راهنمای جامع تنظیم قرارداد و نوشتن متن قرارداد حرفه‌ای

نحوه تنظیم قرارداد در کسب و کار و امور روزمره اهمیت زیادی دارد. چرا که به شما کمک می‌کند علاوه‌بر داشتن یک سند همکاری، بتوانید تعهدات و توافقات خود را به‌صورت شفاف و مکتوب درج کنید تا اگر در هر طول اجرای قرارداد با مشکل مواجه شدید بتوانید از قرارداد خود به‌عنوان یک توافقنامه کمک بگیرید. البته این قرارداد باید علاوه‌بر تمامی نکات قانونی، تمامی شرایط فنی را هم داشته باشد. در نتیجه نحوه تنظیم قرارداد اهمیت زیادی دارد.

در این مقاله با بیان نکات لازم چگونگی تنظیم قرارداد، اطلاعات لازم درباره تنظیم انواع قرارداد را در اختیار شما قرار می‌دهیم.

نحوه تنظیم قرارداد چگونه است؟

اولین موضوع بسیار مهم در تنظیم قرارداد، احترام به حقوق طرفین است؛ به این معنا که تمامی شرایط، مفاد و جزئیات باید با توافق طرفین در متن قرارداد نوشته شود و بر اساس اراده آن‌ها باشد. 

نکته بسیار مهمی که در این زمینه وجود دارد، این است که چگونگی تنظیم تاثیر بسیاری در نحوه اجرای آن و در نهایت رسیدن به هدف نهایی طرفین دارد. به این صورت که اگر قرارداد به صورت درست و اصولی و با بکارگیری نکات دقیق حقوقی تنظیم شود، می‌تواند طرفین قرارداد را به اهدافشان برساند.

قرارداد ممکن است به صورت شفاهی یا کتبی تنظیم شود که کارشناسان قراردادنویسی همواره به توصیه می‌کنند تا قراردادهای خود را به صورت شفاهی تنظیم کنید تا یک سند مکتوب و رسمی از همکاری خود داشته باشید.

اصول اولیه نحوه تنظیم قرارداد حرفه‌ای

اولین اصل از اصول اولیه نحوه تنظیم قرارداد حرفه‌ای، انتخاب نوع دقیق قرارداد است؛ به این معنا که اشخاصی که می‌خواهند یک قرارداد را تنظیم کنند باید در وهله اول نوع دقیق قرارداد را با توجه به نیاز و شرایط خود انتخاب کنند. بسیاری از قراردادها تحت عنوان ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم می‌شوند. در ادامه این بخش، به بررسی ویژگی‌های یک قرارداد حرفه‌ای اشاره می‌کنیم.

• واضح بودن متن قرارداد

یک قرارداد حرفه‌ای باید کامل و جامع بوده و تمامی ابعاد همکاری قراردادی را پوشش دهد. در نتیجه، اگر با قراردادی مواجه شدید که کلی‌ست و در هر زمینه دقیق نیست باید بدانید که این قرارداد، یک قرارداد حرفه‌ای نیست. از سویی دیگر قرارداد باید ساده و خلاصه، در عین حال واضح و قابل درک باشد. 

• مشخص کردن تعهدات طرفین قرارداد

یکی دیگر از ویژگی‌های قرارداد حرفه‌ای، مشخص بودن دقیق تعهدات طرفین است. از نظر حقوقی، قراردادی جامع است که تعهدات و وظایف هر یک از طرفین قرارداد به صورت دقیق و همراه با جزئیات مشخص باشد. دلیل اهمیت این موضوع این است که تعهداتی که طرفین قرارداد در قبال یکدیگر دارند، موضوع قرارداد را شکل می‌دهد و علاوه بر این، هر یک از طرفین قرارداد تنها می‌تواند انتظار انجام موردی را از طرف مقابل داشته باشد که در ذیل قرارداد درج شده باشد. برای مثال در یک قرارداد استخدامی، کارفرما تنها حق دارد کارمند را در قبال عدم انجام کاری بازخواست کند که در متن قرارداد به آن اشاره شده باشد. در غیر این صورت شخصی که استخدام شده تعهدی نسبت به انجام آن نخواهد داشت.

