قانون بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی | ممنوعیت‌ها و راه‌حل‌ها

بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی به عنوان مشاور در کسب‌وکار، از مسائل جدیدی‌ است که بسیاری از شرکت‌ها، به خصوص شرکت‌های خصوصی با آن مواجه‌اند. دغدغه مهم افراد بعد از بازنشستگی، حقوق پایین و کم شدن درآمدشان نسبت به زمان اشتغال است. با این‌که زمانی که فرد به بازنشستگی می‌رسد، یک حقوق مادام‌العمر برایش درنظر گرفته می‌شود اما این حقوق از مبلغ دریافتی در زمان اشتغال کمتر است. این امر به‌مرور بر دوران بازنشستگی تاثیر گذاشته و آن را کاری دشوار و طاقت فرسا می‌کند. به همین دلیل، فرد بعد از مدتی به فکر یافتن شغلی برای گذران زندگی خود و خانواده‌اش می‌افتد. اما باید دید اشتغال به کار بازنشستگان و بیمه آنها در این دوره به چه صورت است؟

چه کسانی مشمول بازنشستگی طبق قانون تامین اجتماعی هستند؟

سازمان تامین اجتماعی، کارکنان مجموعه‌های کاری را تحت پوشش قرار می‌دهد تا طبق قانون کار از آن‌ها حمایت کرده و با ارائه بیمه و همچنین مستمری بازنشستگی، بیمه‌شده و افراد خانواده او را تحت پوشش قرار می‌دهد. اما احراز شرایط بازنشستگی به عوامل گوناگونی بستگی دارد که در واقع مهم ترین قوانین قرارداد کار به شمار می‌روند. از جمله:

• میزان سال‌های پرداخت حق بیمه
• جنسیت بیمه‌شده
• سختی کار
• سن بیمه‌شده
• شرایط بیمه‌شده

به همین دلیل شرایط بازنشستگی را باید طبق موارد قانونی بررسی کرد:

ماده ۷۶ قانون بازنشستگی تامین اجتماعی

طبق ماده ۷۶ قانون بازنشستگی تامین اجتماعی، بیمه‌شدگانی که به سن قانونی برسند در صورتی که دارای حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه باشند، می‌توانند تقاضای بازنشستگی کنند. سن قانونی موردنظر ۶۰ سال سن تمام برای مردان و ۵۵ سال تمام برای زنان است.

قانون بازنشستگی تامین اجتماعی برای مشاغل سخت و زیان‌آور

طبق تبصره ٢ ماده ٧۶ این قانون، برخی مشاغل به عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور تعریف شده‌اند زیرا فشار جسمی و روحی زیادی را به فرد وارد می‌کنند. کسانی که در این مشاغل فعالیت می‌کنند با داشتن سابقه ۲۰ سال متوالی در پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی می‌توانند بازنشسته شوند. در صورتی که سوابق بیمه‌شده به صورت متناوب باشد باید ۲۵ سال حق بیمه پرداخت کرده باشد تا مشمول بازنشستگی شوند.

ماده ۷۸ قانون بازنشستگی تامین اجتماعی

درخواست بازنشستگی به‌عهده بیمه‌شده است و کارفرما نمی‌تواند بیمه‌شده را وادار به بازنشسته شدن کند یا از بیمه تامین اجتماعی بخواهد که بیمه شده را بازنشسته کند. این امر تنها در یک صورت امکان‌پذیر است که طبق این ماده قانونی، کارفرما می‌تواند برای افرادی که حداقل ۵ سال بیشتر از سن بازنشستگی کار کرده‌اند درخواست بازنشستگی کند. حداکثر سن برای مردان ۶۵ سال و برای زنان ۶۰ سال است.

قانون بازنشستگی تامین اجتماعی برای دیگر اقشار

تمامی مشمولین سازمان تامین اجتماعی اعم از بیمه خویش فرما مانند بیمه کارگران ساختمانی، بیمه رانندگان، بیمه مشاغل آزاد، بیمه هنرمندان و غیره نیز مشمول موارد اعلام شده در بالا است.

