قرارداد کار چیست؟ این سوالی است که بیشتر افراد در زمان استخدام می‌پرسند. اینکه چه مشاغلی می‌توانند از این قرارداد استفاده کنند. در پاسخ باید گفت کاربرد اصلی قراردادهای استخدام، در بخش خصوصی مانند شرکت‌ها، فروشگاه و مغازه‌ها، سازمان‌های خصوصی، آموزشگاه‌ها و غیره است که رابطه کارگری و کارفرمایی بین اشخاص وجود دارد. با این پیش‌فرض بهطور کامل تعریف قرارداد کار را بیان خواهیم کرد و در رابطه با اهمیت و ویژگی‌های آن موارد لازم توضیح می‌دهیم.
قرارداد کار چیست؟
بهترین تعریف قرارداد کار را می‌توان در ماده ۷ قانون کار جستجو کرد؛
«قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.»
بر اساس این تعریف می‌توان گفت تنظیم قرارداد کار بین دو شخص انجام میشود که یک طرف به‌عنوان کارفرما و طرف دوم به‌عنوان کارمند/کارگر شناخته میشود.
این نوع قراردادها را می‌توان برای مدت موقت یا بهصورت دائمی تنظیم کرد که رایج‌ترین شکل آن برای مدت موقت مثل یک ماهه، سه ماهه، شش ماهه یا یک ساله است.
اینکه نکته را هم به‌خاطر داشته باشید که کارگر و کارمند در قانون کار تفاوتی با هم ندارند و تمامی قوانینی که بیان شده هر دو را شامل میشود.
ویژگی‌های قرارداد کار
در کنار تعریف قرارداد کار، لازم است با ویژگی‌های آن نیز آشنا باشید. در قانون برخی موارد تحت عنوان ویژگی‌های این قرارداد معرفی شده که شامل موارد زیر است:
- قراردادی معین است: به این معنا که عنوان برخی از قراردادها بهصورت صریح در قانون آمده اما عنوان برخی از آن‌ها در قانون وجود ندارد. قرارداد کار از جمله قراردادهای معینی است که عنوان آن در قانون ذکر و قواعد آن مشخص شده است.
- قراردادی رضایی است؛ با این توصیف که نیازی به رعایت تشریفات خاصی ندارد و می‌توانید بهصورت کتبی یا شفاهی آن را تنظیم کنید. گرچه که قرارداد شفاهی ریسک‌های زیادی را برای کارفرما و کارمند در پی دارد.
- قراردادی معوض است: یعنی در ازای انجام کار طرف دوم دستمزد دریافت میکند.
قانون کار، آمره است؛ یعنی بر خلاف قواعد و مقرراتی که در قانون ذکر شده نمی‌توانید توافق کنید. مگر اینکه قانون این اجازه را به شما داده باشد.
اهمیت قرارداد کار چیست؟
در کنار تعریف قرارداد کار باید گفت که این نوع قراردادها یکی از مهم‌ترین اسناد برای شروع همکاری در بخش خصوصی به‌شمار می‌روند. با این توصیف که از قرارداد می‌توانید برای اهداف مختلف استفاده کنید. این سند، چارچوبی شفاف و مشخص برای تعامل بین کارفرما و کارمند فراهم و از بسیاری از مشکلات احتمالی جلوگیری میکند. اما چرا قرارداد استخدام در بخش خصوصی تا این حد اهمیت دارد؟
شفافیت وظایف و تعهدات
در قرارداد مکتوب دقیقا مشخص میشود چه وظایفی بر عهده هر یک از طرفین است و چه حقوقی به آن‌ها تعلق می‌گیرد. این شفافیت کمک میکند تا طرفین از انتظارات یکدیگر با خبر شند و از سوءتفاهم‌ها جلوگیری میکند.
حفظ حقوق طرفین
قرارداد کار بر اساس قوانین تنظیم میشود و به همین دلیل باعث حفظ حقوق طرفین آن میشود و اگر با اختلاف یا مشکل مواجه شوید این سند میتواند به‌عنوان مدرک قانونی به شما کمک کند.
جلوگیری از مشکلات و اختلافات
بدون یک قرارداد شفاف، ممکن است حقوق کارگر یا حتی تعهدات کارفرما نادیده گرفته شود. داشتن قرارداد کمک میکند تا همه چیز در چارچوب مشخصی پیش برود و احتمال سوء استفاده به حداقل برسد.
