خرید و فروش حیوانات اهلی مانند دام، پرندگان، اسب و… یکی از تجارت‌های خاص برخی اشخاص در بعضی مناطق ایران است. معامله حیوانات ممکن است با اهداف مختلفی انجام شود. در هر صورت برای فروش حیوان نیاز است تا حد ممکن دقت حقوقی به کار برد تا مشکلات ناشی از معامله حیوان گریبانگیر خریدار و فروشنده نشود. تنظیم قرارداد فروش حیوان کمک می‌کند تا معامله به خوبی پیش برود.
ما در این مطلب قصد داریم تا شما را با قرارداد فروش حیوان آشنا کرده و نکات حقوقی این قرارداد را تحلیل کنیم.
با ما همراه باشید.
هدف از معامله حیوانات چیست؟
گاو، گوسفند، مرغ، خروس، طوطی، مرغ عشق، اسب، سگ، گربه، شتر، بز، الاغ و… حیواناتی هستند که بیش از باقی حیوانات مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند. معامله حیوانات با اهداف و مقاصد مختلفی انجام می‌شود. مواردی مانند استفاده از گوشت، فرآورده‌هایی مانند پشم و پوست و تخم مرغ، استفاده برای حمل‌ونقل، سرگرمی و نگهداری خانگی و… مهم‌ترین مواردی هستند که خرید و فروش حیوانات برای آن صورت می‌گیرد.
استفاده از قرارداد فروش حیوان، یک گام مهم برای رسیدن به اهداف تجاری و معامله‌گران حیوانات محسوب می‌شود که در ادامه به نکات آن اشاره می‌کنیم.
آیا خرید و فروش همه حیوانات قانونی است؟
پیش از ورود به بررسی بندهای قرارداد فروش حیوان، لازم است تاکید شود که در ایران معامله و خرید و فروش برخی از انواع حیوانات به حکم قانون ممنوع است. حیوانات وحشی، نایاب و کم‌یاب و یا گونه‌های در معرض انقراض جز در شرایط خاص و با اهداف مشخص تحقیقاتی و نمایشی (باغ وحش) نمی‌توانند خرید و فروش شوند.
به همین خاطر معامله حیواناتی مانند شیر، مارهای خاص، میمون، خوک و… ممنوعیت قانونی دارند.
قرارداد فروش حیوان چه نکاتی دارد؟
قرارداد فروش حیوان مانند هر قرارداد دیگری دارای بندهای عمومی است که بنا به مقتضیات هر قرارداد نوشته می‌شوند و همچنین حاوی بندهای اختصاصی است. در ادامه به این بندها اشاره می‌کنیم.
طرفین قرارداد
در این بند باید مشخصات دقیق فروشنده و خریدار قرارداد، مانند نام و نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی، تلفن و… ذکر شود.
موضوع قرارداد فروش حیوان
در این قسمت باید مشخصات دقیق موضوع قرارداد که همان حیوان است، ذکر شود. موضوعاتی مانند تعداد حیوان، نوع آن (مثلا گربه، گاو یا اسب)، وزن، نژاد و سایر مشخصات مانند مواعد واکسینه شدن اهمیت زیادی دارند.
مدت قرارداد فروش حیوان
مدت زمان قرارداد غالبا از تاریخ تنظیم قرارداد تا مدت مشخصی که مد نظر خریدار است، ادامه می‌یابد و سعی می‌شود تا مدت متعارفی برای اطمینان از سلامت حیوان در نظر گرفته شود.
مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت
مبلغ قرارداد باید با تعیین دقیق معیار مشخص شود. مثلا اینکه به ازای تعداد حیوان یا بر اساس وزن آنها این پرداخت‌ها به چه نحوی انجام می‌شوند اهمیت دارد. هزینه حمل و تامین غذای حیوان در طول حمل‌ونقل و رسیدن به مقصد خریدار نیز باید تعیین تکلیف شود که بر عهده کیست.
تعهدات خریدار
خریدار، مسئولیت پرداخت مبلغ قرارداد، تامین تغذیه حیوان، پرداخت کسورات قراردادی مانند مالیات، استخدام نیروی کار در صورت لزوم را بر عهده دارد.
همچنین خریدار باید محل تحویل گرفتن حیوان را در اختیار داشته باشد تا تحویل موضوع قرارداد به سهولت صورت بگیرد. هر گونه تاخیر در تحویل موضوع قرارداد به دلیل ذکر شده می‌تواند با پرداخت خسارت توافقی همراه شود.