بیمه بازنشستگی چیست؟

گفتیم که یکی از مهم‌ترین اقدامات سازمان تأمین اجتماعی ، پرداخت مستمری به افراد تحت پوشش خود در دوران بازنشستگی و ارائه خدمات به آن‌هاست. بیمه بازنشستگی یک طرح مکمل صندوق‌های بازنشستگی، تامین‌ اجتماعی و یا حتی افرادی که فاقد هرگونه بیمه بازنشستگی می‌باشند هست. در این طرح افراد می‌توانند بوسیله پرداخت مبلغ مشخص و منظم یک بیمه‌نامه بازنشستگی تهیه‌کرده و در هنگام بازنشستگی مستمری دریافت نمایند.

بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی در بخش خصوصی

منع اشتغال مجدد بازنشستگان تامین‌ اجتماعی از لحاظ قانون کاملا محرز است، اما بیشتر بازنشسته‌ها به دلیل عدم تامین مخارج با حقوق مستمری بازنشستگی، عملاً به کار اشتغال دارند؛ حال باید دید که چه نوع کار و با چه ویژگی‌هایی به معنای اشتغال مجدد است و برای بازنشسته منع قانونی دارد؟
به لحاظ اجرای مقررات قانون کار، بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی در شرکت‌ها و واحدهای بخش خصوصی منع قانونی ندارد و در صورت بکارگیری آنان در واحدهای مشمول قانون کار، مانند سایر کارگران شاغل در آن واحد از کلیه مزایای قانون کار از جمله افزایش‌های مزدی ناشی از مصوبات شورایعالی کار و بُن کارگری نیز برخوردار خواهند شد. در عین حال مانند سایر انواع قراردادها ممکن است کارفرما از آن‌ها ضمانت قرارداد کار را دریافت کند.

انعقاد قرارداد مشاوره‌ای طبق رای شماره ۹۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری مانع قطع مستمری است و سازمان تامین اجتماعی نمی‌تواند مستمری بازنشستگانی که قرارداد مشاوره‌ای منعقد می‌نمایند قطع نماید.

بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی به عنوان مشاور به چه صورت است؟

دیده شده است که بازنشستگان به‌منظور داشتن کمک‌خرجی و یافتن مکملی برای حقوق مستمری‌شان به‌صورت موقت، پاره‌وقت و یا مشاوره‌ای مشغول به‌کار می‌شوند. باید بگوییم که در عقدهای مشاوره‌ای، عنوان قرارداد نمی‌تواند تغییری در ماهیت و نوع رابطه کاری ایجاد کند، پس عناوینی مانند مشاور، پیمانکار، مجری، کارپذیر، یا عناوین مشابه دیگر در قرارداد کار موجب تغییر مفاهیم کاری نخواهد شد و بازنشستگان می‌توانند تحت این عناوین مشغول به کار مشاوره شوند.

علاوه بر اینکه اشتغال بصورت مشاوره‌ای بر اساس رای وحدت رؤیه در بخش خصوصی بلامانع است اشتغال در دستگاه‌های دولتی نیز به‌صورت مشاوره‌ای بر اساس تبصره قانون ممنوعیت به‌کارگیری بازنشستگان برای متخصصین بازنشسته نیز با یک سوم ساعت کارکنان تمام وقت بلامانع است.

حداکثر ساعات مجاز برای استفاده از مشاوره و خدمات بازنشستگان در ادارات و نهادهای اجرایی (دولتی)، یک سوم ساعات اداره کارمندان رسمی است. و حقوق این افراد متناسب با ساعت کاری آن‌ها و حداکثر یک سوم کارمندان رسمی در همان شغل تعیین و پرداخت خواهد شد. این مورد یکی از مهم‌ترین نکات قرارداد کاری است.

نحوه محاسبه حقوق و مزایا بازنشستگان پس از استخدام مجدد

بازنشستگی برای عده زیادی از مردم پایان سال‌های کاری محسوب شده و پس از فرارسیدن آن دیگر تمایلی به استخدام شدن و کار کردن در جای دیگری ندارند. با‌این‌حال، با گران شدن قیمت اقلام ضروری بسیاری از مردم به یک شغل اکتفا نکرده و برای تامین هزینه‌های خود به شغل دوم یا حتی سوم نیز روی آورده‌اند. بازنشستگان نیز مستثنی نیستند.

