اگر به عنوان نویسنده یا مترجم فعالیت می‌کنید برای چاپ اثر خود نیاز به ناشر خواهید داشت. از سوی دیگر اگر به‌عنوان ناشر فعالیت می‌کنید، انتشار کتاب نویسندگان مختلف می‌تواند سود زیادی برای شما داشته باشد. یکی از بهترین روش‌ها برای همکاری نویسندگان و مترجمان با ناشران تنظیم قرارداد مشارکت چاپ کتاب است که با عناوین مختلفی شناخته می‌شود و با توجه به شرایط قراردادی انواع مختلفی دارد.
در این مقاله با معرفی انواع قراردادهای چاپ، شرایط و نحوه تنظیم قرارداد و نکاتی مهم آن را بیان خواهیم کرد.
نکات مهم در تنظیم قرارداد مشارکت چاپ کتاب
به عنوان مولف یا مترجم یک اثر، باید ابتدا تصمیم بگیرید که قصد دارید برای چاپ اثر خود با کدام ناشر همکاری کنید. ناشران مختلف معمولا از اسامی متفاوتی برای انواع قرارداد چاپ استفاده می‌کنند.
در برخی موارد نیز حتی جزئیات و برخی از بندهای انواع مختلف قراردادها نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
با توجه این موارد، ابتدا باید با توجه به شناخت کلی نسبت به انواع قراردادهای چاپ، مشخصات هر یک از آن‌ها را قوانین و مقررات بررسی کنید. در نهایت، نشر مورد نظر خود را انتخاب کنید.
انجام این کار مستلزم این است که با دسته‌بندی کلی انواع این قراردادها آشنا شوید.
انواع قرارداد شراکت چاپ کتاب
برای چاپ کتاب از قراردادهای مختلفی استفاده می‌شود. هر یک از این قراردادها با توجه به شرایط تعیین شده می‌تواند توافقات و خواسته‌های طرفین را برآورده کند. به همین منظور برای تنظیم بهترین قرارداد بهتر است ابتدا با انواع آن آشنایی کامل داشته باشید.
قرارداد سرمایه‌گذاری مؤلف
نویسندگان و مترجمینی که قصد دارند اولین اثر خود را به چاپ برسانند و همچنین نویسندگان باسابقه معمولا این دسته قرارداد را انتخاب می‌کنند. بر اساس این قرارداد، مولف تمام هزینه‌های مراحل چاپ و نشر را پرداخت کرده و در برابر، کلیه منافع حاصل از فروش اثر و همچنین مالکیت مادی و معنوی آن به مولف تعلق می‌گیرد. در قراردادهای سرمایه‌گذاری در کتاب، اگر نویسنده تصمیم بگیرد که برای چاپ‌های بعدی اثر خود، ناشر را تغییر دهد، می‌تواند به هر ناشری که مایل باشد مراجعه کند. برخی از ناشرها به منظور سهولت پرداخت هزینه‌های چاپ و نشر در این نوع از قرارداد، بخشی از این هزینه‌ها را به صورت اقساطی دریافت می‌کنند.
قرارداد حق تألیف کتاب
مؤلفین و مترجمینی که قادر نیستند هزینه‌های چاپ و فروش آثار خود را تامین کنند، معمولا این نوع قرارداد را با ناشر انتخابی خود منعقد می‌کنند. بر اساس آن، ناشر پس از بررسی اثر به طور کامل، تصمیم می‌گیرد که آیا قصد خرید آن را دارد یا نه.
خرید یک اثر توسط ناشر به این معناست که در مقابل پرداخت مبلغی به عنوان حق تألیف به نویسنده یا مترجم، تمام حقوق مادی و معنوی کتاب به ناشر واگذار خواهد شد. محاسبه حق تألیف نیز به این صورت است که قبل از آغاز فروش اثر، ناشر متعهد می‌شود که درصدی از مبلغ درج شده روی کتاب را ضرب‌در تعداد جلدهای کتاب به نویسنده پرداخت کند. معمولا ناشرهای مختلف مایل هستند که این نوع از قرارداد را با نویسندگان یا مترجمان شناخته‌شده‌ای منعقد کنند که از فروش آثارشان اطمینان دارند.
نویسندگان و مترجمان در هنگام انعقاد قرارداد مشارکت چاپ کتاب باید دقت کنند که آیا قصد دارند حقوق مادی و معنوی اثر خود را به‌صورت دائمی یا برای مدت محدود به ناشر واگذار کنند. چرا که برخی از ناشران این امکان را به وجود آورده‌اند که اثری را برای مثال برای یک دوره ۲ تا ۵ ساله از صاحب آن خریداری کرده و پس از پایان این دوره، نویسنده یا مترجم بار دیگر، صاحب حقوق مادی و معنوی اثر خود خواهد شد.
