به جهت رشد تکنولوژی و افزایش میزان استفاده از رایانه و کامپیوتر، میزان جرائم رایانه‌ای در ایران نیز به تبع آن رشد قابل توجهی یافت. جرائم رایانه‌ای جرائمی هستند که در بستر فضای سایبر و با استفاده از رایانه توسط یک فرد یا شرکت صورت گرفته و به طریقی حق و حقوق سایر افراد را متضرر می‌نماید.
در این مطلب قصد داریم تا به مبحث جرائم رایانه‌ای در ایران و مجازات آن با لحاظ قانون جرائم رایانه‌ای بپردازیم.
فراموش نکنید که وینداد بستری را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود در حوزه دعاوی جرائم رایانه‌ای را انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده‌شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
منظور از جرائم رایانه‌ای چیست؟
به صورت کلی، می‌توان بیان داشت که جرائم رایانه‌ای به کلیه جرائمی اطلاق می‌شود که با استفاده از رایانه یا سایر سیستم‌های دیجیتال و در بستر سایبری توسط اشخاص انجام می‌گیرند. جعل رایانه‌ای، کلاهبرداری رایانه‌ای، سرقت رایانه‌ای، شنود غیرمجاز، اخلال در داده‌ها، نشر اکاذیب و… مصادیقی از جرائم رایانه‌ای هستند.
در واقع جرائم رایانه‌ای عمدتاً همان جرائم سنتی و متداولی هستند که در یک جامعه امکان وقوع دارند، با این تفاوت که در بستر مجازی و با استفاده از رایانه و سیستم‌های مانند آن انجام می‌پذیرند.
در این راستا قابل ذکر است که ممکن است جرائم رایانه‌ای توسط شرکت یا شخص حقیقی و با استفاده از رایانه یا شبکه و در بستر سایر صورت گیرد. در این صورت جرمی که توسط شرکت و شخصیت حقوقی آن محقق شده با عنوان جرائم سایبری شرکت‌ها شناخته می‌شوند.
تاریخچه تقنینی جرائم رایانه‌ای در ایران
اولین بار تعریف جرائم رایانه‌ای یا سایبری در بعد جهانی به فعالیت‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (O.E.C.D) باز می‌گردد. در سال ۱۹۸۳ گروهی از متخصصان تعریفی از جرائم سایبری ارائه دادند. بدین توضیح که جرائم سایبری عبارت است از سوءاستفاده از رایانه‌ها شامل هر رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی یا غیرمجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده.
در ایران با توجه به توسعه تکنولوژی مورخ دی ماه ۱۳۷۹ قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای تصویب و متعاقباً قانون جرائم رایانه‌ای نیز در سال ۱۳۸۸ برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
مصادیق جرائم رایانه‌ای کدام موارد می‌باشند و مجازات آنها چیست؟
هتک حیثیت عملی است که سبب وارد شدن لطمه و آسیب به آبرو و شخصیت شخص یا اشخاصی می‌شود.
مقررات قانونی ناظر به جرم هتک حیثیت رایانه‌ای شامل ماده 16 و 17 قانون جرائم رایانه‌ای می‌باشد.
وفق ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای می‌گوید: «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
همچنین بر مبنای ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
از منظر حقوقی اگر اخبار دروغ و وقایع خلاف واقع با هدف ضرر رساندن به دیگری یا مقامات رسمی منتشر شود، به این عمل نشر اکاذیب گویند.
تفاوتی که در نشر اکاذیب با هتک حیثیت وجود دارد آنست که در نشر اکاذیب لزوماً بایستی مطالبی منتشر شود که کذب بوده و مبنای حقیقی ندارد لیکن در هتک حیثیت رایانه‌ای ممکن است واقعیت و اسرار خصوصی واقعی و غیرواقعی منتشر شود که در نتیجه حیثیت شخص خدشه‌دار شود.
ماده قانونی ناظر به جرم نشر اکاذیب رایانه‌ای ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه‌ای است. وفق این ماده هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان) به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
برای آنکه تعریف درستی از جرم کلاهبرداری رایانه‌ای ارائه دهیم بایستی به مستند قانونی این جرم رجوع کنیم. جرم کلاهبرداری رایانه‌ای در ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی و همچنین ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای مورد اشاره قرار گرفته است. تعریف این مواد نسبتاً مفصل است که می‌توان به آنها رجوع کرد، اما به طور خلاصه می‌توان گفت که در جرم کلاهبرداری رایانه‌ای، مجرم با استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و در بستری مجازی و با توسل به تقلب و فریب، اموال افراد یا سایر امتیارات و منافع مادی آنها را به دست می‌آورد. به عبارت دیگر جرم کلاهبرداری رایانه‌ای به معنای به دست آوردن اموال افراد به وسیله رایانه یا سایر سیستم‌های مجازی و با استفاده از روش‌های فریب‌کارانه و متقلبانه است.
تولید و نشر محتوای مستهجن یا مبتذل (هرزه‌نگاری)
مصداق دیگر از جرایم رایانه‌ای عبارتست از تولید و انتشار محتویات مبتذل و مستهجن در فضای سایبری که بدان هرزه‌نگاری گویند.
مطابق ماده 14 قانون جرائم رایانه‌ای؛ انتشار، توزیع یا معامله محتویات مستهجن به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی و یا تولید و نگهداری آنها به قصد تجارت یا افساد، موجب محکومیت شخص مرتکب به حبس (از 91 روز تا 2 سال) یا جزای نقدی (از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال) یا هر دوی آنها (حبس و جزای نقدی) خواهد شد.
کمک به دیگران برای دستیابی به محتوای مبتذل یا مستهجن
در برخی موارد، ممکن است که یک شخص هیچ دخالتی در تولید و نشر محتویات مبتذل و مستهجن نداشته باشد، بلکه در فضای سایبری، صرفاً زمینه دسترسی دیگران به این محتویات یا ارتکاب جرائم منافیِ عفت را فراهم سازد. مجازات این جرم به شرح زیر است:
مطابق بند الف ماده 15 قانون جرائم رایانه‌ای؛ هر کس از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی افراد را به منظور دستیابی به محتویات مستهجن تحریک، ترغیب یا تهدید کند یا فریب دهد و یا اینکه شیوه دستیابی به این محتویات را آموزش دهد، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق بند ب ماده 15 قانون جرائم رایانه‌ای؛ اگر شخصی از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی استفاده نماید و اشخاص را به ارتکاب جرائم منافیِ عفت یا استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اَعمال خشونت‌آمیز، تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد و یا اینکه شیوه ارتکاب این رفتارها را از این طریق آموزش دهد، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
علاوه بر موارد فوق جرائم دیگری نیز در زمره جرائم رایانه‌ای وفق قانون جرائم رایانه‌ای قرار می‌گیرند که عبارتند از تهیه فیلم یا عکس از مکان‌های اختصاص‌یافته به بانوان، هیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسم خانوادگی دیگران و توزیع آن، جعل رایانه‌ای و تخریب رایانه‌ای و غیره.
سخن آخر
همانطور که ملاحظه نمودید جرائم رایانه‌ای در ایران در قانون جرائم رایانه‌ای مقرر شده و موارد بسیاری از رفتارهای مجرمانه را شامل می‌شود. در این رابطه اگر قصد شکایت از فردی را به اتهام ارتکاب هر یک از جرائم رایانه‌ای دارید می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره تلفنی یا درخواست وکیل، از مشاوره حقوقی تیم وینداد بهره مند گردید.