از طرفی به کار گیری نیروی کار جدید و تامین حقوق و مزایای آن‌ها برای دولت هزینه‌های زیادی به همراه دارد، به همین دلیل قانون بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی تصویب شد و در برخی عناوین شغلی، اشتغال بازنشستگان قانونی شد. حقوق و مزایای این افراد براساس حقوق پایه‌ای که وزارت کار تعیین کرده مشخص می‌شود.

در واقع از آنجایی که قرارداد این دسته از افراد به شکل نیمه وقت بسته می‌شود پس حقوق و مزایای آن‌ها نیز نصف حقوق پایه قراردادهای تمام وقت خواهد بود. تمامی جزئیات مربوط به این بکارگیری در قوانین بیمه و بازنشستگی به طور کامل توضیح داده‌شده‌اند. به طور دقیق اگر بخواهیم عنوان کنیم، بند ۱۵ قانون بیمه در مورد قانون تامین اجتماعی و قانون بازنشستگی صحبت می‌کند.

ساعات مجاز اشتغال مجدد بازنشستگان

در قانون بکارگیری بازنشستگان سقف ساعات مجاز برای بکار گرفتن افراد بازنشسته یک سوم ساعت کاری افراد رسمی تعیین شده است. به عنوان مثال اگر ساعت کاری یک کارمند رسمی در اداره‌ای دوازده ساعت تعیین شده است، افراد بازنشسته مشغول در آن اداره باید چهار ساعت در آن مکان کار کنند. پس از تعیین شدن ساعت کاری، براساس آن حقوق و مزایای فرد نیز مشخص شده و به او پرداخت می‌شود.

تبعات استخدام مجدد بازنشستگان

اولین و مهم‌ترین تبعات استخدام بازنشستگان، قطع شدن مستمری فرد بازنشسته با استخدام دوباره او در ادارات است. البته اگر ساعت کاری آن‌ها به اندازه سقف ساعت کاری مجاز نبوده و پاره وقت باشد، همچنان مستمری بازنشستگی را دریافت خواهند کرد.
مزیت دیگری که در قانون بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی و سایر ارگان‌ها وجود دارد این است که با استخدام دوباره بازنشسته در ادارت، سمت‌های عادی و اصطلاحا زیردستی به آنان نمی‌دهند و غالبا به صورت رئیس هیئت مدیره خواهد بود.
درباره پرداخت بیمه برای کارمندان حساسیت‌های زیادی وجود دارد و شرکت‌ها الزام به پرداخت بیمه هستند اما برخی شرکت‌های خصوصی زیر بار این نمی‌روند و واریز حق بیمه را پشت گوش می‌اندازند. به همین دلیل این شرکت‌ها تمایل دارند افراد بازنشسته را استخدام کنند.
با‌ این‌حال قانون ممنوعیت بکارگیری بازنشستگان در شرکتهای خصوصی تنها شایعه‌ای برای جلوگیری از استخدام دوباره افراد بازنشسته است. افراد بازنشسته می‌توانند در تمام بخش‌های خصوصی و دولتی دوباره کار کنند.

جریمه بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی

در گذشته قانون منع بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی و سایر ارگان‌ها اجرا می‌شد و هیچ بازنشسته‌ای حق کار کردن در ادارات دولتی نداشت. این منع یک منع ساده نبود و اگر دولت متوجه می‌شد که کارفرمایی بازنشسته‌ای را بکار گرفته، جریمه‌های سنگینی برای او لحاظ می‌کرد.
با گذشت با توجه به افزایش تورم، بازنشستگان برای تامین هزینه‌های زندگی نیاز دارند که مشغول به کار باشند. به همین دلیل قانون بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی و سایر ارگان‌ها را تصویب شد تا بازنشسته‌ها نیز بتوانند استخدام شوند. با‌ این‌حال این استخدام دوباره باید به صورت پاره وقت و با قراردادی کامل و قانونی باشد. اگر قرارداد کامل نباشد، هم کارفرما و هم فرد بازنشسته هر دو جریمه می‌شوند.
مشاور، عضو هیات مدیره، پیمانکار و غیره مهم‌ترین سمت‌هایی‌اند که معمولا به بازنشستگان تامین اجتماعی بعد از شروع دوباره کار تعلق می‌گیرند. گاهی با حفظ سمت قبلی نیز کار آن‌ها ادامه پیدا می‌کند اما معمول‌ترین سمت‌های شغلی آن‌ها همین سمت‌هایی است که عنوان کردیم.
حواستان باشد که وقتی بازنشسته‌ای از تامین اجتماعی دوباره استخدام شد، بعد از پنج سال کار کردن دوباره می‌تواند بازنشسته شود.

