شیفت شب چیست؟ شب کاری در قانون کار

ساعات کاری از مواردی است که در قانون بررسی شده و حقوق کارگر و کارفرما در آن تعیین شده است. کار در شیفت شب و شب کاری در قانون کار یکی از این موارد است. قرارداد کار میان کارگر و کارفرما یکی از مهم‌ترین و در عین حال پر ظرافت‌ترین روابط حقوقی است که سهم بسیاری از اختلافات و دعاوی حقوقی را به خود اختصاص داده است. یکی از دلایل بروز اختلاف میان کارگر و کارفرما، عدم اطلاع کافی از مقررات قانونی و عدم تنظیم دقیق قرارداد کار است.

در این مطلب به شب کاری یا قانون کار در شیفت شب می‌پردازیم که یکی از مسائل مربوط به مدت کار است و مقررات آن در مبحث دوم از فصل سوم قانون کار مطرح شده است.

شب‌کاری یا کار در شیفت شب به چه معناست؟

ساعت کاری همه مشاغل یکسان نیست و ماهیت برخی مشاغل اقتضای فعالیت در ساعات شب را دارد. از آنجا که فعالیت در شب به لحاظ زیستی و اجتماعی غیرمتعارف بوده و دشوارتر از اشتغال در روز است، قانون برای حمایت از کارگران شیفت شب کاری، مزایایی را در نظر گرفته است.

در اینجا بد نیست بدانید قانون کار نسبت به افزایش فعالیت کارگر از میزان استاندارد تعیین‌شده در قانون اصولاً دو نوع موضع برای حمایت از کارگر اتخاذ می‌کند. به این صورت که یا کار مازاد بر میزان استاندارد را ممنوع می‌کند یا به ازای کار مازاد، دستمزد بیشتر مقرر می‌کند. مانند ممنوعیت کار بدون تعطیل هفتگی و دستمزد اضافه به ازای هر ساعت اضافه کار.

شب کاری در قانون کار

برای تشخیص اینکه آیا یک کارگر شب کار است و مقررات شب کاری در قانون کار عمل او را در برمی‌گیرد یا خیر، باید دید قانون چه بازه زمانی را نوبت شب به حساب می‌آورد. بر اساس قوانین قرارداد کار باید گفت:

کارگر شب کار کسی است که در بازه زمانی ده شب (ساعت ۲۲) تا شش صبح به کار مشغول است. بنابراین می‌توان گفت «شیفت شب» به این بازه هشت ساعته‌ اطلاق می‌شود.

مزایای شب کاری در قانون کار

با توجه به اینکه کار کردن در نوبت شب دشوارتر از اشتغال در ساعات صبح یا عصر است. دستمزد شب کاری ۳۵٪ بیشتر از دستمزد کار در سایر نوبت‌ها است. به عنوان مثال، در نحوه محاسبه شب کاری قید شده اگر دستمزد هشت ساعت کار در نوبت روز صدهزار تومان باشد، به هشت ساعت کار در شیفت شب صد و سی و پنج هزار تومان دستمزد تعلق خواهد گرفت.

اگر فقط قسمتی از ساعت کاری در شیفت شب باشد چه می‌شود؟

با وجود اینکه گفتیم شیفت شب شامل یک بازه هشت ساعته است، اما برای برخورداری از مزایای شب کاری نیازی نیست که تمام ساعت کاری کارگر در بازه گفته‌شده قرار گیرد. بلکه به هر میزانی که کارگر در این بازه فعالیت کرده باشد، مشمول این مازاد دستمزد ۳۵ درصدی خواهد بود. برای مثال، اگر ساعت کاری یک کارگر از ساعت سه بعد از ظهر تا یازده شب باشد، فعالیتی که در ساعت ده تا یازده شب که در شیفت شب قرار دارد، شب کاری است و مشمول ۳۵٪ دستمزد مازاد می‌شود.

مزایای شب‌کاری در روز جمعه

قانون کار برای کارگران تعطیل هفتگی را در نظر گرفته است که بر اساس آن، کارگران باید یک روز در هفته را بدون حضور در محل کار و بدون کار کردن مزد دریافت کنند. این قانون روز جمعه را به عنوان روز تعطیل هفتگی تعیین کرده است. با این حال، فعالیت در روز جمعه ممنوعیتی ندارد؛ به شرط آنکه کارفرما روز دیگری به عنوان تعطیل هفتگی برای کارگر در نظر بگیرد. به عبارت دیگر، آنچه در قانون ممنوع است، کار بدون تعطیلی در تمام هفته است، اما لزومی ندارد که تعطیل هفتگی کارگر حتماْ در روز جمعه باشد.

با تمام این اوصاف، از آنجا که فعالیت در روز جمعه که عرفاْ ‌روز تعطیل عمومی است از عرف اشتغال خارج است، قانون برای عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، ۴۰٪ اضافه پرداخت به کارگر را مقرر کرده است.

وضعیت شیفت شب کاری در قرارداد

اگر در شیفت شب کار می‌کنید ممکن است با نگاه به قرارداد خود متوجه شوید که مزایایی که در این مطلب برای شب کاری گفتیم در قرارداد شما ذکر نشده است.

در این صورت لازم نیست نگران باشید؛ چراکه مقررات کار از مقررات حقوقی آمره به شمار می‌آید. به این معنا که حمایت‌هایی که در این قانون برای کارگر وجود دارد، نیازی به توافق یا تأیید کارفرما ندارد. به همین جهت، حتی اگر حداقل مزایایی که در این قانون قرار دارد در قرارداد کار ذکر نشده باشد کارگر می‌تواند با استناد به مقررات، آن حقوق و مزایا را از کارفرما مطالبه کند. سپس در صورت امتناع کارفرما،‌ از وی در مراجع قانونی صالح شکایت کند. بنابراین اگر چنین بندی در قرارداد کار خود نمی‌یابید، نگران نباشید؛ زیرا مزایای شب کاری همچنان به شما تعلق می‌گیرد.

جمع‌بندی

شب‌کاری یکی از مواردی است که به دلیل شرایط خاص، دارای قوانین و مقررات ویژه است. برای مثال طبق قانون برای آن دستمزد بیشتری تعیین شده و همچنین ساعت کاری آن از ۱۰ شب تا ۶ صبح محاسبه می‌شود.

از این رو در هنگام تنظیم قرارداد باید به آن توجه کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود قرارداد خود را توسط کارشناسان حقوقی تنظیم نمایید تا از چالش‌های احتمالی جلوگیری کنید. در این بین تفاوتی ندارد که قرارداد را از جانب کارفرما یا فردی که می‌خواهد استخدام کند، تنظیم می‌کنید.

سوالات متداول

چه افرادی شب کار محسوب می‌شوند؟

افرادی که از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح فعالیت می‌کنند، اصطلاحا شب کار هستند.

آیا قرارداد افراد شب کار از جمله قراردادهای کار است؟

به این قرارداد طبق قانون کار تنظیم می‌شود و صرفا شرایط همکاری در آن کمی متفاوت است.