بسیاری از دفاتر انتشارات کتاب، برای توسعه فروش خود، اقدام به ترجمه و چاپ کتب خارجی می‌کنند. همچنین ممکن است شخصی برای ترجمه کتاب، مقاله یا نوشته‌ای نیاز به استفاده از تخصص مترجم داشته باشد. در چنین حالاتی، تنظیم قرارداد ترجمه با یک مترجم خبره در حوزه زبان‌های خارجی، می‌تواند راه حل مناسبی باشد.
در این مطلب مجله حقوقی وینداد به سراغ قرارداد ترجمه و نکات حقوقی مهم آن رفته‌ایم. با ما همراه باشید تا قراردادی جامع و منسجم تنظیم کنید.
چه زمانی تنظیم قرارداد ترجمه ضروری است؟
تحصیلات آکادمیک به خصوص در مقطع آموزش عالی، نیازمند مطالعه بسیاری متون تخصصی به زبان اصلی آن است. به همین خاطر بسیاری از دانشجوها که تسلط کافی بر فهم متون خارجی ندارند ترجیح می‌دهند تا منابع مذکور را به مترجمان زبان‌های خارجی بسپارند.
برای سپردن پروژه‌های ترجمه به مترجمان، تنظیم قرارداد ترجمه اهمیت زیادی دارد چرا که به دلیل تخصصی بودن امر ترجمه، ممکن است اختلافات حقوقی و فنی خاصی ما بین طرفین به وجود بیاید. در ادامه به قرارداد ترجمه بیشتر می‌پردازیم.
نکات حقوقی قرارداد ترجمه چیست؟
در قرارداد ترجمه به طرف اول که سفارش ترجمه را داده است کارفرما و به طرف دوم که وظیفه ترجمه را بر عهده دارد، مترجم اطلاق می‌شود.
مشخصات طرفین قرارداد
در این بند باید مشخصات دقیق کارفرما و مترجم ذکر شود. گاه ممکن است طرف قرارداد، یک موسسه ترجمه (شخص حقوقی) باشد که در این حالت باید مشخصات شخص حقوقی هم به طور کامل نوشته شود. نام و نشانی، تلفن، شماره ملی یا ثبت از مهم‌ترین موارد این بند هستند.
موضوع قرارداد
در بند موضوع قرارداد بایستی مشخصات کامل اثر مورد ترجمه ذکر شود. زبان اصلی اثر، نام اثر، نام نویسنده یا نویسندگان آن، موضوع و تعداد کلمات متن (اصولا معیار در ترجمه تعداد کلمات است نه صفحات) اهمیت خاصی دارند. همچنین زبان مقصد ترجمه (مثلا ممکن است نیاز باشد که کتابی به زبان فرانسوی به زبان کوردی ترجمه باشد.) نیز باید در این بند تصریح شود.
مدت قرارداد
مدت زمانی که ترجمه اثر بایستی نهایی شود، در این بند درج می‌شود. در مواردی که نیاز به ترجمه در مدت زمان کوتاه باشد (ترجمه فوری)، غالبا بند مبلغ قرارداد تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
مبلغ قرارداد
دستمزد مترجم در قرارداد ترجمه غالبا به صورت پیش‌پرداخت اولیه (مثلا ۵۰ درصد مبلغ کل) و پرداخت نهایی معین می‌شود. کیفیت مورد نظر برای ترجمه، زبان مبدا و مقصد، حجم اثر و مدت زمان تحویل مواردی هستند که می‌توانند در تعیین مبلغ قرارداد تاثیرگذار باشند.
تعهدات کارفرما
نخستین تعهد کارفرما پرداخت به موقع مبلغ قرارداد است. علاوه بر آن، کارفرما تعهد دارد که به حقوق معنوی (مالکیت فکری) مترجم در خصوص ترجمه اثر احترام بگذارد و حقوق معنوی اثر را برای مترجم محفوظ بدارد.
همچنین نیاز به تاکید است که اگر کارفرما در اثر ترجمه شده توسط مترجم دخل و تصرفی هر چند کوچک انجام دهد، مسئولیت نقض اصالت و پیامدهای حقوقی آن بر عهده کارفرما است.
تعهدات مترجم
تحویل ترجمه، مطابق قرارداد و با نهایت دقت و حفظ اصالت اثر، در موعد مقرر مهم‌ترین تعهد مترجم به حساب می‌آید. تحویل ترجمه در قالب مورد نظر کارفرما (مثلا فایل ورد) نیز اهمیت دارد.
همچنین مترجم باید تا موعد پایان قرارداد (یا هر مدت مورد توافقی)، همکاری لازم در جهت اصلاح یا ویرایش متن ترجمه شده را با کارفرما به عمل آورد.
فسخ قرارداد
معمولا در حالتی که هر یک از طرفین به تعهدات خود عمل نکنند، حق فسخ برای طرف دیگر به وجود می‌آید.
نکته مهم این است که اگر کارفرما در میانه مدت قرارداد میل به قطع همکاری داشته باشد، باید حق ترجمه را تا مقطع مورد نظر به مترجم پرداخت کند. همچنین می‌توان غرامتی (مثلا ۱۵ درصد از مبلغ کل قرارداد) نیز برای این قطع همکاری در نظر گرفت.
اگر هم مترجم قصد فسخ قرارداد را داشته باشد باید در مهلت خاصی به کارفرما اطلاع و تا تعیین مترجم جدید از سوی کارفرما، پروژه را ادامه دهد.
محرمانگی
مطابق این بند می‌توان تصریح کرد که مثلا در بعضی از سفارش‌های خاص ترجمه، به خصوص در مواردی که مترجم با یک ناشر و برای یک اثر حساس همکاری می‌کند، وظیفه حفظ اسرار مرتبط با متن اصلی و سیاست‌های ترجمه ناشر بر عهده مترجم خواهد بود.
حل‌وفصل اختلافات
یکی از موارد شایع در قرارداد ترجمه، ایجاد اختلاف پیرامون کیفیت کار ترجمه است. مثلا ممکن است مترجم از نتیجه نهایی کار ترجمه رضایت خاطر نداشته باشد. در چنین مواقعی غالبا به دلیل تخصصی بودن ماهیت ترجمه، نیاز است تا از نظر متخصصین ترجمه متون خارجی استفاده شود. در نتیجه می‌توان شخصی که در حیطه موضوع ترجمه تخصص و تجربه کافی را دارد، به عنوان داور معین شود تا به اختلاف موجود رسیدگی کند.
درباره قرارداد ترجمه نیاز به راهنمایی دارید؟
احساس نیاز به ترجمه متون خارجی ممکن است برای اشخاص مختلف و در موارد مختلفی به وجود بیاید. اما نباید تصور کرد که امر ترجمه، فاقد پیچیدگی و چالش‌های حقوقی است. به همین خاطر تنظیم قرارداد ترجمه با جزئیات کامل فنی و حقوقی می‌تواند فرآیند ترجمه را به شدت تسهیل و تسریع کند.
ما در وینداد با داشتن خدمات تنظیم و بررسی قرارداد و داشتن مشاوران حقوق قراردادها می‌توانیم همراه شما در مسیر استفاده از قرارداد ترجمه باشیم.