جمع‌بندی

چنانچه می‌خواهید در دوران بازنشستگی خود تحت عنوان مشاور در کسب‌وکارها و شرکت‌های خصوصی مشغول به‌کار شوید یا به‌عنوان کارفرما قصد بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی به عنوان مشاور که گاهی با عنوان قرارداد کار موقت بدون بیمه را در شرکت خود دارید، بهتر است قبل از اشتغال، اقدام به انعقاد قرارداد مشاوره نمایید تا با رعایت نکات حقوقی و قوانین و مقررات خاص آن، متن قرارداد کاری اصولی را تنظیم نمایید. خدمات تنظیم و بررسی قرارداد وینداد و بانک نمونه قرارداد ما آماده همراهی شما در این مرحله است.

همچنین فراموش نکنید که در حال حاضر مقررات بکارگیری بازنشستگان در شرکت‌های خصوصی از پیچیدگی و ابهام‌های نسبتا زیادی برخوردار است که انجام اقدام درست تنها با اخذ راهنمایی از مشاوران حقوقی متخصص کسب‌وکارها امکان‌پذیر است. به همین خاطر برای دریافت مشاوره حقوقی پیشنهاد می‌شود به تیم مشاوره ما اعتماد کنید.

کارشناسان حقوقی وینداد با مهارت و تجربه بالا در زمینه حقوق بیمه، حقوق کار و حقوق کسب‌وکارهای ایرانی قادر هستند در موارد مختلف بهترین راهکار را برای کارفرمایان و یا بازنشستگان محترم ارائه دهند.

سوالات متداول

آیا بازنشسته‌ها می‌توانند در بخش خصوصی مشغول به‌کار شوند؟

بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی در شرکت‌ها و واحدهای بخش خصوصی منع قانونی ندارد.

یک بازنشسته چند ساعت در ماه می‌تواند به‌عنوان مشاور کار کند؟

حداکثر ساعات مجاز برای استفاده از مشاوره و خدمات بازنشستگان در ادارات و نهادهای اجرایی (دولتی)، یک سوم ساعات اداره کارمندان رسمی است. و حقوق این افراد متناسب با ساعت کاری آنها و حداکثر یک سوم کارمندان رسمی در همان شغل تعیین و پرداخت خواهد شد.

ساعات مجاز اشتغال مجدد بازنشستگان چقدر است؟

سقف ساعت مجاز برای کار کردن افراد بازنشسته در هر مکانی یک سوم ساعت کاری افراد رسمی مشغول در آن مکان است.

قوانین بکارگیری بازنشستگان چیست؟

بند ۱۵ قانون بیمه به طور مفصل در چندین بند این مسئله را به طور کلی باز کرده و تمامی جزئیات آن را توضیح داده است.

استخدام بازنشستگان برای کارفرما چه تبعاتی دارد؟

در حال حاضر استخدام بازنشستگان به صورت قانونی تبعات و جریمه‌هایی برای کارفرمایان ندارد و می‌توانند از تجربه افراد بازنشسته به خوبی استفاده کنند. تنها وضعیتی که می‌تواند موجب جریمه شدن کارفرما از استخدام فرد بازنشسته شود، قانونی نبودن قرارداد استخدام است.

جریمه بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی برای کارفرما چقدر است؟

در حال حاضر با وضع قوانین جدید هیچ جریمه‌ای برای استخدام کردن افراد بازنشسته متوجه کارفرمایان نمی‌شود و تفاوتی ندارد که بازنشسته از سازمان تامین اجتماعی باشد یا سایر سازمان‌ها و ارگان‌ها.