قراردادهای حوزه پیمانکاری، به ویژه پیمانکاری ساختمان، دارای انواع مختلفی هستند. یکی از این قراردادهای مهم، به قرارداد مشاوره و نظارت معروف است که در پروژه‌های پیمانکاری کاربرد فراوانی دارد.
در این مطلب قصد داریم تا به موضوع قرارداد مشاوره و نظارت و نکات مهم حقوقی آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
پروژه‌های پیمانکاری چه پروژه‌هایی هستند؟
اگرچه دو دسته مهم قراردادهای پیمانکاری، قراردادهای پیمانکاری خدمات و پیمانکاری ساختمان هستند، اما زمانی که صحبت از پروژه‌های پیمانکاری میشود، غالبا منظور پروژه‌های ساختمانی و ساخت و ساز و عمران هستند.
این دسته پروژه‌ها با توافق یک کارفرما و یک پیمانکار آغاز میشوند. شرایط عمومی پیمان، نام سندی است که بسیاری از مقررات لازم و تنظیم‌گر میان کارفرما و پیمانکار را تصریح کرده است.
روابط پیمانکاری در حقوق ایران از روابط نسبتا پیچیده حقوقی به حساب می‌آید. به همین خاطر وجود قرارداد پیمانکاری ساختمان به‌صورت جامع و همچنین تسلط بر موضوع تنظیم صورت وضعیت پیمانکاری و سایر اسناد مرتبط مانند شرایط عمومی پیمان، میتواند تا حد بسیار زیادی به کارفرمایان و پیمانکاران کمک کند.
تنظیم قرارداد مشاوره و نظارت به طرفین قرارداد پیمانکاری یعنی کارفرما و پیمانکار این امکان را میدهد تا در نهایت امنیت حقوقی تعهدات متقابل خود را اجرا کنند.
در ادامه وارد بررسی قرارداد مشاوره و نظارت می‌شویم.
منظور از قرارداد مشاوره و نظارت چیست؟
در پروژه‌های پیمانکاری ساخت و ساز، نقش مشاور و مهندس ناظر، نقشی کلیدی است. مشاور در این پروژه‌ها، میتواند از مرحله اول، طراحی نقشه پروژه، نظارت بر پروژه، مشاوره در جهت بهبود پروژه و… کارفرمای حقیقی یا حقوقی را همراهی کند.
همانطور که گفته شد، بیش از هر چیز در پروژه‌های پیمانکاری، تعهدات طرفین و نوع رابطه مابین آنها اهمیت دارد. این ایجاد رابطه از طریق قرارداد مشاوره و نظارت انجام میشود. در ادامه به نکات مهم قرارداد مشاوره و نظارت اشاره می‌کنیم.
قرارداد مشاوره و نظارت چه بندهایی دارد؟
اصولا قراردادهای پیمانکاری دارای جزئیات زیادی هستند و به خصوص در زمینه تعهدات کارفرما و پیمانکار نیاز به دقت زیادی در حین تنظیم قرارداد دارند. بندهای مهم قرارداد مشاوره و نظارت به شرح زیر هستند:
مشخصات طرفین قرارداد
اطلاعات مهم کارفرما و پیمانکار، اعم از اینکه شخص حقیقی یا حقوقی باشند باید در این بند نوشته شود. نام، شماره ملی یا ثبتی، نشانی و… شماره تلفن ثابت و همراه از جمله این موارد هستند.
موضوع قرارداد مشاوره و نظارت
در این بند از قرارداد باید وظایف مشاور قرارداد به عنوان موضوع قرارداد مطرح شود. مثلا گفته شود موضوع قرارداد انجام مراحل طراحی، نظارت، اعمال نظر کارشناسی، ارزیابی پروژه، ارائه پیشنهاد در راستای ساخت‌وساز پروژه خاص (نام پروژه) است.