• استاندارد و کاربردی بودن قرارداد

یکی دیگر از ویژگی‌های یک قرارداد حرفه‌ای، استاندارد و کاربردی بودن آن است. قرارداد استاندارد قراردادی است که پاسخگوی نیازهای طرفین و تبیین‌کننده روابط قراردادی طرفین باشد. به عبارت دیگر، یک قرارداد زمانی کاربردی است که در هر موردی که طرفین در روابطشان با یکدیگر یا در اجرای موضوع قرارداد به بن‌بست خوردند، بتوانند راه‌حل‌های موجود را با توجه به قرارداد پیدا کنند.

قراردادهای کاربردی کسب‌وکارها

بسیاری از کسب و کارها در ابتدا از قراردادهای راه‌اندازی کسب و کار مانند قرارداد جذب سرمایه گذار استفاده می‌کنند تا کسب و کار شکل بگیرد. پس از آن نیز، مدیران کسب و کار با قراردادهایی مثل کار، پرسنل و کارکنان را استخدام می‌کنند. هر چه این قراردادها حرفه‌ای تر و کاربردی‌تر باشند، چالش‌های حقوقی را برای شما به حداقل می‌رسانند.

در همین راستا، باید بدانید که انواع مختلفی از قرارداد طبق قانون مدنی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها، در جای مخصوص به خود منعقد می‌شوند. از جمله انواع قرارداد می‌توان به قراردادهای پیمانکاری، قراردادهای استخدامی، انواع قرارداد مشارکت، قراردادهای دولتی، قراردادهای خصوصی، قراردادهای کار اشاره کرد. 

در ادامه به معرفی قراردادهای پرکاربرد خواهیم پرداخت.

قراردادهای مشارکت

قرارداد مشارکت، قراردادی است که به موجب آن، اشخاص حقیقی یا حقوقی، سرمایه مادی یا معنوی خود را با هم به اشتراک گذاشته و در جهت انجام امور اقتصادی و بازرگانی استفاده خواهند کرد. هر یک از طرفین قرارداد مشارکت، بر اساس میزان آورده و سرمایه خود، در سود این همکاری شریک خواهند بود. از جمله کاربردی‌ترین قراردادهای مشارکت می‌توان به قرارداد مشارکت در ساخت، مشارکت در تولید و غیره اشاره کرد.

قرارداد کار و استخدام

یکی دیگر از رایج‌ترین قراردادهایی که مورد استفاده بسیاری از افراد است، قراردادهای کار و استخدام است. قرارداد کار قراردادی است که میان کارگر و کارفرما به صورت کتبی یا شفاهی تنظیم می‌شود و به موجب این قرارداد، کارگر در قبال کارفرما متعهد می‌شود که کاری را انجام داده و در قبال آن دستمزد دریافت کند. قراردادهای استخدامی به این دلیل بسیار کاربردی هستند که افراد در هر فضایی بخواهند مشغول به کار شوند باید با کارفرما قراردادی منعقد نمایند. قرارداد کار خود به انواع مختلفی مانند قرارداد کار دائم، موقت، تمام وقت، پاره وقت، ساعتی و معین تقسیم می‌شود.

قرارداد پیمانکاری

علاوه بر موارد مذکور، یکی دیگر از کاربردی‌ترین قراردادهایی که بین اشخاص منعقد می‌شود، قرارداد پیمانکاری در حوزه ساخت و ساز و همچنین ارائه خدمات است. در قرارداد پیمانکاری، کارفرما پروژه ساخت ساختمان را به پیمانکار واگذار می‌کند و پیمانکاری متعهد به تحویل پروژه بر اساس توافقات قراردادی است.

تفاهم‌نامه

تفاهم‌نامه سندی است که در نتیجه مذاکرات طرفین قرارداد منعقد می‌شود. به عبارتی دیگر، تفاهم‌نامه صورت‌جلسه مذاکرات اشخاصی است که قصد دارند با یکدیگر قرارداد منعقد نمایند. نکته‌ای که در این زمینه باید به آن توجه داشته باشید این است که تفاهم‌نامه اصولا سندی الزام‌آور نیست و الزامی برای طرفین ایجاد نمی‌کند و این موضوع تفاوت اصلی این سند با قرارداد است. در یک تعریف دیگر، می‌توان اینچنین گفت که تفاهم‌نامه پیش‌نویس یک قرارداد است.

