انواع قراردادهای بین المللی تجاری برای صادرات و واردات شرکت‌ها یا اشخاص داخلی و خارجی تنظیم می‌شوند که با توجه به موضوع فعالیت خود باید هر یک را تنظیم کنید. این قراردادها نیز مانند سایر قراردادها باید از نکات و قوانین حقوقی را به همراه نکات فنی پوشش دهند در مواقع لزوم بتوان آن را در دادگاه‌های داخلی و خارجی پیگیری کرد. در این مقاله با معرفی انواع قراردادهای بین المللی، کاربرد آن‌ها و اصول و فنون مذاکره در تنظیم قراردادهای تجاری بین المللی را بیان خواهیم کرد.
کاربرد قراردادهای بینالمللی تجاری
معاملات انجام شده تحت قراردادهای تجاری بینالمللی به ویژه قراردادهای مربوط به فروش کالاها، به عنوان پایه‌ای از حقوق تجارت بین المللی شکل گرفته‌اند. معاملات تجاری بینالمللی در قالب یک قرارداد بین المللی که شامل اهداف و تعهدات هر یک از طرفین درگیر با شرایط مندرج در معامله است، شرح داده میشود. هنگامی‌که طرف‌های درگیر در یک معامله از کشورهای مختلف وارد قرارداد تجاری شوند، تحت قوانین بینالمللی قرارداد قرار می‌گیرند؛ مگر اینکه طرفین توافق کنند که تحت قانون یکی از کشورها باشند.
انواع قراردادهای بین المللی در حقوق ایران
انواع قراردادهای تجاری بین المللی تنوع بالایی دارند و با توجه به پیشرفت ارتباطات بینالمللی، انواع جدیدی نیز با گذر زمان به فهرست این قراردادها اضافه می‌شوند.
به طور عمده میتوان قراردادهای تجاری بینالمللی را به‌صورت زیر معرفی کرد:
قراردادهای بینالمللی خرید و فروش (International Sales Contracts)
این قراردادها که در اصطلاح حقوقی قرارداد بیع بینالمللی نیز نامیده می‌شوند، در زمره مهمترین و متداول‌ترین قراردادهای تجاری بینالمللی قرار می‌گیرند. نکته مهم آن که در تبیین مفهوم کالا در اینگونه قراردادها، باید توجه داشت که مقصود از کالا لزوماً کالای مادی نیست بلکه امروزه با توسعه مفاهیم تجاری به ویژه موضوعات مالکیت فکری، موضوع خرید و فروش می‌تواند شامل موارد مالکیت معنوی و اموال غیر مادی مثل انتقال یک فناوری یا امتیاز استفاده از یک نام تجاری یا یک برند باشد.
قراردادهای بینالمللی حمل و نقل (International Carriage Contracts)
این قراردادها چگونگی حمل کالا را معین می‌کنند. همچنین در این قراردادها علاوه بر مقدمات قرارداد که شامل مشخصات طرفین و موضوع قرارداد است. تعهدات صاحب کالا، حمل کننده آن، چگونگی حمل کالا و تحویل آن مورد توافق قرار می‌گیرند. از مهمترین موضوعات قراردادهای حمل و نقل، موضوع انتقال ریسک است. به زبان ساده تعریف انتقال ریسک به نقطه‌ای اشاره دارد که مسئولیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل میشود. در واقع فروشنده (حمل کننده) تعهدات خود را به اتمام می‌رساند.
برای توافق بر سر نقطه انتقال ریسک، اصطلاحاتی در حقوق بازرگانی بینالمللی تدوین شده‌اند که به اینکوتِرمز معروف هستند. اینکوترمز مختصر شده‌ی عبارت International Commercial Terms (اصطلاحات بازرگانی بینالمللی) است و شامل استانداردهایی بینالمللی در جهت تعیین نقطه انتقال ریسک در حمل و نقل است که جدیدترین مجموعه این اصطلاحات اینکوترمز ۲۰۱۰ است که با جست و جویی ساده در اینترنت، قابل دسترسی هستند.
قراردادهای بیمه بینالمللی (International Insurance Contracts)
اینگونه قراردادها در راستای چگونگی پوشش بیم‌های در مقابل ریسک‌های مربوط به عملیات تجاری بینالمللی منعقد می‌شوند. قرارداد بیمه زمانی وصف بینالمللی می‌یابد که طرفین قرارداد فراتر از مرزهای یک کشور باشند. مثلا بیمه گر و بیمه گزار در کشورهای مختلفی باشند و نیاز به انعقاد قراردادی در جهت بیمه کردن محموله کالای خود یا دیگر اَشکال معاملات تجاری باشند.
