جدول سهامداری (Capitalization table)، موضوعی است که در حقوق ایران چندان شناخته شده نیست و کسب‌وکارهای زیادی با آن آشنا نیستند. با توجه به آنکه داشتن این جداول برای شرکت‌های تجاری و کسب‌وکارهای استارتاپی می‌تواند مزایای متعددی به همراه داشته باشد، در این مطلب قصد داریم تا جداول سرمایهگذاری را معرفی کرده و ضمن بیان فواید آن برای کسبوکارها، نحوه طراحی آن را تشریح کنیم.
جدول سهامداری چیست؟
به خلاصه‌ترین بیان، جدول سهامداری جدولی است که نوع و میزان دارایی‌ها و حقوق سهامداران و سرمایه‌گذاران یک شرکت را نشان می‌دهد. از آنجایی که شرکت‌های تجاری اغلب دارای گروهی از بنیان‌گذاران و شرکا هستند که هر یک دارای نقش خاص و مالک دارایی‌ها و سرمایه‌های متعدد و متنوعی هستند، جدول سهامداری می‌تواند محل مناسبی برای تدوین اطلاعات مذکور باشد. در واقع با استفاده از این جدول، می‌توان تصویر دقیقی از مقدار سهم و میزان مشارکت هر سرمایه‌گذار در شرکت و امتیازات اعطا شده به هر شریک، به ویژه سرمایه‌گذاران عمده، به دست آورد.
چه اطلاعاتی در جدول سهامداری قید می‌شوند؟
مطابق آنچه گفته شد، جدولهای سرمایهگذاری یا سهامداری، جدولی است که شرکت‌های تجاری از طریق آن می‌توانند میزان مشارکت و سهم هر شریک در سرمایه شرکت را مشخص کنند و بدینوسیله تحلیل‌های تجاری درستی از کسبوکار خود داشته باشند. جدولهای سرمایهگذاری غالبا دارای ستون‌ها و ردیف‌های مختلفی هستند که ممکن است بنا به میزان توسعه کسبوکار و تعداد اعضای موثر در آن، این ستون‌ها کم یا زیاد شوند. اما به طور کلی، معمولا یک ستون از اسامی و سِمَت اشخاص موثر در شرکت مانند سرمایه‌گذاران، سهامداران و غیره طراحی می‌شود. در ستون روبروی آن هم اطلاعات آنچه که این اشخاص مالک آن هستند مانند نوع یا تعداد سهام آنها، زمان شروع به سرمایهگذاری یا ورود به شرکت، درصد مالکیت این افراد بر سرمایه شرکت و… ذکر می‌شود.
به مثال زیر و جدول سهامداری مربوط به آن توجه کنید:
فرض کنید یک استارتاپ متشکل از ۴ بنیان‌گذار که هر یک مالک ۲۵۰ سهام از ۱۰۰۰ سهم شرکت هستند، قصد طراحی جدول سهامداری دارد. همچنین ۲ کارمند این شرکت هم به دلیل عملکرد مثبتشان در ارتقای عملکرد استارتاپ، صاحب ۱۵ سهام تشویقی شده‌اند. مطابق اطلاعات گفته شده، جدول سهامداری به ساده‌ترین شکل آن می‌تواند اینگونه طراحی شود:
| مشخصات سهام‌دار | تعداد سهام | درصد مالکیت |
| بنیان‌گذار اول | ۲۰۰ | ۲۰ درصد |
| بنیان‌گذار دوم | ۲۰۰ | ۲۰ درصد |
| بنیان‌گذار سوم | ۲۰۰ | ۲۰ درصد |
| سرمایه گذار الف | ۲۵۰ | ۲۵ درصد |
| سرمایه گذار ب | ۱۰۰ | ۱۰ درصد |
| سهام تشویقی کارمند اول | ۲۵ سهم تشویقی | ۲/۵ درصد |
| سهام تشویقی کارمند دوم | ۲۵ سهم تشویقی | ۲/۵ درصد |
لازم به ذکر است که طراحی جدول می‌تواند به صورت دستی، یا از طریق برخی نرم‌افزارها و وبسایت‌های مدیریت جداول سرمایهگذاری به صورت دیجیتال انجام شود.
