توافق عدم رقابت در قرارداد کار چه کاربردی دارد؟

توافق عدم رقابت در قرارداد کار ، از جمله پیمان‌های مرسوم و جدید حوزه‌ی کسب‌و‌کار است. این قرارداد رابطه‌ی بین کارمند و کارفرما را مطمئن‌تر می‌سازد و ریشه‌ی اعتماد را بین آن‌ها تقویت می‌کند. از جمله راهکارهای مشروعی که بنگاه‌های تجاری بر آن تکیه می‌نمایند و به واسطه این ابزار مزایای تجاری خود را حفظ و مانع بروز رفتارهای ضد رقابتی می‌شوند، توافق عدم رقابت است. برای اینکه دریابیم توافق عدم رقابت در قرارداد کار چه کاربردی دارد ابتدا به تعریف قرارداد عدم رقابت می‌پردازیم.

تعریف توافق عدم رقابت

توافق عدم رقابت (non-competition agreement)، قراردادی است که به منظور جلوگیری از بهره‌برداری از مزایای رقابتی به دست آمده با طرف دیگر در قرارداد تنظیم شده است. این توافق معمولا برای مدت زمانی که در قرارداد مشخص شده یا برای منطقه خاص جغرافیایی که مورد توافق طرفین است یک طرف را از فعالیت در زمینه خاصی منع می‌نماید. همانطور که پیش‌تر به این موضوع پرداختیم؛ در برخی موارد، تجار و بازرگانان از این موضوع نگران هستند که شریک و طرف معامله آنها به اطلاعات مشتریان دسترسی پیدا کرده و آنان را از زنجیره خرید و فروش حذف کنند و خود مستقیما با مشتریان بالقوه وارد مذاکره و انعقاد قرارداد گردند. به منظور جلوگیری از این موضوع و حفظ منافع طرفین، بندی مبنی بر عدم رقابت در قرارداد گنجانده می‌شود.

در واقع توافق عدم رقابت توافقی است که در آن یک شخص با دیگری توافق می‌نماید، به تجارت خاصی با شخص ثالثی که طرف این قرارداد نیست، در آینده مشغول نگردد. این توافق در حقوق قراردادها ممکن است به سه شیوه‌ی “شرط ضمن عقد، عقد خارج لازم و شرط بنایی” مورد توافق طرفین قرارداد برسد.

تاثیر توافق عدم رقابت در قرارداد کار

توافق عدم رقابت در قراردادهای کار روابط استخدامی همواره مورد حساسیت قانون‌گذاران بوده و وضـعیت آن برآمـد دخالـت الزامـات قانونی و نقش کمتر برجسته‌ی آزادی قراردادی بوده است. در واقع به‌عنوان یـک پیمـان، قـرارداد کار تفاوت‌های کم‌و‌بیشی با دیگر قراردادها دارد؛ زیـرا در آن ارزش‌هـای بشـری جلـوه‌ی خاصـی داشته و توافق وسیله کسب معاش است که از منظر اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد و بالطبع توافـق عدم رقابت نیز متاثر از این وضعیت کم‌وبیش پیچیده است. به‌عـلاوه دغدغـه‌ای کـه همـواره در تعاملات استخدامی ملموس بوده، سرمایه‌گذاری هنگفتی است که کارفرما، ناگزیر صرف آمـوزش و ارتقای مهارت‌های کارکنان خود می‌کند. افزون بر این، کارفرما اطلاعات محرمانـه را در اختیـار آن‌ها می‌گذارد تا بتواند فعالیت تجاری خود را مدیریت کرده و تداوم بخشد. بـا ایـن حـال وی همواره در این نگرانی به سر می‌برد که افراد مزبور خواسـتار جـدایی از کارفرمـا و بنیـان گـذاردن  بنگاه مستقل یا پیوستن به رقبا شوند.

توافق عدم رقابت در قرارداد کار به تازگی بسیار حائز اهمیت شده است به این صورت که یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شرکت های تجاری مخصوصا استارتاپ‌ها این است که کارمندانشان در صورت خروج از شرکت با استفاده از اطلاعات، دانش و تجربه‌ای که در شرکت و آن حوزه کسب و کار بدست آورده‌اند همان کسب‌و‌کار را راه انداخته یا با پیوستن به شرکت‌های رقیب به رقابت با شرکت قبلی خود بپردازند. توافق عدم رقابت از جمله شروط مندرج در قرارداد کار است که این شرط معمولا به نفع کارفرما در ضمن قرارداد و یا مستقلانه گنجانده می‌شود. توافق عدم رقابت معمولا همراه با قرارداد دیگری امضا می‌شود به این معنی که به تبع یک قرارداد استخدام بین کارمند و کارفرما یا قرارداد خرید و فروش بین فروشنده و خریدار منعقد می‌شود و در آن توافق می‌شود که یک طرف به عنوان مثال کارمند یا فروشنده از رقابت با کارفرما یا خریدار برای مدت مشخصی خوددداری نماید.

طبق این شرط کارگر متعهد می شود که شخصا یا با انعقاد قرارداد کار، با کارفرمای دیگر، اقدام به عملی ننماید که متضمن رقابت با کارفرمای سابق باشد.

شرایط اعتبار توافق عدم رقابت

در صورتی شرط عـدم رقابـت در قـرارداد کار اعتبار می‌یابد که توافق جنبه‌ی تبعی داشته و منافع مشروعی را مـورد حمایـت قـرار داده (مواد ۲۱۵ و ۳۴۸ قانون مدنی) و از نظر حیطه‌ زمانی و جغرافیایی و میزان محدودیت‌ها معقول بوده و در برابر عوضی قرار گرفتـه و منافع عمومی در آن لحاظ شده باشد.

توافق عدم رقابت بیشترین کاربرد را در حیطـه‌ی مناسبات استخدامی دارد و بیشترین مناقشات بر سر توافق عدم رقابت نیز در همین روابط (کارمند و کارفرما) مطـرح شده که نیازمند تحلیلی جامع است. با عنایت به این کـه حقـوق ایـران فاقـد مقـررات یـا ادبیـات حقوقی خاصی در این حوزه است، ناگزیر باید از تجربیات و راهکارهای حقوقی نسبتا پیچیده‌ای برای تنظیم این توافقات استفاده کرد. مشاوران ما در حوزه‌ قراردادهای کسب‌و‌کار آماده‌ی پاسخ‌گویی به پرسش‌های شما در زمینه‌ی قراردادهای کسب‌و‌کار هستند.