مبحث مالکیت فکری ، از جمله مهم‌ترین شاخه‌های علم حقوق است که سابقه بیش از یک قرن داشته و به جهت افزایش ورود محصولات دانش بنیان به بازارهای تجاری، در دنیا مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در این راستا یکی از مهم‌ترین بخش‌های این شاخه از علم حقوق ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان است.
علت اهمیت این موضوع آن است که عدم رعایت قوانین مالکیت فکری در بازارهای داخلی و بین‌المللی ممکن است عواقب حقوقی بسیاری در پی داشته و ناخواسته شرکتهای دانش بنیان متحمل خسارت‌های زیادی شوند.
بدین سو در این مطلب قصد داریم تا به موضوع ثبت اختراع و مالکیت فکری بپردازیم که در واقع یکی از مهم‌ترین پیش نیازهای کحصولات دانش بنیان است. فلذا بدواً به تبیین مفهوم شرکتهای دانش بنیان به عنوان تولیدکننده محصولات دانش بنیان پرداخته و سپس به نکات مهمی می‌پردازیم که جهت ثبت اختراع بایستی رعایت شود.
منظور از شرکت دانش‌بنیان چیست؟
وفق قانون، تعریفی که از شرکت دانش بنیان ارائه شده است عبارتست از شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی که با هدف هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالاها و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر تأسیس می‌شود.
علاوه بر این از جمله کارکردهای مهم شرکتهای دانش بنیان تولید محصولات دانش بنیان و ثبت اختراع و مالکیت فکری آن‌ها است.
همچنین در این بخش لازم به ذکر است که وفق ماده 43 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت – مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۳ ، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی (دولتی و غیردولتی) مجازند با ایجاد و مشارکت در شرکتهای دانش‌بنیان که حداکثر چهل و نه درصد (49%) سهام آن متعلق به دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و دیگر واحدهای دولتی و مابقی سهام متعلق به اعضای هیأت‌علمی و دانشجویان و سایر سهامداران بخش خصوصی است، نتایج تحقیقات اعضای هیأت‌علمی و دانشجویان خود را تجاری‌سازی نمایند.
به عبارت ساده‌تر دانشگاه‌ها نیز امکان تأسیس شرکت دانش بنیان را دارند. با این توضیح لازم است به اختصار به انواع شرکتهای دانش بنیان اشاره نماییم.
شرکتهای دانش بنیان به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
شرکتهای دانش بنیان از ابعاد مختلفی طبقه بندی می‌شوند. یکی از این موارد انواع شرکتهای دانش بنیان از حیث نوع مالک آن می‌باشد که به موارد ذیل تقسیم می‌شوند:
الف-شرکت هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند.
چنانچه سهام دانشگاه کمتر از ۵۰ درصد باشد، شرکت دانش بنیان شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شود.
ب-شرکت هایی که دانشگاه‌ها نیز در آن مالکیت دارند.
چنانچه سهام دانشگاه 50% یا بیشتر باشد، شرکت دانش بنیان شرکتی دولتی است. (مهم‌ترین اصل شرکت دانش بنیان دولتی، اصل خدمات علمی، فنی و تحقیقات می‌باشد).
حال که با مفهوم و انواع شرکتهای دانش بنیان آشنا شدیم ضرورت دارد تا به موضوع اصلی این مقاله یعنی ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان بپردازیم.
نکات مهم مربوط به ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان
- اولین نکته‌ای که به عنوان یک شرکت دانش بنیان بایستی بدان توجه نمایید آن است که از قابلیت ثبت محصول دانش بنیان اطمینان حاصل نمایید. بدین منظور می‌توان از بانک‌های اطلاعاتی مختلف برای جستجو در زمینه فنی استفاده نمود.
- دومین نکتهٔ مهم در پروسه ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان آن است که در ثبت محصول دانش بنیان به زمان توجه ویژه نمایید. بدین توضیح که برنامه زمان‌بندی مناسبی تهیه نموده تا مستندات ضروری برای ثبت محصول در موعد مقرر تهیه شوند.
- سومین نکتهٔ مهم جلوگیری از افشای اطلاعات فنی محصول دانش بنیان است.
مراحل ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان
با ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان، یک گواهی صادر می‌شود که ثابت می‌کند اختراع مورد حمایت قانون و مقررات یک کشور قرار گرفته و مالک اختراع حقوق انحصاری نسبت به آن در یک دوره زمانی مشخص دارد.
به عبارت دیگر مالک اختراع فرد یا شرکتی است که صاحب پتنت و مالکیت فکری بوده و از عواید مالی حاصل از فروش، اجاره و تجاری‌سازی پتنت بهره‌مند می‌شود و ممکن است این شخص لزوماً مخترع نباشد.
به صورت کلی دو نوع درخواست ثبت اختراع محصولات دانش بنیان از بعد زمانی وجود دارد که عبارتند از ثبت موقت و ثبت دائم.
ثبت موقت ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان به فرایندی اختیاری برای ثبت پتنت گویند که لزومی به انجام آن وجود ندارد. این شیوه از ثبت پتنت صرفاً زمانی دارای کارایی است که مخترع قصد استفاده از اولویت حق تقدم را داشته باشد. بدین توضیح که به دلیل زمان بر بودن و طولانی بودن فرآیند ثبت دائم پتنت ممکن است به لحاظ رقابت‌های تکنولوژیکالی، مخترعی قصد ثبت زودتر از موعد اختراع را داشته باشد.
به منظور ثبت دائم اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان بایستی مدارکی چون عنوان، چکیده، شرح اختراع، ادعانامه، شکل‌ها و نقشه‌ها به اداره ثبت اختراع کشور مورد نظر ارائه شود.
در صورت ارائه کامل مدارک، کارشناسان ابعاد مختلف اختراع را از حیث جدید بودن، گام ابتکاری، کاربرد صنعتی و افشای کامل بررسی می‌کنند و در صورت داشتن تمامی شرایط، حق انحصاری برای مدت ۲۰ سال به صاحب اختراع داده می‌شود.
ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان پیش نیاز اصلی برای فعالیت شرکت دانش بنیان است!
شرکتهای دانش بنیان یکی از مهم‌ترین ارکان اصلی پیشرفت صنعت و تکنولوژی در یک کشور محسوب می‌شوند.
در این راستا به منظور اینکه دستاوردهای یک شرکت دانش بنیان از دست نرود توصیه می‌شود که این دسته از شرکت‌ها ثبت اختراع و مالکیت فکری محصولات دانش بنیان را به عنوان پیش نیاز فعالیت‌های خود در نظر گیرند.
بدین منظور اگر در ثبت محصولات خود نیاز به مشاوره دارید می‌توانید از طریق بخش مشاوره تلفنی با کارشناسان حقوقی وینداد در ارتباط باشید.
