قرارداد تحقیق و توسعه ، تضمینی برای بهبود عملکرد واحدهای تولیدی

شاید به تازگی دیده باشید که این روزها واحدهای تولیدی و شرکت‌ها دست به تنظیم قرارداد تحقیق و توسعه می‌زنند. این قرارداد چیست؟
هر واحد صنعتی و معدنی علاوه بر انجام اقداماتی در راستای تولید، بهره‌برداری و کسب درآمد برای بهبود بخشیدن به چرخه فعالیت و استفاده بهتر از منابعی که در اختیار دارد باید به تکنولوژی‌های پیشرفته و فناوری‌های به روز توجه کند. اهمیت این موضوع باعث شده سازمان‌ها و واحدهای تولیدی به فکر ایجاد بخشی به نام ” تحقیق و توسعه” در سازمان بیافتند و برای بهبود عملکرد خود از طریق این واحد تلاش کنند. در هر صنعتی چه قدیمی و چه نوظهور ، باید دائماً طراحی و دامنه محصولات مورد بازنگری قرار گیرند. این مسئله به دلیل تغییر و توسعه مداوم فناوری و همچنین پیشرفت سایر رقبا و تغییر ترجیحات مشتری امری ضروری است و بدون برنامه تحقیق و توسعه امکان پذیر نیست.

تحقیق و توسعه چیست و چه اهدافی را دنبال می­‌کند؟

تحقیق و توسعه به طور کلی پروسه‌ای برای ایجاد فناوری جدید یا بهبود استفاده از منابع و دانش‌های به روز برای ایجاد مزیت‌های رقابتی در سطح کارخانه‌ای، سازمانی و حتی کشوری است. نتیجه تحقیق و توسعه معمولا در بلند مدت به دست می‌آید و روندی طولانی و پیچیده دارد و آمارها نشان می‌­دهد در حال حاضر تعداد زیادی از پروژه‌های تحقیق و توسعه به نتیجه مالی مورد انتظار نمی‌رسند اما پروژه‌های موفق چنان سودآور بوده‌اند که حتی هزینه‌های پروژه‌های ناموفق را نیز جبران کرده‌اند.

اهداف و نوع برنامه‌های تحقیق و توسعه شرکت به شرکت متفاوت است. برخی افراد نوآوری و اختراع را مساوی با هدف تحقیق و توسعه می­‌دانند در حالی که این هدف تنها در برخی شرکت‌ها صادق است در حالی که در برخی دیگر شرکت‌ها صرفا بهبود محصولات موجود و پیشرفت عملکرد شرکت هدف اصلی ست.

در کل اهداف پروژه‌های تحقیق و توسعه را می‌­توان به سه هدف زیر خلاصه کرد:

• بدست آوردن و ایجاد ایده‌های جدید و دانش‌های به روز
• اِعمال آن ها در موارد کاربردی
• و نهایتا افزایش فروش و کسب سود بیشتر

  تحقیق و توسعه در ایران و اخذ گواهی و پروانه تحقیق و توسعه

طبق دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت، بنگاه‌های صنعتی و معدنی برای ایجاد واحد تحقیق و توسعه در سازمان باید ابتدائا گواهی تحقیق و توسعه و سپس پروانه تحقیق و توسعه را اخذ نمایند. برای اخذ گواهی و پروانه بنگاه‌های مربوطه باید اهداف خاصی را دنبال کنند که به طور خلاصه شامل موارد زیر می‌­شود:

• افزایش کیفیت محصولات، استفاده از منابع داخلی و کاهش قیمت آن‌ها
• بومی سازی، توسعه فناوری و طراحی محصولات جدید
• بهینه‌سازی مصرف انرژی و مدیریت ضایعات

مرحله اول شروع به کار واحد تحقیق و توسعه در یک شرکت اخذ ” گواهی تحقیق و توسعه” است برای دریافت این گواهی باید اقدامات خاصی که در دستورالعمل وزارت صمت آمده را انجام داده و پس از دریافت گواهی تا دو سال فرصت است که اقدامات مرتبط با دریافت پروانه را با دقت به عمل رسانده، پس از آن کارشناس با بازدید از واحد شما اقدام به صدور پروانه برای واحد مربوطه کند.

پیمانکاری و قرارداد تحقیق و توسعه

همانطور که متوجه شدید پروژه تحقیق و توسعه یا r&d اهمیت زیادی برای بهبود عملکرد واحدهای تولیدی دارند؛ هرچند ممکن است شرکت‌ها از ریسک کردن برای این نوع پروژه‌های بلند مدت واهمه داشته باشند اما اکثر واحدهایی که اقدام به برنامه‌ریزی در این زمینه کرده‌اند بعد از مدتی شاهد افزایش سود و بازدهی بهتر بوده‌اند. در سال‌های اخیر شاهد استفاده دولت‌ها از پیمانکاران مجرب تحقیق و توسعه برای بهبود کیفیت فعالیت‌های دولتی و کسب سود بوده‌ایم.