ایجاد امنیت شغلی و اطمینان خاطر
با وجود یک قرارداد مکتوب از حقوق قانونی خود مثل میزان حقوق و دستمزد و نحوه پرداخت آن، شرایط کاری و غیره بهطور کامل اطلاع خواهید داشت و حتی در صورت بروز مشکل می‌دانید هر یک از طرفین چه حقوقی دارند.
شرایط صحت قرارداد کار چیست؟
بر اساس قانون، قراردادها باید برخی شرایط را داشته باشند تا اعتبار کافی را پیدا کنند. این شرایط اصطلاحا به شرایط صحت قرارداد شناخته می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- اهلیت طرفین؛ یعنی طرفین قرارداد به سن قانونی رسیده باشند و محدودیت‌هایی مثل زوال عقل نداشته باشند.
- قصد و رضایت طرفین؛ به این معنا که با قصد و رضایت قرارداد را امضا کنند.
- معین و مشروع‌بودن قرارداد؛ با این توضیح که موضوع قرارداد و تمامی مفاد آن بر اساس شرایط قانونی تنظیم شده باشد و هیچ‌گونه موارد غیرقانونی نداشته باشد.
حداقل مدت قرارداد کار
قرارداد استخدام بر اساس شرایط کاری و توافق طرفین برای مدت‌های مختلف قابل تنظیم است. بهطور کلی قرارداد ممکن است برای مدت موقت یا دائم تنظیم شود. اگر قرارداد شما از نوع دائمی باشد که مدت آن مشخص است. اگر قرارداد برای مدت موقت باشد، می‌توانید آن را برای یک روز، یک هفته، یک ماه، سه ماه، شش ماه یا حتی یک سال تنظیم کنید و از این بابت محدودیتی وجود ندارد.
فقط توجه داشته باشید که مدت باید در قرارداد مشخص شود، در غیر این صورت قرارداد شما دائمی تلقی خواهد شد.
مزایا و معایب استخدام با قرارداد کار چیست؟
استخدام قراردادی یکی از متداول‌ترین انواع همکاری بین کارفرما و کارمند است که بر اساس یک قرارداد مکتوب انجام میشود. این نوع استخدام میتواند مزایا و معایبی برای طرفین داشته باشد. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم:
مزایای استخدام قراردادی
از جمله مزایای آن باید به موارد زیر اشاره کرد:
- شفافیت در وظایف و حقوق: در قرارداد، وظایف، میزان حقوق، مدت همکاری و سایر جزئیات بهطور دقیق مشخص میشود.
مدت زمان مشخص همکاری: استخدام قراردادی معمولا برای یک بازه زمانی مشخص انجام میشود که به کارفرما و به کارمند اجازه می‌دهد برای آینده خود برنامه‌ریزی کنند. - انعطاف‌پذیری بیشتر برای کارفرما: کارفرما میتواند بر اساس نیاز شرکت، مدت قرارداد را تنظیم کرده و در صورت نیاز، قرارداد را تمدید یا به پایان برساند.
- حقوق و مزایای قانونی: در استخدام قراردادی، کارمند معمولا از حقوق و مزایای قانونی مانند بیمه، مرخصی، و سنوات برخوردار است که این موضوع امنیت شغلی نسبی را فراهم میکند.
معایب استخدام قراردادی
در کنار مزایای همکاری با قرارداد کار باید به معایب آن نیز اشاره کرد که شامل موارد زیر است:
- عدم امنیت شغلی طولانی‌مدت: یکی از معایب اصلی این نوع استخدام، پایان احتمالی قرارداد در زمان مقرر است که ممکن است برای کارمند ایجاد نگرانی کند.
- وابستگی به شرایط بازار کار: تمدید قرارداد معمولاً به شرایط کاری و اقتصادی شرکت بستگی دارد و این موضوع میتواند موجب عدم اطمینان برای کارمند شود.
- محدودیت در ارتقاء شغلی: کارمندان قراردادی اغلب فرصت کمتری برای ارتقاء شغلی نسبت به کارمندان رسمی دارند، زیرا قرارداد آن‌ها موقتی است.
- احتمال قطع همکاری در پایان قرارداد: برخلاف استخدام رسمی، در این نوع همکاری کارفرما میتواند بدون تعهد بلندمدت، قرارداد را تمدید نکند.