سایر قراردادهای کاربردی

• قرارداد اجاره: این قرارداد شرایط اجاره املاک یا تجهیزات را تعیین می‌کند و شامل مدت زمان اجاره و مسئولیت‌های طرفین است. 
• قرارداد خرید و فروش: این قرارداد شرایط خرید و فروش کالاها یا خدمات را تعیین می‌کند و شامل نحوه پرداخت و تحویل کالا می‌شود.
• قرارداد محافظت از کسب‌وکار: این قرارداد برای حفاظت از اطلاعات محرمانه و دارایی‌های فکری کسب‌وکار استفاده می‌شود. 

نحوه نوشتن متن قرارداد

در تمامی قراردادها اصول کلی را باید رعایت کنید که در واقع چارچوب اصلی آن را تشکیل می‌دهند. در ادامه به چگونگی نوشتن متن دقیق قرارداد و  نحوه تنظیم قرارداد اشاره می‌کنیم و به بیان نکاتی می‌پردازیم که از همان ابتدا در پیش نویس قرارداد نیز باید آن را رعایت کنید.

عنوان قرارداد

اولین و مهم‌ترین نکته در نوشتن متن قرارداد، نوشتن عنوان قرارداد است. عنوان قرارداد باید بیانگر محتوای قرارداد بوده و به تایید طرفین قرارداد رسیده باشد.

موضوع قرارداد

یکی دیگر از بخش‌های بسیار مهم قرارداد، موضوع قرارداد است. موضوع قرارداد بیانگر ماهیت قرارداد و فعالیتی است که باید در ذیل قرارداد انجام شود که باید با جزئیات کامل در قرارداد درج شود.

مشخصات طرفین قرارداد

 در نوشتن متن قرارداد، باید طرفین آن نیز مشخص شوند و تعهدات آن‌ها به صورت دقیق در قرارداد ذکر شود. از جمله مشخصات طرفین قرارداد که باید به آن اشاره کرد عبارت است از نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، آدرس و شماره تلفن و غیره. اگر یکی از طرفین قرارداد شخص حقوقی باشد، باید مشخصاتی از جمله شماره ثبت، کد اقتصادی، نشانی و غیره درج شود.

این نکته را در نظر داشته باشید که اگر برای مثال قرارداد شما یک قرارداد داوری است، در قرارداد داوری باید مشخصات دقیق داور نیز ذکر گردد.

مدت قرارداد

قرارداد می‌تواند به صورت محدود یا نامحدود باشد. اگر مدت زمان قرارداد محدود باشد، در نتیجه طرفین این قرارداد باید تاریخ دقیق آغاز و پایان قرارداد را مشخص کنند. البته توجه داشته باشید که مدت زمان قرارداد با توافق طرفین قرارداد قابل تمدید است. 

مبلغ قرارداد

در قراردادهایی که پرداخت مبلغ بخشی از تعهدات طرفین است، باید میزان دقیق این مبلغ و چگونگی پرداخت آن در ذیل قرارداد درج گردد. برای مثال، در قرارداد پیمانکاری ساختمان، باید مبلغ دقیقی که کارفرما باید بپردازد همراه با چگونگی پرداخت این مبلغ قید گردد.

سایر مفاد قراردادی

علاوه بر این موارد، مواردی مانند فورس‌ماژور در قرارداد و حل و فصل اختلافات نیز بخشی از مفادی است که باید در هر قراردادی به آن اشاره شود. 

بخشی از مندرجات و مفاد قرارداد، مفاد خاص هستند که در هر قراردادی با توجه به شرایط آن تعیین می‌گردد. برای مثال، در قراردادهای پیمانکاری، یکی از شروط خاص پیمان، اشاره به چگونگی پرداخت مالیات است که باید در ذیل این قرارداد درج گردد. علاوه بر این، یکی از مفادی که در قراردادهای کسب و کارها رایج‌تر است و مختص به این قراردادها است، بند مربوط به محرمانگی اطلاعات است؛ این شرط زمانی در قرارداد قید می‌گردد که امکان افشای اسرار تجاری وجود دارد.

تضامین چه کاربردی در قرارداد دارند؟

تضامین در قراردادها به عنوان ابزارهایی برای تضمین اجرای تعهدات طرفین استفاده می‌شوند. این تضامین می‌توانند به شکل وجه التزام در قرارداد، ضمانت‌نامه‌های بانکی، وثیقه‌ها یا سایر اشکال تضمین مالی باشند. وجود تضامین مناسب در قراردادها به طرفین اطمینان می‌دهد که تعهدات به درستی و در زمان مقرر انجام خواهد شد.

