احتمالا در مطالب مجله حقوقی وینداد تاکنون با قرارداد پیمانکاری و انواع آن آشنا شده‌اید. در این مطلب قصد داریم تا با بررسی قرارداد پیمانکاری خدمات و نکات قانونی آن، به موضوع مهم فورس ماژور در این قرارداد بپردازیم و تعریف و شرایط تحقق فورس ماژور را در قراردادهای پیمانکاری خدمات بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
در انتها اگر نیاز به مشاوره و راهنمایی در خصوص قرارداد پیمانکاری داشتید می‌توانید از مشاوره کارشناسان حقوقی ما بهره‌مند شوید.
قرارداد پیمانکاری خدمات چیست؟
به طور کلی قرارداد پیمانکاری قراردادی است که طبق آن انجام عمل مدنظر کارفرما با شرایط خاص و مدت زمان معین، بر عهده شخصی حقیقی یا حقوقی به نام پیمانکار یا مجری قرار می‌گیرد. قرارداد پیمانکاری با توجه به زمینه موضوعی آن می‌تواند انواع مختلفی مانند پیمانکاری ساختمان و پیمانکاری خدمات داشته باشد. اصطلاحاً قرارداد پیمانکاری خدمات آن دسته موضوعاتی را دربرمی‌گیرد که طبیعتی پروژه‌ای، خدماتی و غیرعمرانی داشته باشند. خدمات حمل و نقل، طراحی و تولید کالا، نظافت و… مثال‌هایی از قرارداد مذکور محسوب می‌شوند. قرارداد پیمانکاری خدمات از لحاظ نکات قانونی شباهت زیادی به قرارداد پیمانکاری ساختمانی دارد که به طور مفصل در وینداد به آن پرداخته‌ایم. اکنون به توضیح فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری خدمات خواهیم پرداخت تا ببینیم در صورت تحقق شرایط فورس ماژور در این قرارداد، تکلیف تعهدات طرفین چه خواهد شد.
فورس ماژور به چه معناست؟
فورس ماژور (قوه قاهره یا قوه قهریه) واژه‌ای اصالتاً فرانسوی است که اصطلاحاً به معنای وقوع حادثه یا حوادثی است که به دلیل غیرقابل پیشبینی بودن و غیرقابل اجتناب بودن سبب می‌شوند برخی یا تمام تعهدات قراردادی افراد غیرقابل اجرا شوند. ویژگی مهم فورس ماژور این است که در صورت تحقق آن در یک قرارداد، هر دو طرف قرارداد بدون نیاز به جبران خسارت از انجام تعهدات متقابل خود معاف می‌شوند. به طور کلی حوادث برای آنکه مانعی حقوقی برای ایفای تعهدات باشند و زیرمجموعه فورس ماژور قرار بگیرند، باید دارای سه ویژگی باشد:
۱) غیرقابل پیشبینی بودن حادثه: همان‌طور که مشخص است باید وقوع حادثه برای متعهد آن کاملاً غیرقابل پیشبینی باشد چراکه متعهد موظف است اقدامات احتیاطی لازم را پیش از وقوع حوادث اتخاذ کرده باشد و امور بالقوه‌ای که به طور معمول و متعارف بر کار او اثر میگذارد پیشبینی کرده باشد.
۲) غیر قابل اجتناب بودن حادثه: این ویژگی یعنی حادثه باید غیر قابل دفع باشد و برای هر شخص متعارفی شرایطی را به وجود بیاورد که نتوانند تعهد خود را عملی کند. این بدین معناست که اگر حادثه به دلیل کم‌کاری یا ضعف امکانات شخص متعهد باشد، نمیتواند رافع مسئولیت قراردادی وی باشد.
۳) علت خارجی داشتن حادثه: معنای این ویژگی این است که حادثه باید خارج از حیطه عملکرد و وظایف متعهد اتفاق افتاده باشد. مثلا اگر علت غیرقابل اجرا شدن تعهد، مشکل در وسایلی است که متعهد به کار گرفته است، نمیتواند عذری برای اجرایی نشدن تعهد باشد.
اکنون با دانستن معنای فورس ماژور قصد داریم تا این موضوع را با یک مثال درخصوص قرارداد پیمانکاری خدمات بررسی کنیم.
فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری خدمات
برای فهم بهتر این موضوع، موقعیتی را تصور کنید که یک کارفرما برای تاسیس وبسایت کسب‌وکار خود، به یک طراح وبسایت (پیمانکار) رجوع می‌کند و با او قرارداد پیمانکاری طراحی وبسایت منعقد می‌کند و طرفین توافق می‌کنند تا در قالب یک قرارداد پیمانکاری خدمات، وبسایت مذکور ظرف مدت یک ماه طراحی شده و در اختیار کارفرما قرار بگیرد. همچنین در قرارداد ذکر می‌شود که اگر پیمانکار در تحویل وبسایت در تاریخ مقرر تاخیر بوجود آورد بایستی به ازای هر روز تاخیر مبلغی معین را بعنوان خسارت به کارفرما پرداخت کند.
زمانی که پیمانکار وارد مرحله ساخت وبسایت می‌شود، وقوع یک طوفان شدید و ویرانگر سبب می‌شود تمام زیرساخت‌های ارتباطاتی شهر مانند دکل‌های مخابراتی و تجهیزات خدمات اینترنتی از کار بی‌افتد و پیمانکار نتواند عملیات ساخت وبسایت را ظرف مهلت مقرر در قرارداد به اتمام برساند. در چنین حالتی پیمانکار می‌تواند برای آنکه نتوانسته است تعهد خود را انجام دهد به فورس ماژور استناد کند چراکه عدم تحقق تعهد او، به دلیل وقوع طوفان و قطعی اینترنت بوده است که به وضوح حادثه‌ای غیرقابل پیشبینی، غیرقابل اجتناب و دارای علت خارجی بوده است.
این مثالی برای امکان استناد به فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری خدمات محسوب می‌شد که دارای شرایط ذکر شده برای تحقق فورس ماژور بود. از زاویه‌ای دیگر، اگر دلیل امکان تحقق تعهد قراردادی مثلاً ضعف سیستم کامپیوتر یا اشتباه پیمانکار در نگهداری از کامپیوتر خود بود، او هرگز نمی‌توانست از این ضعف تحت عنوان فورس ماژور استفاده کند چرا که پیمانکار با علم به ضعف موجود و امکان اصلاح آن پروژه ساخت وبسایت را پذیرفته بوده است و بایستی خسارت قراردادی را پرداخت می‌کرد.
بند فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری خدمات
قید کردن شرایط فورس ماژور در بندهای قراردادهای پیمانکاری خدمات امری رایج است. این بند در قرارداد نشان می‌دهد که اولاً فورس ماژور موردنظر طرفین شامل چه مواردی می‌شود و ثانیاً در صورت بروز آن طرفین قرارداد چه حقوق و تکالیفی دارند.
معمول‌ترین شیوه نگارش این بند بیان می‌کند که در شرایط فورس ماژور مانند جنگ یا اعتصاب‌های سراسری و یا حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و… اگر ایفای تعهدات یکی از طرفین قرارداد غیرممکن شود، می‌تواند اتمام قرارداد را به طرف دیگر اعلام کند. همچنین می‌توان تصریح کرد که اگر شرایط اضطراری، گذرا و موقتی هستند، انجام تعهدات قراردادی به طور موقت تعلیق می‌شوند تا زمانی که فورس ماژور تمام شود و قرارداد به حالت قبلی خود بازگردد. در برهه کنونی، با وجود شیوع ویروس کرونا، انجام برخی تعهدات قراردادی تا حدی غیرممکن شده‌اند. بررسی اینکه ویروس کرونا مصداقی از مصادیق فورس ماژور هست یا خیر در مطلبی دیگر به تفصیل بررسی شده است که می‌توانید به آن رجوع کنید.
درباره امکان تحقق فورس ماژور در کسب‌وکار خود سوالی دارید؟
فورس ماژور اگرچه تعریفی نسبتا واضح و روشن دارد، اما تعیین مصادیق واقعی آن در قراردادهای حقوقی از جمله قرارداد پیمانکاری خدمات به سادگی صورت نمی‌گیرد. مواردی مانند شیوع ویروس کرونا در حال حاضر سوالات زیادی را در خصوص تعریف و مصداق فورس ماژور ایجاد کرده است. اگر در حین اجرای قرارداد پیمانکاری خدمات، تصور می‌کنید که می‌توانید به فورس ماژور برای عدم انجام تعهدات خود استناد کنید، پیشنهاد می‌شود که ابتدا با مشاور یا وکیل متخصص امور قراردادها مشورت کنید.
ما در وینداد با بهره‌مندی از متخصصین حقوقی، آماده‌ایم تا در خصوص تدوین قرارداد پیمانکاری خدمات و یا شرایط وقوع فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری خدمات شما و بررسی امکان استناد به آن، شما را راهنمایی کنیم.
0 دیدگاه