یکی از مواردی که در حقوق کار و بین کارگران و کارفرمایان همیشه محل بحث و گفت‌وگو است، مسئله بیمه و ضمانت اجراهای تخطی از پرداخت نکردن بیمه از طرف کارفرما و انعقاد قراردادهای خصوصی فیمابین طرفین است. در این نوشته به بررسی جریمه پرداخت نکردن بیمه و ضمانت اجرایی که برای کارفرما در نظر گرفته شده است خواهیم پرداخت.
حق بیمه کارگر چیست؟
کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون تامین اجتماعی مکلف هستند نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام نمایند.
در ماده ۲ قانون تامین اجتماعی در تعریف حق بیمه گفته شده است که حق بیمه عبارت از وجوهی است که به حکم این قانون و برای استفاده از مزایای موضوع آن به سازمان پرداخت می‌گردد. بخشی از حق بیمه تامین اجتماعی توسط کارفرما و بخش دیگر آن توسط کارکنان به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.
حق بیمه‌ای که کارکنان باید پرداخت کنند توسط کارفرما از حقوق آنان کسر شده و به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز می‌شود.
حق بیمه هر فرد میزان ثابتی ندارد و بستگی به حقوق و دستمزد وی و همچنین تصمیمات هر ساله شورای عالی کار در مورد میزان دستمزد دارد و به همین دلیل میزان آن می‌تواند متغیر باشد. حق بیمه فرد معادل ۳۰ درصد حقوق دریافتی او بوده که اگر قصد دارد تحت پوشش بیمه سازمان تامین اجتماعی قرار بگیرد موظف است که این میزان را به عنوان حق بیمه پرداخت کند.
۲۷ درصد از آن سهم کارفرما و ۳ درصد آن سهم کارگر است. ۳ درصد از ۲۳ درصد سهم حق بیمه‌ای که کارفرما مکلف به پرداخت آن است مربوط به بیمه بیکاری است.
مدت پرداخت حق بیمه
مهلت پرداخت حق بیمه هر ماه کارکنان تا آخرین روز ماه بعد است و در صورتی که حتی یک روز پرداخت حق بیمه به تاخیر بیفتد، سیستم پرداخت حق بیمه را نمی‌پذیرد و مبلغ مذکور مشمول جریمه خواهد بود. برای کارفرمایان کارگاه‌های مشمول معافیت سهم کارفرما تا میزان ۵ نفر این مهلت تا آخرین روز دو ماه بعد خواهد بود.
آیا امکان توافق خلاف مقررات قانون کار وجود دارد؟
امروزه بیمه توافقی، نوع جدیدی از قانون‌گریزی کارفرمایان است که در دسته «فرارهای بیمه‌ای» قرار می‌گیرد. به این معنا که در قراردادهایی که با کارگران منعقد می‌کنند بر سر بیمه توافق می‌شود تا مبلغ کمتری پرداخت شود.
در قانون کار این نوع قرارداد هیچ اعتباری نخواهد داشت و در صورت شکایت کارگری طبق قانون کار بیمه افراد باید حساب شود و قرارداد اعتباری نخواهد داشت.
جریمه پرداخت نکردن بیمه توسط کارفرمایان
قانون گذار در ماده ۱۴۸ قانون کار بیان داشته است که کارفرما موظف است کارگر را بیمه نماید و برای تخطی کارفرما از این امر ضمانت اجرا در نظر گرفته است و این ضمانت اجرا را در ماده ۱۸۳ قانون کار به صراحت بیان داشته است که ” کارفرمایانی که بر خلاف مفاد ماده ۱۴۸ این قانون از بیمه نمودن کارگران خود خودداری نمایند، علاوه بر تأدیه کلیه حقوق متعلق به‌کارگر (سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهند شد.”
ماده به صراحت اعلام داشته است که کارفرما موظف است کلیه مبالغ حق بیمه کارگر را که در طی هر مدت زمانی که پرداخت نکرده است بپردازد و البته به جهت این تخطی به دو تا ده برابر جریمه نیز محکوم می‌گردد.
طبق ماده ۱۱ قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور، جریمه پرداخت نکردن بیمه تامین اجتماعی به دو گونه است:
۱) جریمه عدم ارسال لیست
۲) جریمه تاخیر در پرداخت حق بیمه
در صورت تاخیر یا عدم ارسال لیست و همچنین تاخیر یا عدم پرداخت حق بیمه مربوط به هر ماه در مهلت تعیین شده کارفرما برحسب قانون جرائم در هر مورد ملزم به پرداخت جریمه خواهد بود.
جریمه تاخیر ارسال لیست کارکنان به شعب با توجه به میزان حق بیمه متعلقه و براساس قانون جرائم مصوب ۱۳۷۳/۹۵/۹ مجلس شورای اسلامی محاسبه می‌شود که معادل ۱۰ درصد است که فقط برای یکبار تعیین و وصول می‌شود.