آیا برای همکاری شغلی به قرارداد مکتوب نیاز داریم؟
بله، برخی کارفرماها تصور می‌کنند که نداشتن قرارداد مکتوب با کارمند یا کارگر میتواند بار حقوقی و تعهدات آن‌ها را کاهش دهد اما این یک اشتباه بزرگ است. طبق ماده ۷ قانون کار، حتی اگر قرارداد مکتوب وجود نداشته باشد، رابطه کاری و تعهدات طرفین به‌عنوان یک قرارداد شفاهی معتبر شناخته میشود. این بدان معناست که تمامی حقوق قانونی کارگر، مانند حق بیمه، مرخصی و مزایای پایان کار، همچنان بر عهده کارفرما است.
بنابراین نداشتن قرارداد مکتوب نه‌تنها از تعهدات کارفرما نمی‌کاهد، بلکه در صورت بروز اختلاف، او را در موضع ضعف قرار می‌دهد، زیرا هیچ سندی برای دفاع از خود نخواهد داشت و باید تمامی حقوق قانونی کارگر را پرداخت کند.
مفاد قرارداد کار چیست؟
قرارداد کار باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که تمامی جزئیات مهم همکاری را بهطور شفاف مشخص کند. این سند حقوق و تعهدات کارفرما و کارمند را تعریف میکند و در صورت بروز اختلاف، مرجع قانونی معتبری محسوب میشود. از جمله مواردی که طبق ماده ۱۰ قانون کار در قرارداد ذکر می‌شوند باید به بندهای زیر اشاره کرد:
- اطلاعات هویتی طرفین: نام، شماره ملی، نشانی و مشخصات کامل کارفرما و کارمند (در صورتی که کارفرما حقوقی باشد، اطلاعات شرکت درج میشود)
- نوع و مدت قرارداد: تعیین کنید که قرارداد موقت، دائم یا برای انجام کار معین است.
- شرح وظایف و مسئولیت‌ها: وظایف و مسئولیت‌های کارمند و کارفرما بهصورت شفاف و دقیق بیان شود.
- میزان حقوق و مزایا: مبلغ حقوق پایه، اضافه‌کار، پاداش و مزایای قانونی مانند حق بیمه و سنوات.
- ساعات کاری و مرخصی‌ها: ساعات کاری روزانه یا هفتگی، روزهای تعطیل و شرایط مرخصی استحقاقی، استعلاجی و بدون حقوق.
- شرایط فسخ قرارداد: قوانین و شرایطی که به کارفرما یا کارمند اجازه فسخ قرارداد را می‌دهد.
- بیمه و تعهدات قانونی: تعهد کارفرما به بیمه کردن کارمند طبق قوانین کار.
- محل انجام کار: آدرس محل کار یا حوزه کاری مشخص شود.
- سایر توافقات: مواردی مانند محرمانگی اطلاعات، رقابت پس از پایان همکاری یا سایر شرایط مورد توافق طرفین.
جمع‌بندی
قرارداد کار ابزاری ضروری برای شروع هر نوع همکاری شغلی است که حقوق و تعهدات طرفین را شفاف میکند و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری میکند. این سند با ارائه چارچوبی قانونی، نه تنها امنیت شغلی برای کارمندان فراهم میکند بلکه از کارفرمایان نیز در برابر مشکلات حقوقی حفاظت میکند. تنظیم دقیق و قانونی این قرارداد، تضمین‌کننده حقوق کارفرما و کارگر بوده و به ایجاد یک رابطه حرفه‌ای و موفق منجر میشود. اگر قصد همکاری شغلی دارید، حتما به اهمیت تنظیم یک قرارداد دقیق و منطبق بر قانون توجه کنید.
سوالات متداول
آیا قرارداد کار باید حتماً کتبی باشد؟
خیر، طبق قانون کار، قرارداد کار میتواند بهصورت شفاهی یا کتبی باشد. اما برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، تنظیم قرارداد بهصورت کتبی توصیه میشود تا حقوق و تعهدات طرفین بهطور واضح مشخص باشد.
عدم استفاده از قرارداد کار، چه عواقبی برای کارفرما دارد؟
در صورتی که قرارداد کار مکتوب نباشد، کارفرما همچنان موظف به رعایت تمامی حقوق قانونی کارگر است. در صورت بروز اختلاف، عدم وجود قرارداد کتبی ممکن است کارفرما را در معرض مشکلات حقوقی قرار دهد و اثبات شرایط کاری دشوار شود.
آیا قرارداد وزارت کار همان قرارداد کار است؟
بله، قرارداد کار برای مشاغل مختلف در بخش خصوصی تنظیم میشود و همان قرارداد وزارت کار است.
ماده ۶۲ قانون کار به چه موردی اشاره دارد؟
این ماده، شرایط کاری کارکنان در روز جمعه را بیان میکند. به این صورت که روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است.
