیش

سلام. ممنون از مطالب مفیدتون. عکس‌هایی که در یک پروژه به سفارش یک مشتری یا شرکت از او یا برای او گرفته شده، حق بازنشر در پورتفولیوی عکاس را دارند یا خیر؟

جواد
جواد
در پاسخ به  جواد
3 سال پیش

و اینکه آیا عکاس حق استفاده از لوگوی خود را در کنار تصویر دارد یا برای این کار به اجازه از مشتری نیاز است؟

کارشناس حقوقی وینداد
کارشناس حقوقی وینداد
در پاسخ به  جواد
1 سال پیش

با سلام و احترام
بله در صورتی که به تصویر خدشه ای وارد نشود نیازی به اجازه مشتری نیست و می تواند درج شود.
مجموعه حقوقی وینداد

کارشناس حقوقی وینداد
کارشناس حقوقی وینداد
در پاسخ به  جواد
1 سال پیش

با سلام و احترام
خیر باید در ابتدا اجازه قبلی و کتبی مشتری اخذ شود و پس از اطلاع و اجازه کتبی وی قابل بازنشر می باشد.
مجموعه حقوقی وینداد

آنچه در این مطلب خواهید خواند

برای محافظت از دارایی های فکری خود نظیر، برند، محتوای شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت و غیره درخواست خود را ثبت کنید.

خدمات وینداد برای شما

برای محافظت از دارایی های فکری خود نظیر، برند، محتوای شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت و غیره درخواست خود را ثبت کنید.

مقالات مرتبط

حقوق مالکیت فکری nft
مقالات انواع مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری NFT یا توکن غیر مثلی

درحوزه‌ی بلاکچین و رمزارزها هر روزه با اخبار و نوآوری‌های تازه‌ای رو‌به‌رو می‌شویم. یکی از این تازه‌ترین نوآوری‌ها NFT  است. اما این توکن چیست و