در قوانین تجاری همه کشورها راهکارهایی برای جلوگیری از ورود ضرر به شرکتها و کسب و کارها وجود دارد. زیرا مدیرعاملان و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند همه عوامل آسیب‌زا را شناسایی کنند و از آن عوامل دوری جویند. نهایتا در صورت تضرر به چرخه اقتصادی کشور نیز لطمه بزرگی وارد می‌کنند. گاهی نیاز است مراجع قانونی و قانون‌گذار راه حل را به سهامداران و مالکان یادآور شوند. در صورت تخلف این افراد و ایجاد ضرر به سهامداران، مجازات کیفری بر آنها اعمال شود.
یکی از مواد قانونی که در شرایط اقتصادی نابه‌سامان و غیرعادی به کمک سرمایه‌گذاران شرکتها می‌آید؛ ماده ۱۴۱ قانون تجارت است.
در ادامه به بررسی خروج از ماده ۱۴۱ قانون تجارت و نحوه اعمال آن خواهیم پرداخت.
ماده ۱۴۱ قانون تجارت
“اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رای واقع شود. هرگاه مجمع مزبور رای به انحلال شرکت ندهد باید در همان‌جلسه و با رعایت مقررات ماده ۶ این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.
در صورتی که هیات مدیره برخلاف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق‌العاده مبادرت ننماید یا مجمعی که دعوت می‌شود نتواند مطابق مقررات قانونی منعقد گردد. هر ذینفع می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه صلاحیتدار درخواست کند.”
در توضیح این ماده قانون تجارت باید گفت که در موارد بسیاری ممکن است شرکتها با مشکلات مالی رو به رو شوند. یکی از مهمترین دلایل آن نیز تورم غیرقابل پیش بینی و شرایط اقتصادی غیر ثابت است.
برای مثال شرکتی که با سرمایه ۱۰۰ میلیون تومانی شروع به کار کرده است و توقع فروش ۱۰۰ درصدی داشته؛ با گران شدن مواد اولیه سود مورد نظر خود را به دست نیاورده و بخشی از سرمایه ابتدایی خود را نیز از دست می‌دهد. این اتفاق صرفا به دلیل تورم اتفاق افتاده و تقصیر هیچ یک از اعضای شرکت نیست. در صورتی که این سرمایه به ۵۰ میلیون یا کمتر برسد اعضای هیئت مدیره مکلفند درخواست تشکیل جلسه فوق العاده بدهند. این جلسه که با عنوان مجمع عمومی فوق العاده نیز شناخته می‌شود وظایفی دارد که معمولا در اساسنامه شرکت مشخص می‌شود و متشکل از برخی سهامداران تاثیرگذار است.
در این جلسه، اعضا میتوانند دو تصمیم مختلف را اتخاذ کنند:
- اولا انحلال شرکت
- دوما کاهش سرمایه
کاهش سرمایه در شرکت
معمولا سرمایه‌گذاران مایل به انحلال شرکت نیستند و سعی می‌کنند راه‌های جایگزین مثل کاهش سرمایه را پیش گیرند. حالا سوال این است که کاهش سرمایه بر اساس ماده ۶ قانون تجارت چگونه است؟
ماده ۶ قانون تجارت می‌گوید: “برای تاسیس شرکت‌های سهامی عام موسسین باید اقلاً بیست درصد سرمایه شرکت را خود تعهد کرده و لااقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس نزد یکی از بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند. سپس همراه با اظهارنامه‌ای به ضمیمه طرح اساسنامه شرکت و طرح اعلامیه‌پذیره‌نویسی سهام که به امضاء کلیه موسسین رسیده باشد را به اداره ثبت شرکتها تسلیم کنند. در تهران به اداره ثبت شرکتها و در شهرستان‌ها به دایره ثبت شرکتها و در نقاطی که دایره‌ثبت شرکتها وجود ندارد به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم و رسید دریافت کنند.”
پس در صورت کاهش سرمایه، باید میزان تعهد سرمایه و موجودی حساب شرکت در شرف تاسیس دوباره محاسبه شود و تعهدات لازم نیز از سرمایه‌گذاران دریافت شود.
در ادامه کاهش سرمایه، ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات در اساسنامه شرکت نیز باشد.
