با پیشرفت علم پزشکی و ابداع روش‌های جدید درمانی، حل مشکلات ناباروری نیز سرعت بیشتری یافته است. استفاده از رحم جایگزین برای باروری، یکی از روش‌هایی است که در سالیان اخیر در سراسر جهان رشد قابل توجهی داشته و موفقیت این روش، افراد بسیار زیادی را به سمت آن سوق داده است. در این مطلب قصد داریم تا با ابعاد حقوقی موضوع رحم جایگزین و قرارداد رحم اجاره‌ای آشنا شویم.
با ما همراه باشید.
منظور از استفاده از رحم جایگزین چیست؟
گاهی و بنا به دلایل متعدد، بارداری به طور طبیعی اتفاق نمی‌افتد. مشکلات جسمی، کهولت سن، مسائل ژنتیکی و… از مواردی هستند که مانع وقوع یک بارداری طبیعی و سالم می‌شوند. به همین خاطر، برخی ترجیح می‌دهند تا با استفاده از دانش پزشکی، مرحله وضع حمل و تشکیل جنین را به رحم شخص ثالثی منتقل کنند تا او بتواند وضع حمل سالم و طبیعی داشته باشد و در موعد خاص، فرزند به والدین ژنتیکی آن واگذار شود. به این عمل استفاده از رحم جایگزین یا رحم اجاره‌ای گفته می‌شود.
اما انجام این فرآیند علاوه بر داشتن جزئیات پزشکی و درمانی فراوان، چالش‌های حقوقی زیادی را نیز به دنبال دارد که بایستی با تنظیم قرارداد رحم اجاره‌ای، از بروز آن چالش‌ها تا حد زیادی پیشگیری کرد.
در ادامه به قرارداد رحم اجاره‌ای خواهیم پرداخت.
قرارداد رحم اجاره‌ای چه نکاتی دارد؟
همانطور که از نام این قرارداد پیداست، قرارداد رحم اجاره‌ای نوعی از قراردادهای اجاره محسوب می‌شود که حاوی برخی نکات در این زمینه است.
مشخصات طرفین نمونه قرارداد رحم اجاره‌ای
غالبا به شخصی که رحم خود را اجاره داده است موجر و به اجاره‌کنندگان رحم مستاجر گفته می‌شود. به همین خاطر ذکر مشخصات موجر و مستاجرین (مشخصات هر دوی والدین) در این بند ضروری است.
موضوع قرارداد
موضوع نمونه قرارداد رحم اجاره‌ای معمولا میزبانی رحم شخص ثالث (موجر) با مشخصات ذکر شده در بند قبلی برای پذیرش انتقال جنین و پرورش آن تا وضع حمل و واگذاری کودک به والدین ژنتیکی آن است.
مدت قرارداد
مدت قرارداد رحم اجاره‌ای یک دوره کامل بارداری از نظر پزشکی (۹ ماهه) است که مبدا آن از تاریخ انتقال جنین به رحم موجر محاسبه می‌شود.
مبلغ قرارداد و مواعد پرداخت
اجرت موجر باید به طور خاص برای فرزند تکی، دوقلو و یا بیشتر نیز مشخص شود. مواعد پرداخت نیز غالبا در چند قسط صورت می‌گیرد که قسط اول زمان انتقال جنین و اقساط بعدی به ازای گذر هر ماه از بارداری و تایید سلامت جنین، پرداخت می‌شود. تسویه حساب کامل نیز پس از زایمان و تسلیم کودک به والدین ژنتیکی صورت می‌گیرد.
تعیین کلینیک و پزشک معالج
ذکر مشخصات بیمارستانی که زایمان در آن اتفاق می‌افتد و پزشک معالجی که وظیفه چکاپ و نظارت مستمر بر موجر را بر عهده دارد، در این بند از نمونه قرارداد رحم اجاره‌ای انجام می‌شود. کلینیک و پزشک معالج مورد توافق نقش مهمی بر نظارت حسن اجرای پزشکی موضوع قرارداد نیز خواهند داشت.