تعهدات فروشنده
فروشنده باید از مشخصات ادعا شده درباره حیوان اطمینان حاصل کند. همچنین وظیفه دارد تا زمان تحویل حیوان به خریدار، اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از نقص یا تلف حیوان را اتخاذ کند. در صورت قصور، وی مسئولیت خواهد داشت.
فروشنده باید موارد بهداشتی مربوط به حمل‌ونقل را رعایت کند تا محموله در سلامت کامل به دست خریدار برسد. اگر ارسال حیوان به خریدار در مواعد قراردادی صورت نگیرد، فروشنده مسئولیت جبران خسارت را خواهد داشت.
فورس ماژور
در قرارداد فروش حیوان، به علت ماهیت خاص موضوع قرارداد، ممکن است حوادث غیر مترقبه‌ای مانند آتش‌سوزی یا سیل اتفاق بیافتد که سلامت حیوان مورد معامله تحت تاثیر قرار بگیرد. در صورتی که این حوادث غیرقابل دفع یا غیرقابل پیشبینی یا فورس ماژور باشند، اصولا فروشنده مسئولیتی ندارد.
تعداد نسخه‌های قرارداد فروش حیوان
به طور کلی در قراردادهای حقوقی مانند قرارداد فروش حیوان، نیاز است تا لااقل دو نسخه از قرارداد وجود داشته باشد و هر یک از اطرفین یک نسخه از آن را داشته باشد.
هدف از این کار این است که در صورت نیاز به استناد به بندهای قرارداد برای فسخ قرارداد، استفاده از خیارات، دریافت خسارت و… طرفین بتوانند به آسانی این عمل را انجام دهند.
ضمانت اجرای حسن انجام تعهدات
طرفین قرارداد می‌توانند اقدام به انتخاب سازوکارهایی برای اطمینان از انجام تعهدات یکدیگر کنند. به طور مثال می‌توان در این بند قید کرد که اگر فروشنده تعهدات خود را انجام ندهد، باید مبلغ خاصی به خریدار بپردازد.
حل و فصل اختلافات
در قراردادهای بیع یا خرید و فروش، ممکن است مشکلات و چالش‌ها و اختلافات حقوقی و غیرحقوقی مختلفی بروز کرده و به سلامت معامله لطمه وارد کند. در این زمان بهتر است طرفین قرارداد فروش حیوان، با پیشبینی سازوکارهای حل اختلاف، مدیریت بهتری بر اختلاف پیش آمده داشته باشند.
استفاده از مذاکره، سازش و میانجی‌گری، ارجاع به داور و کارشناس و یا ارجاع اختلاف به محاکم قضایی، شایع‌ترین راهکارهای حل اختلاف در قرارداد فروش حیوان هستند.
فسخ قرارداد
اصولا طرفین قرارداد در صورت نقض تعهدات طرف دیگر، می‌توانند تحت شرایطی اقدام به فسخ قرارداد کنند. البته می‌توان با توافق طرفین، مواردی از فسخ را مشروط به مذاکره و یا ارجاع اختلاف به داوری کرد.
خیارات قانونی قرارداد فروش حیوان کدام‌اند؟
در توضیح فسخ قرارداد باید کمی درباره مبحث «خیارات» در قانون مدنی بدانیم. به طور کلی خیارات به معنای اختیارات فسخ معامله به دلایل مختلف هستند.
در واقع خیارات علل و اسبابی هستند که طرفین قرارداد می‌توانند به طور یکجانبه قرارداد را خاتمه دهند. البته استفاده از خیارات قوانین و مقررات خاصی دارد که بایستی در هر مورد و پیش از استفاده از آنها، به آن توجه کرد.
در حقوق مدنی می‌توان این خیارات و دلایل و شیوه فسخ قرارداد مهم را یافت:
خیار حیوان
یکی از خیارات قانونی مدنی که به طور خاص به معامله حیوانات اختصاص دارد، خیار حیوان نامیده می‌شود.
ماده ۳۹۸ قانون مدنی خیار حیوان را اینگونه تعریف می‌کند:
اگر مبیع، حیوان باشد مشتری تا سه روز از این عقد اختیار فسخ معامله را دارد.
به بیان دیگر خیارحیوان، اختیاری برای فسخ معامله است آن هم در شرایطی که مورد معامله یا همان مبیع، حیوان باشد. در این حالت خریدار اختیار دارد تا سه روز از تاریخ تنظیم قرارداد، معامله را فسخ نماید.
این خیار از آن جهت کاربرد دارد که در خرید و فروش حیوانات زنده، به نوعی دوره سه روزه محک سلامت حیوان به خریدار کمک می‌کند بتواند معامله را با امنیت بیشتری انجام دهد.