قرارداد واگذاری اثر
در این نوع قرارداد، نویسنده در ازای دریافت یک مبلغ توافقی اثری را برای یک ناشر خلق می‌کند و تمام حقوق مادی و معنوی این اثر به ناشر واگذار می‌شود. تنظیم قرارداد واگذاری اثر همان طور که از توضیح آن مشخص است مربوط به اثرهای سفارشی و ویژه بوده و ناشر این قرارداد با نویسنده یا مترجمی که او را می‌شناسد منعقد می‌کند.
قرارداد مشارکت چاپ کتاب
قرارداد مشارکت چاپ کتاب از انوع قرارداد مشارکت مدنی دو نفره است. در این نوع از قرارداد، ناشر و صاحب اثر در بخش چاپ و نشر کتاب شریک می‌شوند. با توجه به مقررات داخلی ناشرین مختلف، می‌توان چند نمونه قرارداد مشارکت چاپ کتاب را از یکدیگر تفکیک کرد.
انواع قرارداد مشارکت
- در یک نمونه قرارداد مشارکت چاپ کتاب، تمام هزینه‌های چاپ و نشر اثر با یک نسبت توافقی بین ناشر و صاحب آن تقسیم شده و طرفین به همین نسبت در سود حاصل از فروش اثر نیز شریک خواهند بود.
بهترین گزینه برای نویسنده‌ای که قادر نیست سرمایه‌گذاری برای اثر خود را به مدت طولانی بر عهده بگیرد و از طرفی مایل نیست حقوق مادی و معنوی اثر خود را به طور کلی واگذار کند، قرارداد مشارکت در چاپ کتاب است.
- بعضی از ناشرها معمولا به صاحب اثر پیشنهاد می‌کنند که برای مثال چاپ اول و دوم اثر با سرمایه‌گذاری شخصی نویسنده چاپ شود. اگر فروش کتاب موفقیت آمیز باشد و به چاپ سوم برسد، از این نوبت چاپ طرفین قرارداد مشارکت چاپ کتاب تنظیم می‌کنند. در این حالت، ناشر می‌تواند با بررسی میزان موفقیت فروش کتاب و تخمین مدت زمان بازگشت سرمایه‌گذاری تصمیم بگیرد که چند درصد از هزینه‌های چاپ و نشر را برای چند نوبت چاپ برعهده داشته باشد. برخی دیگر از ناشران راه‌حل دیگری را پیش گرفته و حاضر هستند حتی برای چاپ اول کتاب این نمونه قرارداد مشارکت چاپ کتاب را با صاحب اثر منعقد کنند. با این شرط که یک سقف معین ( مثلا ۱۰۰۰ نسخه) برای تعداد جلد کتاب مورد نظر در نظر می‌گیرند.
- نوع سوم از نمونه قراردادهای مشارکت چاپ کتاب بنا بر مقررات ناشر مربوطه، تمام هزینه‌های چاپ و نشر اثر بین ناشر و صاحب اثر به طور مساوی تقسیم شود. در نهایت سود ناشی از فروش آن نیز به همین نسبت تقسیم می‌شود. تنظیم این نمونه قراردادهای مشارکت چاپ کتاب مستلزم این است که هزینه‌های واقعی چاپ و نشر کتاب توسط ناشر برآورده و در قرارداد ذکر شود.
جمع‌بندی
برای انتشار کتاب به عنوان نویسنده باید با یک ناشر توافق کرده و قراردادی بین خود تنظیم کنید. این قرارداد می‌تواند به عناوین مختلفی تنظیم شود که رایج‌ترین آن‌ها قرارداد مشارکت چاپ کتاب با ناشر است.
در این قراردادها علاوه‌بر ذکر شرایط چاپ و مشخصات آن، نکات مهمی در رابطه با نحوه پرداخت و همچنین حق تالیف ذکر خواهد شد که در هنگام تنظیم قرارداد باید توجه کافی به آن‌ها داشته باشید. به همین منظور بهتر است از قراردادهای استاندارد و معتبر استفاده کنید. در بانک قرارداد وینداد می‌توانید از نمونه قراردادهای موجود استفاده کنیدو همچنین برای مشاوره با کارشناسان حقوقی می‌توانید با تیم پشتیبانی در تماس باشید.
سوالات متداول
قرارداد حق تالیف کتاب به کدام دسته از نویسندگان و مترجمین تعلق می‌گیرد؟
قرارداد حق تالیف کتاب اغلب برای مولفین و مترجمینی است که نمی‌توانند هزینه چاپ و فروش آثار خودشان را تقبل کنند. همچنین ناشرینی که تمایل دارند با نویسندگان و مترجمان شناخته شده این قرارداد را ببندند چرا که از فروش آثار آن‌ها اطمینان دارند.
قرارداد مشارکت چاپ کتاب فقط برای کتابهای چاپ اول است؟
خیر، البته که نویسندگان یا مترجمین میتوانند با ناشران برای چاپ اول کتاب قرارداد ببندند. اما ممکن است ناشر برای اطمینان از فروش موفقیت آمیز کتاب، از چاپ های بعدی قرارداد مشارکت چاپ کتاب را منعقد کند.
