تعداد بالای نرخ بیکاری در کشور بسیاری از کارفرمایان را به سمت انعقاد قرارداد کارمزدی سوق داده و بسیاری از آن‌ها با این قرارداد و نپرداختن حق بیمه کارگران ساعتی و کارمزدی زیادی را در اختیار گرفته‌اند. همین امر باعث گسترش استفاده از قرارداد کار کارمزدی شده و به تناسب استفاده گسترده، مشکلات حقوقی زیادی هم برای دو طرف این قرارداد ایجاد کرده است.
کارگران که اطلاعات چندانی از ضوابط این قراردادها ندارند و اغلب متضرر می‌شوند، نمی‌توانند حقوقشان را به طور کامل دریافت کنند. این مسئله باعث شد تا ما اطلاعات قانونی اینگونه قرارداد را به طور ساده در اختیار افراد قرار دهیم. از این‌رو در این مقاله شما را با نمونه قرارداد کار کارمزدی، ضوابط آن، مزد، سنوات، عیدی و سایر موارد آشنا خواهیم کرد.
قرارداد کارمزدی چیست؟
طبق قانون کار، روابط کارگر و کارفرما انواع مختلفی دارد. یکی از انواع قرارداد کار، قرارداد کارمزدی است. بر اساس تعریف ارائه شده در ماده ۲ قانون کار:
«کارمزد عبارت است از مزدی که بابت انجام مقدار کاری مشخص که از نظر کمی قابل اندازه‌گیری یا شمارش باشد به ازای هر واحد کار تعیین و پرداخت می‌شود.»
با این توضیح تفاوت بین قراردادهای عادی کار و قرارداد کار کارمزدی مشخص شد؛ به این ترتیب کارگران عادی ۴۴ ساعت در هفته مشغول کاراند و کارگران کارمزدی با توافق کارفرما زمان را تعیین و می‌توانند آن را تغییر دهند.
در قرارداد کارمزدی، اگر نخستین واحد کار (یا قطعه) ملاک محاسبه کارمزد قرار گیرد، نظام کارمزد ساده نامیده می‌شود. اگر برای پیش فرض بر تعداد مشخصی گذاشته شده باشد و مازاد بر آن مشمول کارمزد قرار گرفته باشد، ترکیبی خواهد بود.
ضوابط انواع قرارداد کارمزدی
هر قراردادی که منعقد می‌شود ضوابط مخصوص به خود را دارد. این ضوابط در مورد قرارداد کار کارمزدی به صورت میزان مزد، سنوات، عیدی و غیره است. در صورتی که مزد بر اساس میزان انجام کار یا محصول تولید شده باشد، کارمزد نامیده می‌شود. اگر مزد بر اساس محصول تولید شده یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی است. لازم به ذکر است که این نوع قرارداد با قرارداد کار درصدی کاملا متفاوت است.
-
مزد
در قرارداد کار کارمزدی، مبنای محاسبه حقوق کارگران کارمزدی و ساعتی، مزد ثابت و مزد مزایا است. به این ترتیب که برای محاسبه مزد ثابت، مزد روزانه بر عدد ۷.۳۳ (ساعت کاری روزانه که اصطلاحا ۸ ساعت گفته می‌شود) تقسیم می‌شود که نرخ یک ساعت مزد ثابت بدست می‌آید. برای محاسبه مزایا مبلغ بن کارگری و حق مسکن هم بر عدد ۷.۳۳ تقسیم می‌شود.
جمع این دو یعنی مزد ثابت و مزایا، مزد ثابت کارگر را نشان می‌دهد. در این مرحله با توجه به میزان ساعات که در قرارداد مشخص (مثلا ۲۷ ساعت در یک ماه)، حقوق پرداختی کار با ضرب ساعات انجام کار در مزد مبنا قابل دریافت است.
-
سنوات
مبنای محاسبه حق سنوات و خسارات و مزایای پایان کار موضوع قانون کار در مورد کارگران کارمزد، میانگین مجموع پرداختی در آخرین ۹۰ روز کارکرد کارگر است.
-
عیدی
همان طور که کارگران عادی عیدی دریافت می‌کنند، کارگران کارمزدی و آن‌هایی که قرارداد کار ساعتی دارند نیز مشمول عیدی می‌شوند. عیدی و پاداش کارگران کارمزدی، بر مبنای ساعات کار انجام شده محاسبه و پرداخت می‌شود.
کارگاه‌هایی که مشمول قانون کار هستند باید به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل شصت روز آخرین مزد، به‌عنوان عیدی و پاداش بپردازند.
مبلغ پرداختی به کارکنانی که کمتر از یک سال در کارگاه کار کرده‌اند باید برمبنای ۶۰ روز و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه شود. در ضمن مزد مورد عمل در محاسبه وجوه عیدی و پاداش پایان سال به کارگران کار مزدی عبارت از متوسط کارمزد دریافتی آنان بر حسب مدت ایام کارکرد در سال است.
-
مرخصی
معمولا افرادی که کار پاره وقت انجام می‌دهند مرخصی ندارند. اما اگر قرارداد کار معین و مستمر باشد، کارگران مشمول مزد ساعتی، حق استفاده از مرخصی و تعطیلات رسمی با مزد را دارند.
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند. میانگین کارمزد آن‌ها در روزهای کارکرد آخرین ماه کار آن‌ها است. مبلغ پرداختی در هر حال نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.
همچنین براساس توافقاتی که به ۳ روز کار در هفته یا ۱۵ روز در ماه اشاره دارد؛ شخص شاغل می‌تواند بسته به میزان روزهای حضور و وضعیت بیمه خود، تقاضای مرخصی داشته باشد.
کارگران کارمزدی می‌توانند مرخصی استعلاجی به علاوه سایر مرخصی های بدون حقوق را همانند کارگران با قرارداد عادی مطالبه کنند.
جمع‌بندی
با نگاهی کلی به قراردادهای کارگرها و پرونده‌های مطرح شده در مراجع حل اختلاف قانون کار، متوجه می‌شویم که بسیاری از این قراردادها بدون توجه به اصول حقوقی قانون کار تنظیم شده است. از این‌رو برای اینکه به عنوان کارگر یا کارفرما بتوانید حقوق خود را مطالبه کنید بهتر است از یک قرارداد دقیق استفاده کنید. قراردادی که طبق اصول قانونی تنظیم شده باشد و به خوبی شرایط همکاری شما را منعکس کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که تنظیم قرارداد را توسط کارشناسان حقوق انجام دهید.
سوالات متداول
آیا قرارداد کارمزدی مشمول قانون کار است؟
بله، این نوع قرارداد یکی از انواع قراردادهای کار است که بر اساس قانون کار تنظیم می‌شود.
آیا به کسی که به‌صورت کارمزدی فعالیت می‌کند، بیمه تعلق می‌گیرد؟
بله، این افراد نیز شامل تمامی مزایای قانونی مثل بیمه، عیدی و سنوات به میزان ساعت کارکرد خود هستند.
