امضای دیجیتال به همراه امضای الکترونیک، یکی از مفاهیم جدید در دنیای حقوق قراردادهاست که با آنکه مزایا و کاربردهای متعددی را برای افراد به همراه دارد، اما در بعضی ابعاد حقوقی آن ابهاماتی وجود دارد.
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد قصد داریم تا به موضوع امضای دیجیتال، مفهوم، مزایا، کاربردها و نکات حقوقی آن بپردازیم.
با ما همراه باشید.
نگاهی به مفهوم امضای دیجیتال
امضای دیجیتال یکی از زیرشاخه‌ها و انواع امضاهای الکترونیکی محسوب می‌شود که جایگزینی رسمی و مطمئن برای امضاهای کاغذی و مرسوم به حساب می‌آید و با هدف دسترسی کامل اشخاص به امکان امضای اسناد و قراردادها طراحی شده است.
به طور کلی امضاهای الکترونیکی، شامل مواردی مانند گذرواژه‌ها، قلم نوری، امضای ساده، امضای پیشرفته، امضای بایومتریک، امضای بیت مپ و امضای دیجیتال هستند.
در واقع امضای دیجیتال دارای همان اطلاعات و کارکرد معمول امضاهای سنتی است با این تفاوت که در بستری دیجیتال و با وسایل الکترونیکی انجام می‌شود. امضای دیجیتال علاوه بر داشتن امتیازات و ویژگی‌های امضای الکترونیکی، در قالب یک پیام رمزنگاری شده به ثبت می‌رسد و از این جهت امنیت بالایی را برای امضاکنندگان به همراه دارد.
یک امضای دیجیتال اصولا ۴ ویژگی زیر را دارد:
۱. گیرنده مطمئن است که پیام از طرف فرستنده ارسال شده است. (اعتبار امضا)
۲. امکان تغییر اطلاعات توسط گیرنده و سایر منابع وجود ندارد. (اعتبار پیام و عدم امکان جعل پیام)
۳. فرستنده نمی‌تواند پیام ارسال شده را انکار نماید. (عدم امکان انکار پیام)
۴. امضای دیجیتال از رمزنگاری داده‌ها استفاده می‌کند. (رمزنگاری پیام)
مزایای امضای دیجیتال
امضای دیجیتال در حال حاضر امکانات و مزایای مختلفی را به اشخاص ارائه می‌کند. مهم‌ترین ویژگی امضای دیجیتال رمزنگاری شدن و حفظ امنیت بالای آن در معاملات و تجارت الکترونیک است.
امضای دیجیتال با ویژگی‌هایی مانند محرمانگی بالا، تصدیق هویت واقعی، امنیت سایبری، غیرقابل انکار بودن و… می‌تواند یک جایگزین بسیار مناسب برای امضاهای کاغذی باشد.
در امضای دیجیتال، به دلیل ثبت داده‌ها به شکل محرمانه و رمزنگاری شده، امکان تغییر و مخدوش کردن امضا یا سایر اطلاعات مرتبط با امضا وجود ندارد. در واقع امضای دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند که جرایم مرتبط با امضای اسناد، مانند جعل و تحریف و انکار امضا و… عملا ناممکن شود.
یکی از مزایای مهم امضای دیجیتال این است که هر شخصی در هر مکان و زمانی می‌تواند اسناد و قراردادهای مورد نظر خود را امضا کند. به دلیل یگانه بودن اطلاعات رمزگذاری شده هر امضا، هیچ شخصی نمی‌تواند از یک امضای دیجیتال در اسناد و قراردادهای دیگر استفاده کند.
در واقع در این نوع امضا، هویت امضاکننده در هر بار به شکلی خاص در سند امضا شده تصریح می‌شود و به محض آنکه امضا کننده قصد تغییر در امضای خود یا تحریف آن را داشته باشد، تغییرات مذکور ثبت و ضبط می‌شوند و امضاکننده نمی‌تواند از مسئولیت امضای خود شانه خالی کند.
معایب امضای دیجیتال
معمولا مزایای فناوری‌های حقوقی جدید به نسبت معایب آن بیشتر است. اما در خصوص امضای دیجیتال نیز می‌توان برخی معایب و مشکلات را در نظر گرفت که عمده آن حول محور امنیت اطلاعات وجود دارد.
در واقع یکی از موانع مهم استفاده از امضای دیجیتال برای اشخاص مختلف، امکان بالقوه هک یا اختلال در امنیت دیجیتالی امضاهای الکترونیکی است.
عدم وجود یکپارچگی و بسترهای فنی لازم در سراسر کشور نیز سبب شده است تا برخی به دلیل نبود پشتیبانی فنی، حقوقی و امنیتی لازم در خصوص استفاده از امضای دیجیتال تردید داشته باشند.
با این حال نباید فراموش کرد که این موارد در تمام پیشرفت‌های فناوری قابلیت بروز و ظهور را دارند و این موضوع نباید مانع استفاده از این فناوری‌های نوظهور شود.
امضای دیجیتال در قوانین و مقررات
به امضای دیجیتال در قوانین و مقررات ایران به صراحت پرداخته نشده است و عمده تمرکز قانون‌گذار در برهه تدوین قانون تجارت الکترونیکی، بر امضای الکترونیکی بوده است.
مطابق بند «ی» ماده ۲ قانون تجارت الکترونیکی، امضای الکترونیکی، عبارت از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به «داده پیام» است که برای شناسائی امضاء‌کننده«داده پیام» مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امضای دیجیتال به عنوان مصداقی از امضای الکترونیکی که با فناوری‌های جدید و بروز رمزنگاری و امنیت داده، می‌تواند به نوعی ذیل تعریف فوق‌الذکر قرار بگیرد.
به عبارت دیگر می‌توان امضای دیجیتال را نیز تابع رسمیت امضای الکترونیکی دانست و از لحاظ قانونی آن را نیز هم‌ردیف امضای الکترونیکی، برای آن وجاهت قانونی تصور کرد.
لازم به ذکر است که مستند وجاهت قانونی امضای الکترونیک در ماده ۷ قانون تجارت الکترونیکی تصریح شده است:
هرگاه قانون، وجود امضاء را لازم بداند امضای الکترونیکی مکفی است.
در واقع در هر جایی که امضای معمول کاربرد دارد، می‌تواند به جای آن از امضای الکترونیکی یا امضای دیجیتال استفاده کرد. مثلا برای امضای قراردادهای مختلف و اسناد عادی می‌توان از امضای الکترونیک و انواع آن مثل امضای دیجیتال نیز استفاده کرد.
درباره امضای دیجیتال نیاز به راهنمایی دارید؟
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد به موضوع مهم امضای دیجیتال و فواید آن و تفاوت آن با امضای الکترونیکی در حقوق ایران پرداختیم.
اگر در خصوص امضای دیجیتال یا سایر مفاهیم مرتبط با تجارت الکترونیک سوالی دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی وینداد استفاده کنید.
همچنین شما می‌توانید در صورت تمایل از خدمات امضای الکترونیک رایگان وینداد استفاده کنید و از مزایای قابلیت استناد، احراز هویت دو مرحله‌ای، انعطاف‌پذیری، امنیت بالا، سرعت‌عمل و سهولت استفاده و… بهره‌مند شوید.
