مدیر عامل هر شرکت تجاری از ارکان اصلی آن شرکت به حساب می‌آید چرا که علاوه بر داشتن مسئولیت‌های مدیریتی از دیدگاه حقوقی نیز دارای مسئولیت‌های متعدد است. مدیر عامل از بین اعضای هیئت مدیره یا سایر افراد و به انتخاب هیئت مدیره برگزیده می‌شود. اگر از بین اعضای هیئت مدیره انتخاب شود مدت مدیریت عاملی او نباید از مدت عضویتش در هیئت مدیره بیشتر باشد. در این مقاله قرارداد خدمت مدیر عامل یا نمونه قرارداد مدیر عامل را بررسی خواهیم کرد و شرایط و نحوه آن را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.
مدیر عامل کیست؟
وظیفه اصلی اداره شرکت در شرکت‌های سهامی برعهده هیات مدیره است و اعضای این هیات از سوی مجمع عمومی انتخاب می‌شوند؛ اما این اعضا به‌صورت مستقیم وارد اداره شرکت یا اقدامات اجرایی آن نخواهند شد و این مسئولیت را به مدیرعامل می‌سپارند. البته اعضای هیات مدیره، مدیرعامل را انتخاب می‌کنند که باید حتما شخص حقیقی باشد.
اقدامات اجرایی و مدیریت شرکت، از جمله وظایف مدیرعامل بوده و او مسئول عملیاتی کردن مصوبات و تصمیمات است.
مدیر عامل هر کسب‌و‌کاری از ارکان و مهره‌های اصلی آن شرکت به حساب می‌آید چرا که علاوه بر داشتن وظایف و مسئولیت‌های مدیریتی از دیدگاه حقوقی نیز دارای مسئولیت‌های متعدد است. مدیر عامل از بین اعضای هیئت مدیره یا سایر افراد و به انتخاب هیئت مدیره انتخاب می‌شود. اگر از بین اعضای هیئت مدیره انتخاب شود مدت مدیریت عاملی او نباید از مدت عضویتش در هیئت مدیره بیشتر شود.
نمونه قرارداد مدیر عامل
قرارداد مدیرعامل بین شرکت و شخصی که این سمت را برعهده می‌گیرد، به عنوان نمونه قرارداد کار تنظیم می‌شود. این نوع قرارداد از جمله انواعی است که میتواند در قالب قرارداد کار تنظیم شود. گرچه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در رابطه با این قرارداد بیان می‌کند که قرارداد مذکور تابع قانون کار نیست. بلکه رابطه بین مدیر عامل و شرکت تجاری را می‌توان همان رابطه موکل و وکیل دانست.
استدلال این امر هم به شکل زیر است:
با توجه به تفاوت‌های اساسی رابطه موجود بین «مدیرعامل» و «شرکت» و رابطه کار موضوع قانون کار از یک سو، و مشابهت‌های رابطه مزبور و عقد وکالت در قانون مدنی از سوی دیگر، که می‌توان به موارد زیر به عنوان برخی از این تفاوت‌ها و مشابهت‌ها اشاره نمود:
الف) تفاوت‌های موضوع قرارداد کار و رابطه حقوقی مدیرعامل و شرکت تجاری
– قرارداد کار از جمله عقود معوض بوده و در آن اجرت (مزد یا حقوق ) جزء اصلی و اساسی عقد را تشکیل می‌دهد. در حالی که «مدیرعامل» در شرکت‌های تجاری میتواند مجانی انجام وظیفه کند (ماده ۱۲۴ و مفهوم مخالف قسمت آخر ماده ۱۳۴ قانون تجارت).
ماده ۱۲۴ – هیئت مدیره باید اقلا یک نفر شخص حقیقی را به مدیریت عامل شرکت انتخاب و حدود اختیارات و مدت تصدی و حق‌الزحمه او را تعیین کند. در صورتی که مدیرعامل عضو هیئت مدیره باشد دوره مدیریت عامل او از مدت عضویت او در هیئت مدیره بیشتر نخواهد بود. مدیرعامل شرکت نمیتواند در عین حال رئیس هیئت مدیره همان شرکت باشد مگر با تصویب سه چهارم آراء حاضر در مجمع عمومی.
– « مدیر عامل» طبق ماده ۱۳۴ قانون تجارت در مقابل اشخاص ثالث هم مسئولیت دارد. در حالی که در قرارداد کار، در اثر تبعیت کارگر از کارفرما، چنین مسئولیتی موجود نیست و کارگر تنها در مقابل کارفرما مسئولیت دارد.
– مدیریت مدیر عامل حتی پس از انقضای مأموریت وی نیز تا انتخاب مدیر جدید ادامه دارد (ماده ۱۳۶ قانون تجارت). در حالی که در قرارداد کار با انقضای مدت، قرارداد خاتمه یافته و کارگر دیگر تعهدی در مقابل کارفرما نخواهد داشت (بند « د » ماده ۲۱ قانون کار).
ماده ۱۳۶ – درصورت انقضای مدت ماموریت مدیران تا زمان انتخاب مدیران جدید مدیران سابق کماکان مسئول امور شرکت و اداره آن خواهند بود. هرگاه مراجع موظف به دعوت مجمع عمومی به وظیفه خود عمل نکنند هر ذینفع میتواند از مرجع ثبت شرکت‌ها دعوت مجمع عمومی عادی را برای انتخاب مدیران تقاضا نماید.
