یکی از مسائلی که هنگام بررسی موضوع قراردادهای استخدامی از منظر حقوقی، به آن اشاره می‌شود مسئله انواع قراردادهای شرکتی است. انواع قراردادهای استخدامی در ایران را می‌توان به دو دسته استخدام در دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و استخدام در شرکت‌های خصوصی تقسیم‌بندی نمود. در هر دو نوع این قراردادها، موضوع تامین‌اجتماعی و بازنشستگی و سایر مزایا، مورد بررسی قرار گرفته است و به‌طور کلی این قراردادها از نظر حقوقی قابل پیگیری هستند. در این مقاله به بررسی انواع قراردادهای استخدامی می‌پردازیم و همچنین انواع کارمندان دولت را مورد نظر قرار می‌دهیم و در نهایت به این سوال پاسخ می‌دهیم که شغل کارمندی چه نوع قراردادی است و انواع استخدام در شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی چگونه است.
استخدام قراردادی چیست؟
برای استخدام، قراردادی تنظیم می‌شود که یک رابطه حقوقی میان کارفرما (استخدام کننده) و کارگر یا کارمند (استخدام شونده) ایجاد می‌کند. این قرارداد بیان‌کننده مقررات و ضوابط موجود میان روابط دو طرف قرارداد بر اساس قوانین قرارداد کار است. کسانی که این قرارداد را منعقد می‌کنند، در هر طرف قرارداد و در هر جایگاهی که باشند باید حقوق و تعهدات خود را در این قرارداد در ارتباط با یکدیگر در نظر بگیرند؛ از جمله آن می‌توان به مبلغ و شرایط پرداختی، شرایط و ضوابط عمومی اشاره کرد.
انواع قراردادهای شرکتی
در سازمان‌های خصوصی و غیردولتی انواع قراردادهای استخدامی تنظیم می‌شود و افرادی که طبق این اسناد پذیرفته میشوند، از منظر حقوقی، دارای حقوق و وظایفی هستند که باید بر مبنای آن‌ها عمل شود.
این افراد، زیر نظر نظام قانون کار قرار می‌گیرند و مزایای تامین اجتماعی برای آن‌ها لحاظ می‌شود. همچنین این کارکنان، شامل صندوق تامین اجتماعی نیز می‌گردند.
از یک نگاه انواع نمونه قرارداد استخدام شرکت خصوصی عبارت‌اند از:
- قرارداد کار غیرموقت یا قرارداد دائم
- قرارداد استخدام موقت یا قرارداد کار با مدت معین
- قرارداد کار معین
قرارداد استخدام کار آزمایشی و قرارداد کار کارآموزی نیز دیگر انواع قراردادهای شرکتی به شمار می‌روند.
قرارداد استخدام کار غیرموقت یا دائم
این نوع قرارداد نیز یکی از انواع قراردادهای شرکتی است که در آن صراحتاً به نامحدود بودن زمان کار اشاره یا اینکه زمانی برای پایان این قرارداد، عنوان نمی‌شود. لازم به ذکر است که پایان این نوع قراردادها وابسته به شرایط خاصی است و باید ترتیبات معینی به وقوع بپیوندد. به همین خاطر از دید حقوقی، نمی‌توان این قرارداد را یک‌طرفه فسخ کرد. البته شرایط و ترتیبات فسخ این قرارداد در بطن آن ذکر شده است. برخی از شرایطی که باعث فسخ قرارداد کار دائم میگردد را در زیر بیان می‌کنیم:
فوت کارگر
از منظر حقوقی، این واقعه قهری، طبیعتاً به معنی پایان کار کارگر و فسخ قرارداد است.
از کارافتادگی کارگر
این موضوع نیز جزو مسائلی تحت عنوان قوای قهریه است که فسخ قرارداد را موجب می‌شود. البته این موضوع باید توسط کارشناسان تامین اجتماعی تشخیص داده شود.
بازنشستگی
طبق ضوابط حقوقی، برای پایان زمان کار یک کارگر، مدت معینی مشخص شده که پایان این زمان، تحت عنوان بازنشستگی شناخته می‌شود. با بازنشسته شدن کارگر، همکاری کارگر با بخش خصوصی پایان یافته و قرارداد او نیز فسخ میگردد. اما در سال‌های اخیر بکارگیری بازنشستگان تامین اجتماعی به عنوان مشاور در کسب‌وکار از مسائل جدیدی است که بسیاری از شرکت‌های خصوصی با انعقاد قرارداد مشاوره بازنشسته‌ها انجام می‌شود.
استعفای کارگر
زمانی که یک کارگر تقاضای استعفا بر اساس یکی از انواع قراردادهای شرکتی می‌دهد، درواقع تقاضای فسخ قرارداد کاری با یک شرکت نموده است. از لحاظ حقوقی، با پذیرش این تقاضا توسط مدیریت شرکت، قرارداد شرکت با کارگر فسخ میگردد.
قصور در انجام امور محوله و نقض آیین نامه‌های انضباطی:
بر اساس ماده ۲۷ قانون کار؛ هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد. یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض نماید کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان «حق سنوات» به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید.
قرارداد استخدامی کار موقت یا با مدت معین
در قرارداد کار با مدت موقت، زمان پایان کار در یکی از مفاد آن ذکر می‌شود. پایان زمان کار به منزله پایان قرارداد کاری در هر یک از انواع قراردادهای شرکتی است. البته توجه به این موضوع نیز می‌تواند مهم باشد که تمدید پیاپی این قرارداد حالت موقت بودن آن را به حالت دائمی تبدیل نکند. از نظر حقوقی، فسخ یک طرفه قرارداد قبل از پایان زمان آن نیز ممکن نیست. در برخی از قراردادهای موقت بیان می‌شود که طرفین باید یک ماه قبل از تصمیم به فسخ قرارداد، دیگری را مطلع سازند.