محل انجام موضوع قرارداد
در اکثر موارد محل انجام موضوع قرارداد، همان کارگاه کارفرما یا محل ساخت‌وساز است اما ممکن است بنا به توافق طرفین این امر در مکانی دیگر، مثلا محلی که کارفرما معین میکند، انجام شود.
مدت قرارداد مشاوره و نظارت
اصولا مدت قرارداد در قراردادهای پیمانکاری، بسته به بزرگی و وسعت پروژه تعیین میشود. در هر حال باید تاریخ شروع و پایان پروژه را در این بند تصریح کرد.
مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت
مبلغ قرارداد مشاوره و نظارت بر اساس نرخ تعرفه مشاوره پیمانکاری مشخص میشود. تلاش کنید نرخ دقیق حق الزحمه مشاور را درج کنید.
نحوه پرداخت مبلغ قرارداد (نقدی، اقساط، چک و…) نیز باید در این بند مشخص شود.
مشخصات فنی پروژه
در قراردادهای پیمانکاری میتوان بند یا ضمیمه‌ای را طراحی کرد که در آن مشخصات فنی مورد نظر برای انجام پروژه را قید کرد. در قرارداد مشاوره و نظارت نیز میتوان مهم‌ترین ابعاد فنی پروژه را تعیین و ت صریح کرد.
تعهدات پیمانکار
اصولا مهم‌ترین تعهدات یک پیمانکار در قرارداد پیمانکاری عبارتند از انجام موضوع تعهد مطابق قرارداد، رعایت الزامات قانونی و استانداردها، همکاری پیوسته و موثر، حضور در جلسات، حضور در محل پروژه و… هستند.
در صورت نیاز به نیروی کار، پرداخت مالیات، دستمزد و حق بیمه کارکنان پیمانکار نیز از جمله مواردی است که پیمانکار در قرارداد مشاوره و نظارت، بر عهده دارد.
تعهدات کارفرما
عمده تعهد کارفرما، الزام به پرداخت به موقع مبلغ قرارداد است. همچنین ممکن است کارفرما وظیفه داشته باشد تا ابزار مورد نیاز پیمانکار را در اختیار پیمانکار بگذارد.
مسئله نظارت بر حسن انجام پروژه نیز اصولا بر عهده کارفرما و یا نمایندگان کارفرما است و همچنین کارفرما باید صورت‌وضعیت‌ها و نمونه‌های ارسالی از سوی پیمانکار را تایید کند و اگر ایرادی وجود دارد به پیمانکار اطلاع دهد.
در نهایت اگر محل کارگاه را کارفرما مشخص کرده باشد، وی ملزم است محل استراحت و اقامت و تهیه غذا و سایر مایحتاج کارکنان خیاطی را فراهم کند.
ضمانت حسن انجام تعهدات
اصولا پیمانکار موظف است در قالب ضمانت‌نامه بانکی یا سفته، مبلغی از قرارداد را به کارفرما تحویل دهد تا اگر در انجام تعهدات خود کوتاهی کرد یا تخلفی صورت گرفت، کارفرما از محل آن سفته‌ها یا ضمانت‌نامه‌ها، خسارت خود را بازیابی کند.
فسخ قرارداد
عمده دلایلی که برای کارفرما امکان فسخ قرارداد را فراهم می‌کنند، شامل انتقال تمام قرارداد از سوی پیمانکار به شخص ثالث بدون رضایت کارفرما، عدم انجام پروژه در موعد مقرر، رها کردن پروژه و تاخیر یا غیبت غیرموجه و نامتعارف پیمانکار در اجرای پروژه است.
همچنین عدم پرداخت به موقع و کامل مبلغ قرارداد از سوی کارفرما، میتواند امکان فسخ قرارداد یا سایر پیگردهای حقوقی را به پیمانکار بدهد.