خیار مجلس
خیار مجلس به حالتی گفته می‌شود که طرفین معامله حیوان هنوز در جلسه تنظیم قرارداد حضور دارند و در حال نوشتن یا مذاکره بر سر نوشتن قرارداد هستند. در این حالت اگر هر یک از طرفین به هر دلیل، مانند نداشتن پول کافی یا تمایل به حفظ موضوع قرارداد، قصد خاتمه معامله را داشته باشند می‌توانند فسخ قرارداد فروش حیوان را به استناد خیار مجلس انجام دهند.
خیار شرط
این خیار زمانی برای فسخ قرارداد فروش حیوان استفاده می‌شود که طرفین معامله در قرارداد قید کرده باشند که تا مدت مشخصی می‌توانند معامله را فسخ کنند.
در این زمان هر یک از خریدار و فروشنده می‌توانند با استفاده از خیار شرط اقدام به فسخ معامله حیوان کنند.
خیار تخلف از شرط
خیار تخلف از شرط همانطور که از نامش پیداست، زمانی معنا پیدا می‌کند که خریدار یا فروشنده برای انجام کامل معامله شرطی را مشخص کرده باشند. به طور مثال اگر در قرارداد فروش حیوان ذکر شده باشد که معامله به شرط وجو شرایط باروری یا نژاد خاص حیوان انجام می‌شود، اگر پس از خرید حیوان مشخص شود آن شرط وجود ندارد، خریدار می‌تواند با استفاده از خیار تخلف از شرط، معامله را فسخ کند.
خیار غبن
یکی از رایج‌ترین خیارات قانونی در خصوص معامله حیوانات خیار غبن است. غبن به معنای ضرر و زیان در حقوق به کار می‌رود. به معنای دیگر زمانی که یکی از طرفین قرارداد فروش حیوان، متوجه بشود در معامله مذکور از لحاظ قیمت و ارزش مورد معامله یا مبلغ دریافت شده زیان کرده است می‌تواند فسخ قرارداد فروش حیوان را بخواهد.
خیار تدلیس
تدلیس به معنای فریبکاری در معامله است. به این معنا که یکی از طرفین معامله اقدام به فریبکاری برای انجام معامله کرده باشد.
مثلا فروشنده، حیوان خود را طوری جلوه دهد که خریدار فریب بخورد و معامله را انجام دهد. در چنین حالتی اگر خریدار متوجه فریب شود می‌تواند به استناد خیار تدلیس فسخ معامله حیوان را انجام دهد.
خیار عیب
خیار عیب زمانی معنا دارد که خریدار حیوان متوجه عیب حیوان در زمان خرید نشود و پس از انجام معامله عیوب مذکور آشکار شود. در چنین حالتی خریدار می‌تواند برای فسخ قرارداد فروش حیوان از خیار عیب استفاده کند.
خیار تعذر تسلیم
تعذر تسلیم به حالتی گفته می‌شود که فروشنده بنا به دلایلی قادر نباشد مورد معامله، یعنی حیوان را به خریدار تسلیم کند. به طور مثال اگر حیوان مورد نظر پیش از ارائه به خریدار به سرقت برود یا فرار کند و یا گم شود، خریدار می‌تواند با استفاده از خیار تعذر تسلیم قرارداد را فسخ کند.
خیار تاخیر
یکی از بندهای مهم قرارداد فروش حیوان، موعد پرداخت مبلغ قرارداد است. اگر به هر دلیلی خریدار اقدام به پرداخت به موقع و مطابق با قرارداد نکند، فروشنده می‌تواند پس از سپری شدن سه روز، اقدام به فسخ قرارداد فروش حیوان کند.
درباره قرارداد فروش حیوان سوالی دارید؟
قرارداد فروش حیوان با توجه به اصل آزادی قراردادها (ماده ۱۰ قانون مدنی) می‌تواند میان فروشنده و خریدار دام، تنظیم شود. در این مطلب مجله حقوقی وینداد سعی شد تا نکات مهم این قرارداد تا حد ممکن پوشش داده شوند. نباید فراموش کرد که به دلیل ماهیت خاص موضوع این قرارداد که همان حیوانات زنده هستند، طرفین قرارداد دارای تعهدات ویژه‌ای هستند و باید نکات خاصی را هنگام تنظیم قرارداد در نظر بگیرند.
اگر به هر دلیل با قرارداد فروش حیوان سروکار دارید، پیشنهاد ما استفاده از خدمات متنوع حقوقی وبسایت وینداد است. تنظیم یا بررسی قرارداد فروش حیوان، دریافت مشاوره حقوقی و یا استفاده از خدمات وکلای پایه یک دادگستری بخشی از خدمات وبسایت ما در این زمینه هستند.