واحدهای تولیدی و شرکت‌ها به دو شکل می­‌توانند برای پروژه‌های تحقیق و توسعه خود برنامه‌ریزی کنند:

اولا استخدام کارشناس توسعه در واحد مربوطه در سازمان دوما تنظیم قرارداد تحقیق و توسعه با فناور یا پیمانکار .

درباره مورد اول وظیفه کارشناس توسعه مشخص است، او باید بر روی فناوری‌های جدید و روز دنیا مطالعه کرده و دائما در تلاش برای بومی‌سازی، بهبود کیفیت، کاهش هزینه‌های مواد اولیه و اصلاح محصولات باشد؛ یک مدیر تحقیق و توسعه باید توانایی حل مسئله و مدیریت تیم پروژه را داشته و دوره‌های مربوط به تحقیق و توسعه را در وزارت صمت طی کرده باشد.

در حالت دوم پروژه‌های تحقیق و توسعه ممکن است با قرارداد پیمانکاری آغاز شوند در این مورد کارفرما با شرح دقیق درخواست‌های خود پیمانکار را به کار می­‌گیرد. در قراردادهای پیمانکاری تحقیق و توسعه نتایج و اهداف اهمیت بیشتری نسبت به هزینه و دستمزد پیمانکار دارند زیرا کارفرما می‌­داند در صورتی که پروژه به نتیجه برسد سود حاصل از آن هزینه‌ها را جبران ‌خواهد کرد از طرفی سپردن تمام پروژه به پیمانکار خیال کارفرما را نسبت به قسمت‌های مختلف کار راحت می‌­کند.

برای سپردن پروژه تحقیق و توسعه به پیمانکار اولین و مهم‌ترین اقدام کارفرما تنظیم و انعقاد قرارداد است، قرارداد علاوه بر روشن کردن حقوق و تکالیف طرفین از بروز اختلافات نیز جلوگیری می‌­کند.

مهم‌ترین بندهای قرارداد تحقیق و توسعه چه هستند؟

• مالکیت معنوی: بعضی از پروژه‌های تحقیق و توسعه ممکن است در آخر منتج به ایده، محصول یا فناوری نوین شوند به همین دلیل دو طرف باید وضعیت به ثبت رسانی اختراع یا ایده جدید را با یکدیگر طی کنند. کارفرما از آنجایی که سرمایه‌گذار اصلی پروژه است می‌­تواند از فناور بخواهد که اختراع را به نام شرکت یا کارفرما ثبت کند.
• محرمانگی: پروژه‌های تحقیق و توسعه با مطالعات و پژوهش‌های دقیق صورت می­‌گیرند و هزینه زیادی برای کارفرما ایجاد می­‌کنند به همین دلیل شرکت‌ها اهمیت زیادی برای محرمانه ماندن نتایج و پژوهش‌های ایجاد شده قائل هستند.
• پرداخت: معمولا پروژه‌های تحقیق و توسعه هزینه بر هستند، هزینه آزمایشگاه ها، مواد اولیه، متخصصان، تکنولوژی های به روز و غیره. به همین دلیل مشخص کردن روش پرداخت و میزان پیش پرداخت اهمیت زیادی برای طرفین دارد.
• حقوق و تکالیف طرفین: از آن جایی که پروژه‌های تحقیق و توسعه بلندمدت و ریسکی هستند، بهتر است کارفرما توقعاتی که پس از پایان پروژه دارد را به پیمانکار مطرح کند و پیمانکار نیز بر اساس تجربه و آمار درصد احتمال نیل به اهداف مورد نظر کارفرما را برای او شرح دهد تا از بروز اختلاف جلوگیری شود.
• نحوه حل اختلاف: مشخص کردن چگونگی رسیدگی به اختلافات، در هزینه و زمان طرفین صرفه جویی می‌کند.

نوشتن قرارداد تحقیق و توسعه، امری ضروری!

شما چه کارفرما باشید چه پیمانکار، باید بدانید که انعقاد قرارداد تحقیق و توسعه برای راه‌اندازی پروژه امری ضروری ست. اما نوشتن قرارداد از دست هر کسی بر نمی‌­آید. شما می‌توانید با راهنمایی کارشناسان حقوقی و متخصصان قرارداد نویسی، قرارداد تحقیق و توسعه را دریافت کنید.