حل‌وفصل اختلافات
اصولا اختلافات پیمانکاری ابتدائا از طریق مذاکره حل میشوند و اگر اختلاف پابرجا ماند، رجوع به داوری موردی و یا سازمانی رایج‌ترین شیوه حل اختلافات قراردادهای پیمانکاری است. در هر صورت فراموش نکنید که لااقل یک یا دو مورد، از مکانیزم‌های حل و فصل اختلافات را در این بند بگنجانید.
فورس ماژور
قید کردن شرایط فورس ماژور در بندهای قراردادهای پیمانکاری امری رایج است. این بند در قرارداد نشان میدهد که اولاً فورس ماژور موردنظر طرفین شامل چه مواردی میشود و ثانیاً در صورت بروز آن طرفین قراداد چه حقوق و تکالیفی دارند.
معمولترین شیوه نگارش این بند اشاره میکند که در شرایط فورس ماژور مانند جنگ یا اعتصابهای سراسری و یا حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و… اگر ایفای تعهدات یکی از طرفین قرارداد غیرممکن شود، میتواند اتمام قرارداد را به طرف دیگر اعلام کند. همچنین میتوان تصریح کرد که اگر شرایط اضطراری، گذرا و موقتی هستند، انجام تعهدات قراردادی به طور موقت تعلیق میشوند تا زمانی که فورس ماژور تمام شود و قرارداد به حالت قبلی خود بازگردد. در برهه کنونی، با وجود شیوع ویروس کرونا، انجام برخی تعهدات قراردادی در قرارداد مشاوره و نظارت تا حدی غیرممکن شدهاند. بررسی اینکه این ویروس مصداقی از مصادیق فورس ماژور هست یا خیر در مطلبی دیگر به تفصیل بررسی شده است که میتوانید به آن رجوع کنید.
نکات تنظیم صورت وضعیت در قرارداد مشاوره و نظارت چیست؟
همانطور که در بند تعهدات کارفرما ذکر شد، نظارت و تایید یا رد صورت وضعیت های ارسالی از سوی پیمانکار اهمیت زیادی دارد.
به همین خاطر لازم است کمی درباره مفهوم صورت‌وضعیت پیمانکاری و نکات حقوقی آن نیز اطلاعات کسب کنیم.
در ادامه به این موضوع تا حدی پرداخته‌ایم.
در پروژه‌های پیمانکاری، پیمانکار یا همان مشاور و ناظر در قرارداد مشاوره و نظارت برای پیشبرد و انجام پروژه، اقدامات متعددی انجام میدهد که این اقدامات هزینه‌هایی را به دنبال دارد. به طور مثال، مواردی مانند گودبرداری، خرید مصالح مورد نیاز، بتن‌ریزی، آرماتوربندی، خرید لوازم ایمنی و لباس کار، اخذ مجوزها و پروانه‌های لازم و… هر یک برای پیمانکار هزینه‌هایی در بر دارد که کارفرما در اکثر موارد موظف به پرداخت آنهاست.
صورت وضعیت، سندی است که پیمانکار با تصریح ریزجزئیات هزینه‌ها و اقدامات خود در آن، کارفرما را نسبت به پرداخت هزینه‌ها آگاه میکند.
در واقع تنظیم صورت وضعیت با هدف گزارش‌دهی پیمانکار به کارفرما یا نمایندگان و ناظران کارفرما انجام میشود.
صورت وضعیت ممکن است نام‌ها و انواع مختلفی داشته باشد. مثلا صورت وضعیت موقت، غیرقطعی، نهایی، قطعی و… از رایج‌ترین انواع صورت وضعیت ها هستند. در ادامه مهم‌ترین نکات مرتبط با تنظیم صورت وضعیت در قرارداد مشاوره و نظارت را بررسی کرده‌ایم:
– تنظیم صورت وضعیت بایستی بلافاصله و از لحظه کلید خوردن پروژه در دستور کار پیمانکار قرار بگیرد.