به صورت کلی کاهش سرمایه به معنای از دست دادن اموال و دارایی‌های نقدی و غیر نقدی شرکت است تا مطالبات شرکت پرداخت شود. در اغلب اوقات کاهش سرمایه، مطلوب اعضای شرکت نیست.
در صورت عدم تشکیل جلسه چه اتفاقی می‌افتد؟
تخلف از ماده قانون اقدامی بزهکارانه محسوب می‌شود و قابل پیگیری است. همان طور که در ماده ۱۴۱ نیز بیان شده، در صورت عدم تشکیل جلسه یا اتخاذ نکردن تصمیم مناسب، هر یک از سهامداران می‌تواند برای احقاق حقوق خود در دادگاه طرح دعوا کنند. در صورتی که شرکت بازرس داشته باشد، این فرد نیز می‌تواند شکایتی را در دادگاه طرح کند.
با این حال اگر اعضای شرکت تبانی کرده و مجمع عمومی فوق العاده تشکیل ندهند، مجازات کیفری در انتظار شرکت خواهد بود.
شرایط خروج از ماده ۱۴۱ قانون تجارت
هر شرکتی که سرمایه اولیه آن به نصف برسد، مشمول گزاره‌های ماده ۱۴۱ می‌شود و باید اقدام به تشکیل جلسه کند. با این حال راه هایی برای خروج از شرایط محدود کننده این ماده نیز وجود دارد:
- افزایش سرمایه: برخی از کسب و کارها به محض گیرافتادن در شرایط این ماده اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند تا مجبور به انحلال شرکت نشوند. در این صورت باید افزایش سرمایه به نحوی باشد که از نصف سرمایه اولیه بیشتر شود.
- تسویه بدهی: در برخی موارد هنگامی که سرمایه شرکت نصف می‌شود همه ضامن‌ها اقدام به پرداخت بخشی از مطالبات می‌کنند. همین مساله باعث می‌شود زمانی به شرکت داده شود تا کمبود سرمایه را جبران کند.
دو گزینه کاهش سرمایه و انحلال شرکت نیز پیشتر بیان شد که خود باعث خروج شرکت از ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شود.
چطور می‌توان از مشمولیت ماده ۱۴۱ قانون تجارت پیشگیری کرد؟
همه موسسان و سرمایه گذاران شرکتها با شرایط اقتصادی ایران آشنا هستند و می‌دانند که اتفاقات سیاسی و اجتماعی تاثیر زیادی بر اقتصاد و تورم دارند. پس پیش بینی کردن برخی گرانی‌ها غیر ممکن به نظر نمی‌رسد با این حال بهترین راه حل برای فرار از این اتفاق، گرفتن مشاوره و اجتناب از هزینه‌های بی مورد است.
وینداد، وکیل کسب و کار شما
تیم حقوقی وینداد با دراختیار داشتن وکلا و کارشناسان حقوقی مجرب می‌تواند مسائل حقوقی شرکتها را به صورت ۳۶۰ درجه پوشش دهد. در هر زمینه‌ای که شرکت نیاز داشته باشد مانند ثبت و تغییرات شرکت، ثبت برند و غیره دست گیر آنها باشد. این کار علاوه بر هزینه کمتری که نسبت به وکیل دارد، از ایجاد ضررهای پیش رو که به دلیل عدم آگاهی از قوانین ایجاد می‌شود نیز جلوگیری می‌کند.
جمع‌بندی
همان طور که مشاهده کردید هیچ شرکتی تمایل ندارد مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شود و به هر نحوی می‌خواهد پیش از مشمولیت این ماده هر اقدامی که می‌تواند انجام دهد. یکی از بهترین اقدام ها در این راستا برنامه‌ریزی برای سرمایه و جلوگیری از ایجاد هزینه‌های اضافی است.
با این حال رعایت همه شرایط این ماده برای شرکت هایی که سرمایه اولیه شان نصف شده ضروری است. در غیر این صورت مجازات کیفری در انتظار شرکت خواهد بود.
سوالات متداول
ماده ۱۴۱ قانون تجارت در چه موردی است؟
این ماده در رابطه با ایجاد ضرر و نصف شدن سرمایه شرکتها تعیین تکلیف کرده است.
راهکارهای قانون تجارت در صورت زیانده شدن شرکت چیست؟
اعضای شرکت میتوانند دو راهکار مختلف یعنی کاهش سرمایه یا انحلال را انتخاب کرده و در این رابطه تصمیمگیری کنند.