تعهدات مستاجرین (والدین ژنتیکی)
تعهدات مالی والدین در نمونه قرارداد رحم اجاره‌ای بسیار پررنگ است. اولا تعهد به پرداخت منظم مبلغ قرارداد و ثانیا پرداخت تمام هزینه‌های مرتبط با بارداری و زایمان، از جمله سونوگرافی‌های مستمر، تهیه دارو، ویزیت پزشک معالج، هزینه‌های بیمارستانی، ایاب و ذهاب موجر به کلینیک و… بر عهده مستاجرین است.
تعهدات موجر (انتقال‌گیرنده جنین)
مهم‌ترین تعهد موجر رعایت نکات پزشکی، ایمنی، بهداشتی و… برای حفظ و نگهداری حداکثری از جنین است. در واقع تعهد اصلی موجر تلاش کامل برای حفظ سلامت جنین در رحم است. موجر نباید اقداماتی نظیر نوشیدن الکل، کشیدن سیگار، انجام تفریحات پرخطر و… که نافی سلامت جنین هستند را به هیچ وجه در طول قرارداد انجام دهد.
همچنین موجر متعهد می‌شود که اگر به تشخیص پزشک معالج در طول مدت بارداری، ادامه بارداری از نوع پرخطر برای جنین باشد و یا به دلیل عدم رعایت نکات ایمنی و پزشکی از سوی موجر، نیاز به سقط جنین به وجود آید، اقساط پرداخت شده توسط مستاجرین را به طور کامل مسترد کند.
در نهایت، موجر باید متعهد شود که هیچ گونه ادعایی نسبت به مالکیت جنین و یا نوزاد به دنیا آمده تا هر زمان ندارد و از منظر اخلاقی، حقوقی، عرفی و شرعی هیچ گونه حقی بر جنین مذکور تا هر زمان نخواهد داشت.
تعیین یک خسارت قراردادی قابل توجه برای تضمین موارد بالا، اقدامی مناسب محسوب می‌شود.
فورس ماژور در نمونه قرارداد رحم اجاره‌ای
نکته بسیار مهمی که در قرارداد رحم اجاره‌ای وجود دارد این است که اصولا حوادث قهری یا فورس ماژور، مانند سیل، زلزله، جنگ، عدم نظارت صحیح پزشک معالج و تجویز دارویی اشتباه و… رافع مسئولیت موجر هستند و از این حیث مستاجرین باید کلیه تعهدات مالی خود را پرداخت کنند، چرا که موجر تقصیری در از بین رفتن موضوع قرارداد نداشته است.
حل‌وفصل اختلافات
اصولا حل اختلافات ناشی از قرارداد رحم اجاره‌ای توسط داوری که غالبا همان پزشک معالج مورد توافق طرفین است، صورت می‌گیرد. در واقع موجر و مستاجرین باید با انتخاب فردی مورد اعتماد، در مواقع حساسی مانند نیاز به سقط جنین یا ورود آسیب به جنین و تشخیص قصور یا تقصیر موجر، بتوانند اختلافات خود را حل کنند. ارجاع اختلاف به دادگاه و اعمال نظر کارشناسان پزشکی معتمد دادگاه نیز می‌تواند در مراحل بعدی راه‌گشا باشد.
درباره قرارداد رحم اجاره‌ای نیاز به مشاوره دارید؟
زمانی که دنیای پزشکی و عرصه حقوق با یکدیگر ارتباط پیدا می‌کنند، چالش‌های مختلفی امکان بروز دارند. به همین خاطر برای استفاده از روش رحم جایگزین یا رحم اجاره‌ای، تنظیم یک قرارداد جامع می‌تواند به حل چالش‌های احتمالی کمک زیادی کند.
فراموش نکنید که ما در وینداد با داشتن تیمی از وکلای دادگستری و کارشناسان امور قراردادها، آماده تنظیم و بررسی قرارداد رحم اجاره‌ای و یا ارائه هر گونه مشاوره حقوقی در زمینه این موضوع هستیم.
