فسخ قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما چه نکاتی دارد؟

در ادامه‌ی مطالب مجله‌ی حقوقی وینداد درخصوص قرارداد کار و انواع آن، در این مطلب به دنبال آن هستیم که به فسخ قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما بپردازیم و نکاتی چند در این خصوص را بیان کنیم. در ابتدا برای پرداختن به این موضوع، به مفاهیم مختلف در این زمینه اشاره‌ای بکنیم.

کارگر و کارفرما با توجه به قانون کار چه کسانی هستند؟

با استناد به ماده 2 قانون کار، کارگر کسی می‌باشد که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

در مقابل به موجب ماده 3 قانون فوق، کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی می‌باشد که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی کار می‌کند.

قرارداد کار چیست؟

با استناد به ماده 7 قانون کار: “قراردادکار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد.”

با توجه به ماده فوق، در قرارداد کار حتما باید 2 طرف وجود داشته باشند و طرفین در این سند تمام دغدغه‌ها و خواسته‌هاي خود را بیان می‌دارند به مانند میزان حقوق و دستمزد و مزایا، بیمه، ساعت کاری و بسیار موارد دیگر.

قرارداد کار را با توجه به مدت زمان آن می‌توان به دسته‌های مختلف تقسیم کرد که در ادامه به هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.

انواع قرارداد کار کدام است؟

قرارداد کار با توجه به مدت زمان به دسته‌هاي مختلفي مانند قرارداد کار دائم، موقت و ساعتي تقسيم مي‌شود.

1– قرارداد کار دائم

بر اساس تبصره 2 ماده 7 قانون کار: “در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد. درصورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود.”

با توجه به ماده فوق، قرارداد کار دائم دارای مدت زمانی نامحدود می‌باشد و این نوع قرارداد برای کارگران بهترین نوع قرارداد است به دلیل اینکه برای آن‌ها امنیت شغلی به همراه دارد. این نوع از قرارداد در بین کارفرمایان کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و دلیل عمده آن این است که برای اخراج یک کارگر که چنین قراردادی دارد باید تشریفات خاصی را انجام بدهند.

2- قرارداد کار موقت

قرارداد کار موقت قراردادی است که باید زمان شروع و پایان کار در آن بیان بشود و این نوع از قرارداد کار در دسته‌ی قراردادهای معین می‌گنجد و بر این اساس حقوق و مزایا مورد توافق باید دارای قواعد خاصی باشد و از حداقل‌های موجود در قانون نباید کمتر و همینطور برخلاف آن نیز نباید باشد.

به موجب تبصره 1 ماده 7 قانون فوق، تعیین حداکثر زمان برای انعقاد قرارداد کار از عهده‌ی کارفرما برداشته شده است تا مانع از آن بشود که قراردادهایی منعقد شود که به ضرر کارگر می‌باشد.

تبصره 1 ماده 7 قانون کار: “حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آنها جنبه غیر مستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.”

3- قرارداد کار ساعتی

با توجه به تبصره 1 ماده 35، بند الف ماده 37 و ماده 39 قانون کار، این نوع از قرارداد مورد پذیرش واقع شده است. به هر کدام از این مواد بپردازیم.

تبصره 1 ماده 35 قانون فوق: “چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و در صورتی که بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد، کارمزد و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می‌شود.”

بند الف ماده 37 قانون فوق: “چنانچه بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا پانزده روز یکبار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت گیرد.”

ماده 39 قانون فوق: “مزد و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه وقت و یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود.”

تا به اينجاي مطلب تلاش کرديم به مفاهيم مختلف با توجه به قانون کار اشاره‌ای کنیم و چند نوع از قراردادهاي کار را بطور مختصر معرفي کنيم. اما قراردادهاي کار به همين سه مورد خلاصه نمي‌شوند و داراي موارد و دسته‌هاي بسياري هستند. براي آشنايي با انواع مختلف قرارداد کار و نکات حقوقي مربوط به آن، مطلب “قرارداد کار و انواع آن از نظر مدت، نحوه پرداخت و بيمه” از مطالب مجله‌ي حقوقي وينداد خواندني و مفيد فايده مي‌باشد و راهنماي خوبي براي شما در تنظيم قراردادهاي کار خواهد بود.

به موضوع اصلی یعنی فسخ قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما بپردازیم. در مواردی پیش می‌آید که قرارداد کار بطور خودکار فسخ می‌شود.

شرایط فسخ قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما کدام است؟

قانونگذار در قانون مواردی را پیش بینی کرده است که در صورت بروز آن‌ها، قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما فسخ می‌شود. این موارد شامل:

فوت کارگر

اگر کارگر به هنگامی که مشغول به انجام کار است به هر دلیلی فوت کند، قرارداد کار او فسخ می‌شود و در این حالت ورثه‌ی او حقوقی را دارا می‌شوند که کارفرما و سازمان تامین اجتماعی باید به پرداخت آن‌ها مبادرت نمایند. این موارد می‌تواند شامل تمام حقوق معوقه و سنوات کارگر باشد که در این شرایط به ورثه‌ی او پرداخت می‌شود. علاوه بر این موضوع سازمان تامین اجتماعی باید به ورثه‌ حقوقی به عنوان حقوق مستمری پرداخت کند.

حال که با این موضوع آشنا شدیم شاید این سوال برای شما پیش بیاید که اگر کارفرما فوت کند هم قرارداد کار فسخ می‌شود؟ در این حالت باید گفت که اجباری در قانون دیده نمی‌شود و در صورت فوت کارفرما، قرارداد کار همچنان دارای اعتبار می‌باشد. در این شرایط ورثه‌ی کارفرما هستند که باید به اجرای قرارداد منعقد شده مبادرت نمایند.