سه نمونه رایج از قراردادهای بازرگانی بینالمللی
آنچه در خصوص قراردادهای بینالمللی تجاری گفته شد، دسته‌بندی کلی آن‌ها بود. لیکن انواع خاص این قراردادها مانند قراردادهای جوینت ونچر، قراردادهای تامین مالی و فرانشیز، ماهیت و کارکرد خاص خود را دارند. در ادامه جهت آشنایی بیشتر به این سه دسته قرارداد رایج در بازرگانی بینالمللی اشاره می‌کنیم:
قرارداد جوینت وِنچِر (Joint Venture Contracts)
تعریف این نوع قراردادها که در زبان فارسی به همان اصطلاح لاتین Joint Venture (سرمایه‌گذاری مشترک) استعمال میشود، بر نوعی قالب قراردادی مشارکت و همکاری دلالت می‌کند. این قراردادها به گونه‌ای همکاری تجاری می‌پردازد که طی آن، طرفین قرارداد، انجام فعالیت خاصی را مشترکاً بر عهده می‌گیرند و با دخالت فعالانه در آن فعالیت، در سود و زیان آن به نحو اشتراک سهیم می‌شوند.
قرارداد جوینت ونچر انواعی دارد که با توجه به نوع مشارکت طرفین می‌تواند همکاری در جهت ایجاد یک واحد اقتصادی بزرگتر با ترکیب آورده‌های طرفین باشد. مفهوم «آورده» نیز به هرگونه آورده مالی یا غیرمالی مانند فناوری و تکنولوژی اشاره دارد. در اصل، عنصر مهم این قرارداد، وجود مشارکت طرفین برای سوددهی بیشتر است.
قراردادهای تامین مالی بینالمللی (International Finance Contracts)
به زبان ساده، قراردادهای فاینانس یا تامین مالی، قراردادهایی هستند که طبق آن یک بانک یا موسسه تجاری خارجی، اعتباری (در قالب وام)، برای انجام عملیات معینی به کشور یا شرکت مشخصی می‌پردازد که در واقع کنترلی روی هزینه کردن آن ندارد. بنابراین تعهدی نیز متوجه آن شرکت وام‌دهنده نیست. در نهایت بانک یا موسسه تجاری خارجی، در سررسیدهای تعیین شده در قرارداد، اصل مبلغ و سود وام را از طرف قرارداد و یا بانک تضمین کننده قرارداد دریافت می‌نماید.
این نوع قراردادها دو نوع عمده دارند که عبارتند از تأمین مالی شرکتی (Corporate Finance) و تأمین مالی پروژه (Project Finance) که در هر دو حالت، قراردادهای تامین مالی، یک شیوه کوتاه مدت انتقال سرمایه به کشور محسوب می‌شوند. زیرا پس از رسیدن موعد بازپرداخت وام، باید اصل سرمایه به همراه سود آن برگشت داده شود.
قراردادهای فرانشیز بینالمللی (International Franchise Contracts)
برای شناخت قرارداد فرانشیز، تعاریفی متعددی ارائه شده است. به طور خلاصه و در مجموع میتوان گفت این نوع قراردادها، توافقی هستند که به موجب آن، یک طرف (فرانشیزدهنده) اجازه استفاده از برخی مالکیت‌های فکری خود را که ممکن است شامل علامت تجاری (برند)، نظام تجاری خاص، نقشه‌های فنی و تجاری باشد، برای تولید و توزیع محصولات یا ارائه خدمات، تحت نظارت خود و اغلب در قبال دریافت مبلغی، به طرف دیگر (فرانشیزگیرنده) می‌دهد.
به بیان دیگر، در قراردادهای فرانشیز نوعی حمایت غیرمالی نظیر آموزش، تبلیغات، مجوز انجام کسب و کار با روش‌های کارآمد، در ازای دریافت مبلغی، بین طرفین مبادله میشود.
ارکان و ساختار انواع قراردادهای بین المللی
تنظیم قرارداد حقوقی با توجه به اصول قراردادهای تجاری بینالمللی ضمانت کننده امور متعددی است که باعث پیچیدگی آن شده است. به طور کلی، قراردادها معمولا به صورت مکتوب تنظیم می‌شوند. هر قراردادی چه داخلی و چه قرارداد های بین المللی شکل خاص خود را دارد که باید نکات حقوقی مهمی را در آن‌ها رعایت کرد.
- طرفین قرارداد: یک قرارداد حقوقی دارای دو طرف است که ممکن است شخصی حقیقی یا حقوقی باشد که مشخصات آن‌ها به‌طور کامل باید در قرارداد درج شود.
- موضوع قرارداد: تعهد یا انجام کاری است که باید به‌صورت جزئی و دقیق نوشته شود. ضمن اینکه نباید خلاف مقررات و قوانین جاری کشور یا حقوق بین‌الملل باشد.