انواع قراردادهای استخدامی دولتی
از لحاظ حقوقی و بر مبنای قانون، قراردادهای استخدامی که اکنون در ارگان‌های دولتی کشور ایران منعقد میشوند، به سه دسته، قابل تقسیم هستند. این قراردادها عبارت‌اند از:
- قرارداد استخدام رسمی
- قرارداد استخدام پیمانی
- قرارداد استخدام خدماتی
هر کدام از انواع قراردادهای دولتی وابسته به شرایط خاصی هستند. البته می‌توان گفت که بندها و مفاد مشترکی بین هر سه آن‌ها وجود دارد. ما در ادامه به انواع استخدام و انواع کارمندان دولت می‌پردازیم.
قرارداد استخدام کارکنان رسمی دولت
کارمندان دولت برای تصدی مسئولیت‌های مشاغل دولتی، به کار گرفته میشوند. این افراد باید دارای شرایط خاصی باشند و گزینش‌های متناسب با شغل مورد نظر را با موفقیت بگذرانند. جالب توجه است که بدانید که در مورد مشاغل دولتی و حاکمیتی، چنین گفته می‌شود که این مشاغل از لحاظ حقوقی دارای امتیاز تصمیم سازی در امور مهم بوده و در انجام فعالیت‌های جاری مملکت، مؤثر هستند. بالطبع موقعیت فرد استخدام شده، می‌تواند در پیشرفت مقاصد اداری و دولتی حائز اهمیت باشد. از نظر حقوقی نیز موقعیت وی از اهمیت فوق‌العادهای برخوردار است .
بهتر است بدانید که کارمندانی که طبق قرارداد استخدام رسمی به کار گرفته میشوند، از منظر حقوقی، زیر نظر نظام استخدامی کشور و همین‌طور قانون مدیریت خدمات آن هستند. این افراد تحت پوشش بیمه‌ای قرار گرفته و مشمول صندوق بازنشستگی کشور میشوند.
کارکنان مشمول قرارداد استخدام پیمانی
این افراد برای انجام کارهای تصدی‌گری در ارگان‌های اداری و دولتی پذیرفته میشوند. افراد استخدام شده تحت قرارداد پیمانی، زیر نظر آیین‌نامه استخدامی پیمانی بوده و از منظر حقوقی، تحت پوشش صندوق تامین اجتماعی قرار می‌گیرند. البته باید بدانید که این افراد همانند استخدامی‌های رسمی نبوده و استخدام آن‌ها منوط به پیمان نامه‌ای است که طبق آن در یک ارگان دولتی مشغول به کار شده‌اند. برخی قرارداد پیمانی را استخدام نیمه رسمی نیز می‌دانند؛ چرا که در صورت تداوم و رضایت از عملکرد افراد امکان تمدید قرارداد یا حتی ارتقاء و استخدام بصورت رسمی برای آن‌ها وجود دارد.
قرارداد استخدامی کارکنان خدماتی
افرادی که طبق این قرارداد استخدامی، در بخشهای دولتی مشغول به کار می‌گردند، کارهای خدماتی و مسئولیت پشتیبانی بخشهای اصلی را عهده‌دار میشوند. در واقع می‌توان گفت که این افراد کارهایی مثل آرایشگری، آشپزی، سرایداری، رختشویی و غیره را انجام می‌دهند.
این افراد نیز همانند دو گروه اول، تحت پوشش قانون تامین اجتماعی هستند. البته فراموش نکنید که کارمندان خدماتی بخشهای دولتی، از لحاظ استخدامی و اداری، مشمول قانون کار هستند.
انواع قراردادهای استخدامی دولتی و خصوصی چه تفاوت‌هایی دارند؟
با این که قراردادهای استخدامی بیان کننده مقررات و ضوابط موجود میان روابط دو طرف قرارداد هستند ولی تمام انواع استخدام قراردادی تفاوت‌هایی هم دارند از جمله تفاوت استخدام رسمی و پیمانی و قراردادی در بیمه کردن، حقوق و دستمزد، توجه به کارکنان، پاداش و مرخصی و غیره است.
لازم به ذکر است که تمامی دستگاههای دولتی و شرکت‌های خصوصی و نهادهایی که تحت مقررات قانون مدیریت خدمات کشوری قرار می‌گیرند باید با لحاظ تفاوت‌های مقرر میان استخدام رسمی و پیمانی و قراردادی مبادرت به استخدام افراد نمایند.
جمع‌بندی
در این مطلب انواع استخدام و نیز انواع قراردادهای استخدامی را به تفکیک بیان کردیم. در صورتی که قصد استخدام در هر یک از دستگاههای دولتی یا شرکت‌های خصوصی را دارید باید از انواع قراردادهای استخدامی اطلاع کافی داشته باشید.
انواع قراردادهای شرکتی از نوع قرارداد کار هستند که بین کارکنان شرکت‌ها، مغازه‌ها و سایر مشاغل خصوصی با کارکنان تنظیم میشوند. اما توجه کنید که در تنظیم این نوع قراردادها باید نکات قراردادی را به‌صورت دقیق رعایت کنید. به همین منظور توصیه می‌شود که قرارداد خود را توسط کارشناسان حقوقی تنظیم نمایید.
سوالات متداول
انواع قراردادهای شرکتی چه نوع قراردادی هستند؟
این نوع قراردادها در قالب قرارداد کار تنظیم میشوند و برای استخدام کارکنان بخشهای خصوصی کاربرد دارند.
انواع قراردادهای استخدامی شامل چه مواردی هستند؟
استخدام در بخش خصوصی و دولتی هر یک دارای قراردادهای مختص به خود هستند.