بازنشستگی کارگر  

اگر در مدت قرارداد کار تاریخ بازنشستگی کارگر فرا برسد، قرارداد کار او مشمول شرایط خاتمه و فسخ قرارداد می‌شود. در این حالت کارفرما می‌تواند اقدام به فسخ قرارداد نماید. با استناد به ماده 23 قانون کار، سازمان تامین اجتماعی موظف به پرداخت مستمری بازنشستگی شده است.

ماده 23 قانون کار: “کارگر از لحاظ دریافت حقوق یا مستمری‌های ناشی از فوت، بیماری، بازنشستگی، بیکاری، تعلیق، از کارافتادگی کلی و جزئی و یا مقررات حمایتی و شرایط آنها تابع قانون تامین اجتماعی خواهد بود.”

از کارافتادگی کارگر

با توجه به ماده فوق، از کارافتادگی دارای دو نوع می‌باشد:

1- از کارافتادگی جرئی

2- از کارافتادگی کلی

از کارافتادگی جزئی منجر به فسخ قرارداد نمی‌گردد و تنها در حالتی که از کارافتادگی کارگر به شکل کلی باشد، فسخ قرارداد فی ما بین کارگر و کارفرما ممکن می‌باشد. همانطور که خواندیم در این شرایط کارگر تحت حمایت قانون تامین اجتماعی قرار می‌گیرد و از حق و حقوق خود برخوردار می‌گردد.

اتمام موضوع و مدت قرارداد کار

پس از پایان مدت قرارداد کار موقت در صورتی زمان آن تمدید نگردد، این نوع قرارداد کار خود به خود فسخ می‌گردد. و همینطور هنگامی که در قرارداد کار معین موضوع آن به پایان برسد، قرارداد خاتمه می‌یابد. که در این حالت با استناد به ماده 24 قانون کار، کارفرما مکلف به پرداخت مبلغی به عنوان مزایای پایان کار خواهد بود.

ماده 24 قانون فوق: “در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا کار موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.”

برای مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه مطلب “خاتمه و بطلان قرارداد کار چه شرایطی دارد؟” خواندنی و راهنمای خوبی برای شما در این زمینه خواهد بود.

آیا کارفرما می‌تواند قرارداد کار را به صورت یک طرفه فسخ کند؟

با استناد به ماده 27 قانون کار، در مواردی کارفرما حق فسخ یک طرفه قرارداد کار را دارا می‌باشد. این ماده را با همدیگر ببینیم.

ماده 27 قانون فوق: “هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض نماید کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید.”

همانطور که در ماده خواندیم در صورتی که کارگر در انجام وظایف محوله خود کوتاهی کند و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را رعایت نکند و همینطور به تعهدات خود در قرارداد کار عمل نکند، کارفرما با انجام یکسری ضوابط حق فسخ یک طرفه قرارداد کار را خواهد داشت.

آیا امکان فسخ یک طرفه قرارداد کار برای کارگر وجود دارد؟

کارگران نیز در خصوص فسخ یک طرفه قرارداد کار می‌توانند اقدام کنند که این مهم در قالب استعفا قرار می‌گیرد. اما باید بیان کرد که این مورد دارای پیچیدگی‌هایی می‌باشد و با استناد به بند (و) ماده 21 قانون کار، تنها در قرارداد‌های کار دائم امکان پذیر است. کارگران برای استعفای خود باید یک ماه قبل از ترک محیط کار بصورت کتبی مراتب استعفای خود را تقدیم کارفرما نمایند و همینطور قانون کار برای آن‌ها یک مدت 15 روزه درنظر گرفته است که در صورتی که از استعفای خود منصرف شوند، تغییر تصمیم خود را به کارفرما به صورت کتبی اعلام نمایند. بیان نکته در اینجا حائز اهمیت است که اگر کارگر در محیط کاری خود حضور پیدا نکند و غیبت بکند به منزله‌ی استعفا می‌باشد. اما در این حالت کارفرما می‌تواند آن را غیبت غیرموجه درنظر بگیرد. میان استعفا و ترک غیرموجه محل کار تفاوتی که وجود دارد این است که در شرایط ترک محل کار، کارگر ممکن است از برخی حقوق و سنوات خود برخوردار نشود و متضمن ضرر گردد. (در این مورد مطالعه‌ی تبصره ماده 21 قانون کار خواندنی می‌باشد.)

درنهایت درخصوص فسخ قرارداد کار موقت و کار معین استناد به ماده‌ 25 قانون کار حائز اهمیت می‌باشد.

ماده‌ی 25 قانون فوق: “هر گاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین، منعقد شده باشد هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارند.”

آیا درخصوص تنظیم قرارداد کار و دعاوی مربوط به آن سوالی دارید؟

در این مطلب تلاش کردیم که به موضوع فسخ قرارداد کار از طرف کارگر و کارفرما بپردازیم و نکاتی را در این مورد بیان کنیم. اگر شما در زمینه‌ی تنظیم و بررسی قرارداد کار نیاز به کمک دارید یا درگیر دعاوی مربوط به آن هستید، تیم مشاوره حقوقی وینداد همراه و راهنمای خوبی برای شما خواهد بود و همچنین شما می‌توانید نمونه قراردادهای کار را در بانک نمونه قرارداد ما مشاهده و از آن‌ها استفاده بکنید. و همینطور در مدیریت بهتر کسب و کار خود و کاهش ریسک‌های موجود در استخدام نیروی انسانی و تنظیم قراردادهای حقوقی، دریافت پکیج استخدام و منابع انسانی راهکاری بسیار مفید برای شما خواهد بود.