- تعهدات طرفین: در تنظیم قراردادهای تجاری بینالمللی باید تعهدات و مسئولیت‌های طرفین به وضوح مکتوب شوند.
- مدت زمان قرارداد: مدت برای انجام تعهدات و مفاد قرارداد باید تعیین شود. در بعضی از قراردادها نیز برای انجام تعهدات زمانبندی در نظر گرفته میشود.
- تضمین قرارداد: این نوع تضمین‌ها می‌تواند برای تاخیر در انجام کار یا عدم انجام آن باشد. در این صورت نحوه جبران خسارت را در قرارداد تعیین می‌کنند.
- سایر موارد از قبیل بهای کالا یا خدمات، نحوه اجرای تعهد، موارد فسخ یا انفساخ قرارداد، گارانتی و تضمین، موارد عدم مسئولیت، حوادث قهری یا فورس ماژور، قانون حاکم بر قرارداد، شیوه حل و فصل اختلافات.
متن انواع قراردادهای بینالمللی باید طبق اصول و ضوابط بین المللی و مسائل حقوقی تهیه و تنظیم و به عنوان یک قرارداد حقوقی تدوین شود.
چگونه متن قرارداد بینالمللی را تنظیم کنیم؟
بر اساس قواعد حقوق تجارت بین الملل، قرارداد بینالمللی به قراردادی گفته میشود که حداقل یک عنصر خارجی در آن وجود داشته باشد. مثل تابعیت طرفین، محل انعقاد قرارداد، محل اجرای قرارداد و غیره.
اشخاص بسیاری با انواع معاملات بین المللی سر و کار دارند ولی در رابطه با تنظیم این معاملات دچار مشکلاتی می‌شوند. چرا که اطلاعات حقوقی و فنی لازم را در این زمینه ندارند بنابراین دانستن اصول قراردادهای تجاری بین المللی در تنظیم متن انواع قراردادهای بینالمللی خود به کار برند تا از ضرر و زیان احتمالی در موقع بروز اختلاف پیشگیری کنند، اهمیت زیادی دارد.
متن قرارداد زمانی بین المللی است که دو طرف قرارداد در دو کشور مختلف اقامت داشته باشند یا اینکه محل اجرای قرارداد، خارج از محل اقامت دو طرف باشد.
قبل از تنظیم انواع قراردادهای بینالمللی، طرفین باید با یکدیگر در مورد کیفیت، نوع، مقدار و موعد تحویل کالا یا خدمت، پرداخت بها و تضامین قراردادی و سایر مسائل مرتبط مذاکره و گفتگو کنند.
قرارداد تجاری بین المللی قراردادی است که طرفین آن، از طریق پذیرش حقوق و تعهدات که حداقل یک عنصر فراملی دارد، اقدام به ایجاد یک ماهیت حقوقی می‌کنند.
نکات تنظیم قراردادهای تجاری بین المللی
برای تهیه و تدوین متن انواع قراردادهای تجاری باید به نکات زیر توجه ویژه‌ای داشت:
- تهیه پیش‌نویس اولیه
- توافقات بین المللی
- شکل قرارداد
- مختصر یا مفصل بودن متن قرارداد
- پیچیده یا ساده بودن متن قرارداد
جمع بندی
یکی از نکات بسیار فراگیر و گسترده در دنیای تجارت و ارتباطات امروزی شناخت انواع قراردادهای تجاری به اندازه قراردادهای داخلی است. گستردگی دنیای تجارت ممکن است این ایده را در ذهن هر کسب و کاری شکل دهد که بعد از مدتی که از شکل گیری آن گذشت وارد عرصه بین المللی شود. لذا در این راستا برای برقراری تعاملات موثرتر نیازمند تنظیم قراردادهای بین المللی توسط وکیل قراردادهای بین المللی است و تسلط به این قراردادها نقطه قوت و موفقیت محسوب میشود که در مجموعه وینداد می‌توانید درخواست تنظیم انواع قراردادهای تجاری بین المللی را به زبان فارسی و انگلیسی را ثبت کنید تا قرارداد مورد نظر شما توسط تیم وکلای وینداد تنظیم شود.
سوالات متداول
چه نوع قراردادهایی بین المللی محسوب می‌شوند؟
قراردادهایی که حداقل یکی از طرفین یا محل تنظیم آن، در خارج از ایران باشد.
انواع قرارداد های بین المللی کدامند؟
از جمله این قراردادها میتوان به قرارداد فرانشیز، حمل و نقل کالا، فاینانس، بیع متقابل، جوینت ونچر و غیره اشاره کرد.