انواع تضمین‌های قراردادی

• ضمانت نقدی: پول نقدی که به عنوان تضمین انجام تعهدات به کار می‌رود. این نوع تضمین معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که طرفین به دنبال یک روش سریع و ساده برای تضمین تعهدات هستند.
• ضمانت بانکی: تعهد بانکی برای پرداخت مبلغ مشخص در صورت عدم انجام تعهدات توسط یکی از طرفین. این نوع تضمین از اعتبار بالایی برخوردار است و اطمینان بیشتری برای اجرای تعهدات فراهم می‌کند.
• گارانتی‌ها: تضمین کیفیت و عملکرد کالا یا خدمات که توسط فروشنده ارائه می‌شود. گارانتی‌ها معمولاً شامل مدت زمان مشخصی هستند که در طی آن مشتری می‌تواند در صورت بروز مشکلات به فروشنده مراجعه کند.

شرایط وصول تضمین‌های قراردادی

شرایط وصول تضمین‌ها شامل مراحل و شرایطی است که باید طی شود تا تضمین‌های قراردادی به اجرا درآید. این شرایط باید به وضوح در قرارداد ذکر شوند تا در صورت نیاز قابل اجرا باشند. برای مثال، در صورت عدم انجام تعهدات توسط یکی از طرفین، طرف مقابل می‌تواند با استناد به بندهای قراردادی، ضمانت‌نامه را وصول کند.

نکات نحوه تنظیم قرارداد

در قرارداد علاوه بر رعایت نکات فنی باید برخی نکات تکمیلی را نیز رعایت کنید.

1. پیش از انعقاد قرارداد، مطمئن شوید قرارداد شما مغایر با نظم حقوقی و اخلاق حسنه نباشد.
2. اصطلاحات تخصصی که در قرارداد استفاده می‌شود را به صورت دقیق تعریف کنید.
3. علاوه بر ذکر مشخصات طرفین قرارداد، به سمت این اشخاص نیز اشاره داشته و سمت را مشخص کنید.
4. پیوست‌ها و ضمائم قراردادی را مشخص کنید.
5. همه صفحات را امضا کنید و هر طرف باید یک نسخه از قرارداد را داشته باشد.
6. در قراردادی که منعقد می‌کنید، حتما تاریخ و شماره قرارداد را قید کنید.
7. تضامین قراردادی را به صورت دقیق در قرارداد درج نمایید. 
8. وجه التزام قراردادی را به صورت دقیق در خود متن قرارداد ذکر کنید.

قوانین و نکات حقوقی نحوه تنظیم قرارداد

برای تنظیم یک قرارداد حرفه‌ای، باید به قوانین و نکات حقوقی تنظیم قرارداد توجه کنید:

• شرایط قرارداد
• مدت زمان قرارداد
• نحوه پرداخت‌ها
• تعهدات طرفین
• ضمانت اجراهای مناسب
• نحوه فسخ و خاتمه قرارداد
• روش‌های حل و فصل قراردادی

جمع‌بندی

در این مقاله به توضیح شرایط قرارداد، نحوه نوشتن متن قرارداد و توافق نامه پرداختیم. در این زمینه باید به تفاوت نمونه قرارداد و تنظیم قرارداد نیز توجه کافی داشته باشید. چنانچه شما به صورت دقیق با نکات قرارداد نویسی آشنا شوید، به راحتی می‌توانید انواع قراردادها از جمله اجاره، کار و سایر قراردادهای حقوقی را تنظیم کنید. حتما توجه داشته باشید که اگر با مطالعه مطالب موجود در ارتباط با تنظیم قرارداد و قرارداد نویسی همچنان تسلط کامل بر مقررات تنظیم، اصول و نکات مهم قرارداد ندارید، با مطلع شدن از هزینه تنظیم قرارداد آن را به کارشناس و وکیل بسپارید.

سوالات متداول

هزینه تنظیم قرارداد چگونه است؟

هزینه تنظیم قراردادهای مختلف با توجه به موضوع قرارداد و شرایط آن متفاوت است و هر قرارداد هزینه تنظیم مجزا دارد.

آیا قراردادهای شفاهی دارای اعتبار هستند یا خیر؟

بله، قراردادهای شفاهی نیز همانند قراردادهای کتبی معتبر و دارای اثر هستند ولی در مرحله اثبات شما را با مشکلات زیادی مواجه می‌کنند.