-مدیرعامل چه از سوی هیأت مدیره و چه از سوی دادگاه قابل عزل است (تبصره ماده ۱۲۴ و ماده ۱۲۷ قانون تجارت). در حالی که در قرارداد کار، کارفرما از چنین حقی محروم است (ماده ۲۵ قانون کار).
مشابهت‌های قرارداد وکالت و رابطه حقوقی مدیر عامل و شرکت تجاری
در عین حال این نوع قرارداد میتواند از نوع وکالت باشد:
– عقد وکالت ممکن است مجانی باشد یا با اجرت (ماده ۶۵۹ قانون مدنی) و انجام وظیفه مدیر عامل نیز چنانکه در بالا اشاره شد ممکن است مجانی باشد.
– در عقد وکالت یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌نماید (ماده ۶۵۶ قانون مدنی). ماده ۱۲۵ قانون تجارت نیز مدیرعامل را نماینده شرکت و دارای حق امضاء از طرف شرکت اعلام می‌دارد.
– موکل میتواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند ( ماده ۶۷۹ قانون مدنی). در مورد مدیرعامل نیز تبصره ماده ۱۲۴ قانون تجارت اختیار عزل مدیرعامل را به هیأت مدیره شرکت داده است.
به نظر می‌رسد رابطه میان مدیرعامل و شرکت تجاری رابطه کارگری و کارفرمایی موضوع قانون کار نبوده و مسئولیت وی در مقابل شرکت همان مسئولیت وکیل در مقابل موکل است. مضافاً اینکه در لایحه قانونی مربوط به تعیین مدیر یا مدیران موقت برای سرپرستی واحدهای تولیدی و صنعتی و تجاری و کشاورزی و خدماتی اعم از بخش عمومی و خصوصی مصوب مورخ ۵۹/۴/۲۳ شورای انقلاب اسلامی نیز مسئولیت مدیر هر واحد در مقابل آن واحد همان مسئولیت وکیل در مقابل موکل اعلام گردیده است. از آنجا که به نظر نمی‌رسد مدیران واحدهای مشمول قانون مزبور دارای خصوصیتی در قیاس با مدیران واحدهای تجاری باشند به لحاظ وحدت ملاک می‌توان حکم یاد شده را به مدیران اخیر الذکر نیز تسری داد.
قرارداد اعضای هیات مدیر با شرکت
حال این سوال مطرح می‌شود که:
آیا رابطه سایر اعضا هیئت مدیره نیز با شرکت تجاری از شمول قانون کار خارج است یا این وضعیت فقط مختص رابطه مدیر عامل است؟
با توجه به نظر وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، رابطه اعضای هیآت مدیره شرکت‌های تجاری با این شرکت‌ها نیز مانند رابطه وکیل و موکل بوده و رابطه کارگری و کارفرمائی موضوع قانون کار بین طرفین احراز نمی‌گردد.
مگر اینگه این افراد علاوه بر مسئولیت‌ها و وظایف مرتبط با عضویت در هیأت مدیره، تصدی وظایف و مسئولیت‌های دیگری را که به عنوان یک شغل قابل ارجاع به سایر افراد است. از قبیل مدیریت مالی، مدیریت اداری، ریاست کارخانه و غیره در قبال دریافت اجرت مشخص و معینی عهده‌دار باشد که در این حالت به اعتبار این تصدی مشمول مقررات قانون کار خواهند بود اما در ارتباط با عضویت فرد در هیأت مدیره همانطور که در بالا بیان گردید نظریه مبتنی بر این است که به لحاظ عدم شمول مقررات قانون کار به رابطه طرفین اعمال مقررات این قانون منتفی خواهد بود.
علاوه بر مدیران مذکور افرادی که در یک شرکت تجاری سهامدار هستند نیز وضعیتی مشابه دارند و اگر سهامداران در سمت‌های مدیریتی قرار گیرند رابطه مبتنی بر قانون کار بین آنان و شرکت شکل نمی‌گیرد ولی اگر سهامداران نیز همچون مدیر عامل و سایر مدیران مشاغل دیگری نیز در شرکت داشته باشند مثل مدیریت مالی، مدیریت منابع انسانی و غیره رابطه‌ای که از جهت شغل مذکور با شرکت تجاری پیدا می‌کنند رابطه‌ای مبتنی بر قانون کار و رابطه کارگر و کارفرما خواهد بود.
جمع بندی
نمونه قرارداد خدمت مدیر عامل از جمله قراردادهایی است که از یک قالب قرارداد مشخص پیروی نمی‌کند. از این رو تنظیم این نوع قرارداد چالش‌های زیادی دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود برای تنظیم قرارداد مدیرعامل از کارشناسان حقوقی کمک بگیرید. چرا که دانلود رایگان نمونه قرارداد مدیرعامل با توجه به اینکه بر اساس شرایط همکاری شما تنظیم نشده است، نمیتواند توافقات لازم را مورد نظر قرار دهد.
سوالات متداول
آیا مدیر عامل میتواند رئیس هیئت مدیره باشد؟
مدیرعامل شرکت نمیتواند در عین حال رئیس هیئت مدیره همان شرکت باشد مگر با تصویب سه چهارم آراء حاضر در مجمع عمومی.
آیا مدیر عامل میتواند یک شخص حقوقی باشد؟
خیر، مدیر عامل حتما باید از بین اشخاص حقیقی انتخاب شود.
