یکی از مهم‌ترین عواملی که افراد را تشویق به مشارکت می‌کند، دسترسی به منابع مالی، تخصصی و مهارتی بیشتر است. وقتی چند نفر باهم شراکت می‌کنند از آنجایی که مجموع منابع آن‌ها بیشتر از یک نفر خواهد بود، موفقیتشان نسبت به کسب و کاری که مالکیت فردی دارد به مراتب محسوس‌تر خواهد بود.
امروزه با گذشت زمان و توسعه روابط اقتصادی مواردی از قبیل راه‌اندازی مغازه و فروشگاه‌ها، کارگاه‌های تولیدی و تنظیم قراردادهای مشارکت مدنی به ویژه در زمینه ساخت و سازها، نشان‌دهنده نیاز و تمایل افراد به مشارکت مدنی است. با اینحال مشارکت کاری بین دو نفر برای عده‌ای همچنان مبهم است و نباید آن را با مشارکت حقوقی یکی دانست.
در این مطلب ابتدا به تعریف مشارکت حقوقی و مدنی پرداخته و سپس تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی را بیان می‌کنیم.
مشارکت حقوقی چیست؟
مشارکت حقوقی عبارت است از تأمین قسمتی از سرمایه شرکتهای سهامی جدید یا خرید قسمتی از سهام شرکتهای سهامی توسط بانک.
طبق قانون، بانک‌ها از طریق مشارکت حقوقی کمبود منابع مالی مورد نیاز و سرمایه شرکتهای سهامی تولیدی (صنعتی، معدنی، کشاورزی، ساختمانی) و شرکتهای سهامی بازرگانی و خدماتی را تأمین می‌کنند و در پایان هر دوره مالی همانند دیگر سهام داران به نسبت سرمایه، در سود شرکت سهیم میشوند. به این ترتیب امکان تأمین قسمتی از منابع مالی بلند مدت که برای اجرای طرح مورد نظر شرکتهای سهامی ضروری است، از محل منابع سیستم بانکی به وجود می‌آید.
مشارکت مدنی به چه معناست؟
قرارداد مشارکت مدنی یکی از عقود مؤثر به منظور ایجاد تسهیلات برای توسعه فعالیت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی است.
از طریق قرارداد مشارکت مدنی، اشخاص حقیقی یا حقوقی سرمایه مادی یا معنوی خود را به صورت سهم الشرکه نقدی یا غیر نقدی تقویم کرده و به صورت مشاع و برای انجام کار معین در زمینه فعالیت های تولیدی، بازرگانی و خدماتی برای مدت محدود و به قصد انتفاع به کار می‌گیرند.
تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی در چیست؟
نمونه قرارداد مشارکت مدنی با مشارکت حقوقی تفاوت‌هایی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
شخصیت حقوقی
اولین تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی در شخصیت حقوقی آن‌ها است. مشارکت حقوقی، دارای شخصیت حقوقی از لحظه ثبت و تابع قانون تجارت است و مشارکت مدنی فاقد شخصیت حقوقی و تابع قانون مدنی است.
مسئولیت شرکا
در مشارکت حقوقی که در ارتباط با شرکتهای سهامی عام است مسئولیت سهامداران محدود به ضوابط و مقرراتی است که در اداره شرکتهای سهامی در نظر گرفته می‌شود. اما در مشارکت مدنی مسئولیت نسبت به عملیات شرکت و سرمایه‌گذاری‌ها بر عهده کلیه شرکا است.
تامین سرمایه
مشارکت مدنی برخلاف مشارکت حقوقی که سرمایه نقدی مورد نیاز را منحصراً مالک (موسسه) تأمین می‌کند. تأمین سرمایه اعم از نقدی و غیر نقدی به عهده شرکا است.
سرمایه مشارکت مدنی به صورت مساوی از طریق طرفین تامین می‌شود.
پرداخت سهم الشرکه در مشارکت مدنی به دفعات می‌تواند تأمین شود و الزامی نیست که یک مرتبه و نقداً انجام پذیرد.
مشارکت مدنی در صورتی تحقق خواهد یافت که شرکاء طبق قرارداد سهم الشرکه نقدی خود را به حساب مخصوصی نزد مؤسسه و به نام شرکت واریز کنند. چنانچه تمام یا قسمتی از سهم الشرکه غیرنقدی باشد باید با توافق شرکاء، تقویم و ارزش ریالی آن در شرکت منظور گردد.