– در صورت وضعیت موقت، بایستی هزینه تمام اقدامات انجام شده توسط پیمانکار با ذکر تاریخ و اطلاعات کامل هزینه‌ها، همراه با فهرست و جداول منظم و با تاکید بر نرخ مورد توافق کارفرما و پیمانکار تصریح شود.
– در تنظیم صورت وضعیت موقت، هزینه‌های بیان شده غالبا علی‌الحساب هستند و ممکن است مقدار حقیقی هزینه‌ها در صورت وضعیت قطعی متفاوت از صورت وضعیت موقت باشد.
– یکی از نکات مهم در تنظیم صورت وضعیت موقت، وضعیت خرید مصالح پای کار است که جدای از هزینه‌های اقدامات پیمانکار باید در صوت وضعیت تصریح شود.
– غالبا در آخر هر ماه، پیمانکار اقدام به تنظیم صورت وضعیت موقت و ارائه آن میکند.
– شیوه معمول، نوشتن محتوای صورت وضعیت به شکل جمعی و کلی از شروع پروژه تا تاریخ تنظیم صورت وضعیت است.
– پیمانکار باید صورت وضعیت را به مهندس ناظر تسلیم کند.
– در صورت عدم ارائه صورت وضعیت توسط پیمانکار، مهندس مشاور، با تایید کارفرما و با هزینه پیمانکار تنظیم صورت وضعیت موقت را انجام میدهد.
– رسیدگی و نظارت بر صورت وضعیت‌ها توسط یک شخص حقیقی یا حقوقی (دستگاه ناظر) منتخب کارفرما یا مشاور انجام میشود.
– صورت وضعیت‌ها بایستی به امضای پیمانکار و مشاور پروژه دربیاید و سپس به کارفرما ارسال شود.
– کارفرما هم مجدد صورت وضعیت ارائه شده را بررسی می کند و پس از کم کردن کسورات قانونی، مبلغ را به پیمانکار پرداخت میکند.
– پیمانکار یا مشاور پروژه موظف هستند نسبت به اصلاح موارد اقدام کنند.
– در صورت تایید کامل صورت وضعیت، میتوان به صورت وضعیت موقت، صورت وضعیت تایید شده و یا نهایی گفت.
– تنظیم جداول یکی از مهم‌ترین وظایف پیمانکار در تنظیم صورت وضعیت است چرا که وجود جدول در خصوص هزینه‌ها و… میتواند تحلیل و بررسی کارفرما را سرعت ببخشد.
– غالبا در تنظیم صورت وضعیت، پیوست‌هایی به آن ملحق میشود که ابعاد فنی هزینه‌ها و یا فاکتورهای پرداختی توسط پیمانکار هستند.
– برخی پیمانکاران ترجیح می‌دهند تنظیم صورت وضعیت را بوسیله نرم‌افزارهای رایانه‌ای انجام دهند.
نیازی به راهنمایی درباره قرارداد مشاوره و نظارت دارید؟
قراردادهای پیمانکاری در حیطه حقوق قراردادها، از پرجزئیات‌ترین قراردادها به شمار می‌روند. حجم اطلاعات فنی و حقوقی این قراردادها سبب میشود تا کارفرماها و پیمانکاران هنگام تنظیم این قراردادها حداکثر دقت را به کار گیرند. قرارداد مشاوره و نظارت نیز از این قاعده مستثنی نیست و نکات ظریف فنی و حقوقی مختلفی در این قرارداد هم وجود دارد که البته کوشش شد تا حدی به این نکات اشاره شود.
در نتیجه نباید استفاده از تخصص کارشناسان حقوق قراردادهای پیمانکاری را هنگام تنظیم قرارداد مشاوره و نظارت فراموش کرد.
ما در وینداد با داشتن مشاوران حقوق قراردادها و وکلای دادگستری خبره در موضوعات پیمانکاری، آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی به شما مخاطبان گرامی هستیم.