جریمه تاخیر تادیه پرداخت حق بیمه، به میزان ۲% حق بیمه ماهیانه برای هر ماه تاخیر و سالانه ۲۴ درصد پرداخت و بر اساس قانون نوسازی صنایع مصوب ۸۲/۵/۲۶ محاسبه و مطالبه خواهد شد.
اگر کارفرما به دلیل تاخیر درپرداخت حق بیمه یا عدم پرداخت آن ( همچنین تاخیر یا عدم ارسال لیست ) مشمول جریمه شود و اصل حق بیمه و بیمه بیکاری را قبل از صدور برگ لازم الاجرا کلاً پرداخت نماید، از پرداخت ۳۰% جریمه‌های مربوطه معاف خواهد بود.
با صدور برگ لازم الاجرا، معافیت ۳۰% جریمه های متعلقه لغو و علاوه بر آن یک بیستم بدهی به عنوان نیم عشر اجرایی به کارگاه تعلق خواهد گرفت.
پیشنهاد می‌کنیم که زمانی که کارفرمایی قادر به پرداخت حق بیمه نیست حتما لیست حق بیمه را به شعب سازمان ارسال کند تا مشمول جریمه عدم ارسال لیست حق بیمه کارکنان معادل ۱۰ درصد نشود.
درصورتی که نتوانست در موعد مقرر حق بیمه را پرداخت کند، بهتر است در اسرع وقت به شعبه مراجعه کرده و بدهی و جرائم مربوطه را تعیین تکلیف کند تا جریمه به ماه‌های بعد تسری نیابد و بدهی‌ها و جرائم انباشته نشود.
جریمه پرداخت نکردن بیمه پس از قطعی شدن بدهی قابل احتساب می‌باشد. در خصوص بدهی‌های مطرح شده در هیئت‌های تشخیص مطالبات و تجدیدنظر تاریخ شروع محاسبات از زمان ابلاغ رای قطعی می‌باشد.
شکایت بابت بیمه نکردن کارفرما بخاطر جریمه پرداخت نکردن بیمه
در موارد بیشماری کارگرانی که به دنبال کار هستند در بدو همکاری به جهت نیاز مالی و یا فشارهای روحی و روانی و نیاز مبرم به کار و فعالیت و گاهی نیز به جهت نا آگاهی، از کارفرما مطالبه حق بیمه نمی‌نمایند اما به مراتب که با اصول کار و شرایط رابطه کارگر و کارفرمایی آشنا می‌شوند مطالبه حق بیمه می‌کنند.
البته کارفرمایان نیز در بسیاری از مواقع عنوان می‌کنند که در بدو همکاری این نکته به وضوح گفته شده است که کار مورد نظر بدون پرداخت حق بیمه می‌باشد.
به عبارت دیگر مطالبه حق بیمه معمولا پس از بروز اختلاف بین کارگر و کارفرما صورت می‌گیرد، چرا که معمولا کارگر چنانچه با شرایط کاری موافق باشد و یا اجبار در پذیرش داشته باشد از این حق چشم پوشی می‌نماید اما زمانی که به مشکل و اختلاف با کارفرما برخورد می‌نماید، به فکر مطالبه این حق خود از کارفرما می‌افتد.
به هر روی به شکایت کارگر از کارفرما، به جهت عدم پرداخت حق بیمه توسط او در مراجع صالح رسیدگی کننده در اداره کار رسیدگی می‌گردد.
سخن پایانی
مروری بر نهاد بیمه و ساز و کارهای آن در قانون کار و همچنین الزام به پرداخت حق بیمه از سوی کارفرمایان کردیم.
عمده مسئله‌هایی که پیرامون بیمه و روابط کارگران و کارفرمایان پیش می‌آید ناشی از عدم آگاهی آنان از حقوق و تکالیف است که بهتر است قبل از انعقاد قرارداد با متخصصین آن حوزه مشورت کنید و از جوانب و اختلافات آتی جلوگیری کنید. شما می‌توانید برای تنظیم قرارداد و یا مشورت در زمینه حقوق کار از مشاورین و متخصصین وینداد بهره‌مند شوید.
سوالات متداول
به شکایت از کارفرما بخاطر بیمه نکردن کارگر در کجا رسیدگی می‌شود؟
شکایت کارگر از کارفرما، به جهت عدم پرداخت حق بیمه توسط او در اداره کار رسیدگی می‌گردد.
جریمه پرداخت نکردن بیمه تامین اجتماعی چگونه است؟
به ۲ صورت است. در صورت ۱) تاخیر یا عدم ارسال لیست و ۲) تاخیر یا عدم پرداخت حق بیمه مربوط به هر ماه در مهلت تعیین شده، کارفرما ملزم به پرداخت جریمه خواهد بود.
