امروزه یکی از موارد گریزناپذیر در هر جامعه‌ای، انعقاد قرارداد است. اما قراردادها به جهت اینکه نکات حقوقی فراوانی دارند، همه افراد از آن اطلاعات دقیقی ندارند و بعضاً دیده می‌شود که این عدم اطلاع، منجربه بروز ضررها و خساراتی جبران ناپذیر می‌گردد. یکی از نکات بسیار مهمی که مطرح می‌شود که به عنوان مثال برای ثبت عقد نکاح و یا طلاق، حضور ۲ شاهد در دفترخانه ضروری است. برخی این موضوع را تعمیم می‌دهند و بیان می‌کنند که در تمامی عقود و قراردادهای دیگر از جمله قراردادهای کار حضور ۲ شاهد و امضای شاهد ضرورت دارد تا عقد و یا قرارداد صحت پیدا کند. اما آیا واقعاً چنین است؟!
شهادت چیست؟
در حقیقت، در تمامی ادوار و همچنین در تمامی سیستم‌های حقوقی شهادت شهود به عنوان یکی از مهمترین ادله اثبات دعوی همواره مورد استفاده طرفین دعوی جهت اثبات ادعاهای خود بوده است، ولیکن حدود استفاده و درجه اعتبار آن از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. شهادت در اصل اظهارات اشخاص خارج از عقد، قرارداد و یا دعوی است که امر مورد را دیده یا شنیده یا شخصاً از آن آگاه شده است.
شرایط شاهد چیست؟
۱-بالغ بودن: اولین شرط شاهد یا گواه بلوغ است. شهادت اطفالی را که به سن پانزده سال تمام نرسیده‌اند فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود؛ مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد.
به عبارت دیگرن اهلیتبرای دادن شهادت یا گواهی در حال حاضر ۱۵ سال تمام است و از این لحاظ تفاوتی بین پسر و دختر نیست. با این وجود چون ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری بلوغ را از شرایط گواه یا شاهد قرار داده است، باید پذیرفت که اگر شخص شاهد یا گواه علی رغم رسیدن به سن پانزده سالگی بالغ نشده است، شرط مزبور در او وجود ندارد.
۲-عاقل بودن: یکی دیگر از شرایط شاهد یا گواه ، عقل است و شهادت مجنون معتبر شناخته نمی‌شود.
نکته حائز اهمیت آن است که اما گواهی مجنون ادواری اگر در حال افاقه باشد معتبر است.
۳-ایمان: ایمان بر اساس فقه شیعه به مفهوم مسلمان بودن است و این بدین معناست که اگر شاهد یا گواه از اقلیت‌های دینی باشد نمی‌تواند علیه مسلمانان گواهی دهد، ولیکن گواهی او علیه هم دین خودش معتبر است.
۳-داشتن عدالت: شاهد باید که عادل باشد و این عدالت به معنای این است که شخص سابقه فسق و اشتهار به فساد نداشته باشد.
در تشخیص فسق و فساد مفاهیم عرفی آنها با توجه به شرایط زمانی و مکانی و حتی موقعیت اجتماعی گواه مد نظر قرار می‌گیرد.
۴-نداشتن نفع شخصی در دعوا: شهادت و گواهی کسی که نفع شخصی به صورت عین یا منقعت یا حق در دعوا داشته باشد پذیرفته نمی‌شود
۵-نبودن دشمنی دنیوی میان طرفین: عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوا از شرایط شاهد است.
۶-اشتغال نداشتن به تکدی و ولگردی: عدم اشتغال به تکدی و ولگردی از دیگر شرایط شاهد است.
۷-طهارت مولد: طهارت مولد یا حلال زاده بودن به عنوان یکی از شرایط شاهدان پیش بینی شده است.
نکات حقوقی شرایط شهادت چیست؟
۱-شهادت باید از روی قطع و یقین باشد، نه به طور شک و تردید.
۲-شهادت باید مطابق با دعوا باشد ولیکن اگر در لفظ مخالف و در معنی موافق یا کمتر از ادعا باشد ضرری ندارد
۳-شهادت شهود باید مفادا متحد باشد، بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند، قابل اثر نیست. البته مگر در صورتی که از مفاد اظهارات آنها قدر متیقنی به دست آید.
۴- اختلاف شهود در خصوصیات امر، اگر موجب اختلاف در موضوع شهادت نباشد، ایرادی ندارد.
۵-در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود بر خلاف واقع شهادت داده است، به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.
۶- شهادت بر شهادت در صورتی مسموع است که شاهد اصل وفات یافته یا به واسطه مانع دیگری مثل بیماری و سفر و حبس و غیره نتواند حاضر شود.
آیا من برای تنظیم قراردادهایم به امضای شاهد نیاز دارم؟
خیر! در اصل باید بیان نمود که در غالب قراردادها وجود و امضای شاهد به هیچ عنوان شرط صحت محسوب نمی‌گردد و به صرف امضای طرفین قرارداد برای صحت قرارداد کفایت می‌کند. اما نکته حائز اهمیت آن است که همواره توصیه می‌شود که در تمامی قراردادها ۲ شاهد همراه خود داشت باشید، چرا که بعضاً دیده می‌شود پس از انعقاد قرارداد اختلافاتی به وجود می‌آید و حضور شاهد منجر می‌شود تا اثبات حق با سرعت بسیار بالاتری انجام شود.
به عبارت دیگرامضای شاهد صرفاً از نظر اثبات در دادگاه می‌تواند راهگشا و کمک کننده باشد و در واقع حضور و امضای شاهد شرط صحت قرارداد نیست.
سخن آخر
در نهایت باید بیان نمود که در برخی عقود و قراردادها حضور و امضای ۲ شاهدی که شرایط فوق را دارند ضروری است اما غالباً چنین نیست. اما توصیه می‌شود که همواره در تمامی قراردادها ۲ شاهدی که دارای تمامی شرایط بالا هستند را به همراه خود داشته باشید چرا که در آینده اگر اختلافی ایجاد شود، می‌توان از شهود به عنوان ادله اثبات استفاده کرد و اثبات حق را تسریع نمود. همچنین در صورتی که به منظور تهیه پیش‌نویس قرارداد نیاز به کمک دارید، می‌توانید با درخواست تنظیم یا بررسی قرارداد ، قرارداد مورد نظرتان را تحویل بگیرید. به علاوه می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما در ارتباط باشید و درخصوص جزئیات قراردادتان راهنمایی‌های مفیدی بگیرید.