مزایای جدول سهامداری چیست؟
حال که با مفهوم جداول سرمایهگذاری و نکات طراحی آن آشنا شده‌ایم، لازم است تا برخی فواید این جداول را مرور کنیم. اگرچه طراحی یک جدول سهامداری برای شرکت‌ها فواید گوناگونی دارد، اما در ادامه به چهار مزیت عمده و برجسته جدول سهامداری برای کسبوکارها اشاره می‌کنیم:
۱) ایجاد شفافیت و ساماندهی تصمیمات شرکت
مهم‌ترین مزیت این جدول برای مدیریت بهینه و ایجاد شفافیت در شرکت است. با استفاده از این جدول می‌توان تصویر کلی کسبوکار را در دست داشت و مناسبات مختلف با شرکا و سرمایه‌گذاران شرکت را ساماندهی کرد. به خصوص در شرکت‌های بزرگ‌تر با اعضای بیشتر و سرمایه انبوه، دانستن میزان مشارکت موسسان و یا سایر اعضای شرکت می‌تواند اطلاعات مفیدی برای تصمیم‌گیری‌های درون شرکت ارائه کند. اعضای شرکت هم می‌توانند با مراجعه به جدول از تغییر و تحولات مالی شرکت باخبر شوند.
۲) اعتمادسازی و جذب سرمایه آسان‌تر
فایده دیگر داشتن این جدول، به خصوص برای استارتاپ‌ها این است که کسب‌وکارهای نوپا می‌توانند با ارائه جدول مورد نظر به سرمایه‌گذاران جدید، آنها را برای سرمایهگذاری بیشتر ترغیب کنند. به طور مثال اگر یک سرمایه‌گذار مایل به تزریق سرمایه به کسبوکار نوپای شما باشد، باید بتوانید او را قانع کنید که شرکت شما دارای مناسبات مالی روشن و قابل اعتماد است و سهم، نقش و وضعیت هر شخصی در شرکت شما مشخص است. بهترین راهکار برای ایجاد این حس اطمینان در سرمایه‌گذار، ارائه جدول سهامداری شرکت است.
۳) داشتن معیار برای تنظیم مقررات شرکت
داشتن جدول سهامداری می‌تواند در وضع برخی مقررات و تصمیمات کمک شایانی به کسبوکار کند. مثلا تعیین آنکه هر شخص در شرکت چه اندازه مسئولیت و آزادی عمل داشته باشد و یا حق رای به کدام اعضا تعلق بگیرد می‌تواند بر اساس جدول مذکور انجام شود.
۴) تعیین تکلیف مسائل مالی هنگام خروج اعضای شرکت
امتیاز دیگر وجود جدول سهامداری در زمانی آشکار می‌شود که یکی از بنیان‌گذاران و یا اعضای شرکت مایل به خروج از کسبوکار باشند. با داشتن چنین جدولی، می‌توان به آسانی حق و حقوق افراد را پرداخت کرد و در واقع محاسبه میزان بازگشت سهم و دارایی به شخص متقاضی خروج به سهولت و سرعت صورت می‌گیرد.
درباره جدول سهامداری سوالی دارید؟
با توجه به کمبود منابع و مطالب فارسی در مورد جداول سرمایهگذاری یا سهامداری، در این مطلب سعی کردیم تا به طور جامع، خوانندگان مجله حقوقی وینداد را با موضوع جداول سرمایهگذاری آشنا کنیم. احتمالا مزایای ذکر شده در این مطلب برخی از صاحبان کسبوکارها را به طراحی این جدول ترغیب کند اما نباید فراموش کرد که ساخت یک جدول سهامداری دقیق و جامع باید با بررسی‌های حقوقی درست و تسلط کامل به اوضاع مالی شرکت صورت بگیرد.
وینداد با دارا بودن تیمی از کارشناسان حقوق کسبوکارها و شرکت‌های تجاری، آماده ارائه راهنمایی و مشاوره درباره موضوع جداول سرمایهگذاری است.