مشارکت حقوقی تنها در مورد شرکتهای سهامی امکان‌پذیر است و بنابراین بانک نمی‌تواند سهام متعلق به شرکتهای دیگر را در قالب مشارکت حقوقی خریداری کند.
موضوع فعالیت
دیگر تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی در این است که مشارکت مدنی در تأمین منابع مالی مورد نیاز برای تأسیس یا توسعه امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مشارکت حقوقی یکی از ابزارهایی است که در جهت تأمین منابع بلند مدت مورد نیاز امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی به کار گرفته می‌شود.
نحوه تقسیم سود
در مشارکت حقوقی در اواخر هر سال، بانک، سود به دست آمده از شراکت را بین طرف مقابل و خود تقسیم می‌کند. این سود بسته به سرمایه هر دو طرف بین آن‌ها تقسیم خواهد شد و بانک همانند دیگر سهامداران به نسبت سرمایه در سود شرکت سهیم می‌شود.
نحوه تقسیم و مقدار سود مورد نظر در مشارکت حقوقی باید بر اساس قوانینی که برای بانک‌ها تعیین می‌شود، باشد.
نحوه تسویه
در مشارکت مدنی نحوه تسویه باید مشخص شود. به این صورت که شریک متعهد می‌شود کالای احتمالی باقیمانده در پایان مدت قرارداد را به قیمتی که مؤسسه تعیین می‌نماید خریداری و قرارداد را تسویه نماید.
مشارکت مدنی باید ظرف یک سال خاتمه پذیرد و قرارداد مشارکت مدنی ظرف همین مدت قابل تسویه باشد.
مشخصات قرارداد
برای انجام معامله مشارکت مدنی موضوع معامله، سرمایه لازم برای مشارکت، وثائق و بهای کالا، هزینه های تقریبی و قیمت تمام شده، قیمت فروش و نحوه آن و نسبت سهم سود بانک و متقاضی باید مشخص شود.
میزان سرمایه
در قرارداد مشارکت مدنی طرفین مقدار سرمایه و میزان سهام را ذکر می‌کنند؛ اگر دو نفر بخواهند یک عقد شرکت منعقد کنند، در صوتی که به مقدار سرمایه اشاره نشود، اصل بر نصف بودن خواهد بود مگر این که خلاف آن به اثبات برسد.
مدت قرارداد مشارکت مدنی با توجه به هدف فعالیت موضوع قرارداد به تشخیص بانک و موافقت شریک در ابتدای قرارداد معین می‌گردد و حداکثر مشارکت بانک در هر شرکت مدنی هشتاد درصد کل سرمایه است.
تمدید مشارکت
تمدید مشارکت، دیگر تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی است. یعنی در پایان قرارداد مشارکت مدنی طرفین می‌توانند نسبت به تمدید آن به توافق برسند اما در مشارکت حقوقی اغلب بانک‌ها در صورت تبدیل یا تمدید قرارداد، نقش تعیین‌کننده دارند.
جمع بندی
از آنجایی که کسب‌وکارهای نوپا و تازه تاسیس برای ادامه راه و ماندن در بازار جهت توسعه کار خود نیاز به تأمین مالی و تخصصی دارند. یکی از راه‌های تزریق کمک به این کسب و کارها مشارکت مدنی است. در این مطلب به تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی پرداختیم و حال که با تفاوت این مشارکت‌ها آشنا شدید و قصد تنظیم قرارداد مشارکت دارید بهتر است بدانید که در صورت ناآگاهی در مورد قوانین حقوقی، حتماً از مشاور حقوقی استفاده کنید تا پیش از امضاء قرارداد به طور کامل نسبت به محتویات و مفاد داخل قرارداد متعهد شوید.
سوالات متداول
مشارکت حقوقی چیست؟
مشارکت حقوقی عبارت است از تأمین قسمتی از سرمایه شرکتهای سهامی جدید یا خرید قسمتی از سهام شرکتهای سهامی توسط بانک.
تفاوت مشارکت مدنی و حقوقی چیست؟
این دو نوع مشارکت در مواردی مانند مسئولیت شرکا، نحوه تامین سرمایه، نحوه تقسیم سود، تمدید مشارکت و غیره با یکدیگر متفاوت هستند.
