انواع قرارداد واگذاری حق امتیاز + نکات قرارداد لیسانس

سیستم قانونی حقوق مالکیت فکری، ایده‌ها و نوآوری‌ها را به دارایی‌های باارزش تبدیل می‌نماید که هم می‌تواند مورد بهره‌برداری مالک آن قرار گیرد و هم با اجازه مالک مورد استفاده دیگران باشد. یعنی دارنده این حقوق به عنوان مخترع، صاحب برند و غیره علاوه‌بر حق انحصاری بر اختراع یا برند خود می‌تواند آن را بر اساس قرارداد به سایر اشخاص منتقل کرده و از این طریق درآمد نیز کسب کند. این قرارداد به عنوان لیسانس یا واگذاری حق امتیاز نیز شناخته می‌شود که در این مقاله ضمن توضیح این نوع قرارداد به بیان انواع آن و همچنین نکات قرارداد لیسانس می‌پردازیم.

تعریف حق امتیاز یا لیسانس

یکی از روش‌های بهره‌برداری مالکیت فکری، اعطای مجوز از سوی مالک دارایی برای استفاده دیگران است. به طور کلی صدور مجوز یا لیسانس به معنای اعطا کردن حق استفاده از ایده، اختراع یا هرگونه فعالیت‌های خلاقانه به دیگری برای استفاده از حق مالکیت فکری در شرایط مورد توافق هر یک از طرفین برای یک هدف معین در محدوده مکانی و زمانی معین است. به‌صورتی که مالکیت آن برای شخص صاحب ایده محفوظ می‌ماند و یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای محافظت از حقوق مالکیت فکری و کپی رایت است.

البته این در صورتی است که پیش از این ثبت مالکیت فکری در حوزه‌های مختلف را انجام داده باشید.

در تعریفی که سازمان جهانی مالکیت فکری ارائه می دهد: «حق امتیاز، پرداخت منظمی به صورت مبلغ مشخص یا درصد معینی است که در ازای استفاده یا نتیجه اقتصادی که عاید گیرنده می‌شود، به واگذارنده پرداخت می‌گردد».

در واقع این روش یکی از مهم‌ترین روش‌ها جهت بهره‌برداری مالی و ایجاد منفعت از این قسم دارایی‌هاست. به عنوان مثال یک شرکت صاحب حق مالکیت فکری در ازای دریافت حق امتیاز، پروانه یا مجوزی را به یک شرکت دیگر واگذار و منتقل و آن شرکت را مجاز می‌کند تا از علامت تجاری یا حق چاپ آثار هنری یا ادبی او برای ساخت محصول استفاده کند.

مثلا مخترع می‌تواند برای تجاری سازی اختراع خود از این نوع قرارداد استفاده کند که این مورد را می‌توان مهم‌ترین کاربرد قرارداد لیسانس برای اختراع دانست. همچنین کاربرد قرارداد لیسانس در علامت تجاری نیز یکی از رایج‌ترین موضوعاتی برای تنظیم این نوع قراردادهاست.

انواع قراردادهای لیسانس

قراردادهای لیسانس یا همان حق امتیاز را می‌توان به انواع زیر تقسیم کرد:

۱- قرارداد لیسانس غیر انحصاری

این نوع از قراردادهای واگذاری حق امتیاز (لیسانس) به مالک این اجازه را می‌دهد که حق بهره‌برداری نسبت به دارایی موضوع قرارداد را برای خود حفظ کند. همچنین در این نوع از قرارداد حق مالک برای اعطای لیسانس‌های مازاد به اشخاص ثالث نیز وجود دارد. در واقع در این فرض هم مالک دارایی فکری و هم لیسانس‌گیرندگان حق بهره‌برداری از اثر را دارند.

۲- قرارداد لیسانس انحصاری

در این نوع از قرارداد تنها گیرنده مجوز حق استفاده از دارایی فکری را دارد و حق انتقال به فرد دیگری وجود ندارد و حتی مالک اثر نیز پس از واگذاری حق بهره‌برداری نخواهد داشت.

۳- قرارداد لیسانس منحصر (انفرادی)

این نوع از قرارداد واگذاری حق امتیاز (لیسانس) به لیسانس‌گیرنده این حق را می‌دهد که از موضوع تحت لیسانس استفاده و از اعطای مجوزهای دیگر جلوگیری کند با این وجود حق بهره‌برداری از اثر همچنان برای مالک آن باقی است.

نکات مهم مالکیت فکری در واگذاری حق امتیاز (لیسانس)

از جمله نکات کاربردی در تنظیم قرارداد واگذاری حق امتیاز شامل موارد زیر است:

• نوع قرارداد لیسانس یعنی انحصاری یا غیر انحصاری بودن آن با توجه به مواردی مانند ماهیت، نوع فناوری و استراتژی مد نظر لیسانس گیرنده تعیین می‌شود.
• اگر شرکتی نخواهد یا نتواند درگیر تولید محصول شود، می‌تواند با واگذاری حق استفاده از فناوری به شرکایی که توان تولید، توزیع را دارند، بهره‌مند گردد.
• در این قرارداد فناوری باید به وضوح و با شفافیت کامل تعریف شود. چرا که در بسیاری از موارد عدم تبیین دقیق موضوع قرارداد لیسانس منجر به دعاوی حقوقی خواهد شد.
• در یک قرارداد لیسانس انتقال تمامی اطلاعات و دانش فنی به لیسانس‌گیرنده ضروری است و یکی از مهم‌ترین بخش‌های این قرارداد محسوب می‌شود. بنابراین دارنده حق حتی اسراری که برای تولید محصول یا ارائه خدمات ضروری به نظر برسد را باید به گیرنده حق منتقل نماید.
• یکی دیگر از نکات قرارداد لیسانس، شرط نظارت و کیفیت است. واگذارکننده ممکن است برخی معیارها را مدنظر داشته باشد که به تبع در میزان شهرت آن اثر تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین گیرنده لیسانس مکلف به رعایت استاندارهای مدنظر لیسانس‌دهنده خواهد بود.
• در این قرارداد نیز محرمانگی یکی از بندهای اصلی و نکات قرارداد لیسانس قرارداد است و آن دسته از اطلاعاتی که محرمانه تلقی می‌شوند، در ابتدا در قرارداد مشخص می‌گردند. علاوه براین قبول مسئولیت برای طرف قرارداد یا شخص ثالث زمانی که ناخودآگاه اطلاعات محرمانه فاش می‌شود و تعیین حق دسترسی برای برخی از افراد مشخص نیز یکی از توافقات مهم تلقی می‌شود.

• مشخص کردن بازه زمانی و این امر که قرارداد تا چه زمانی میان طرفین ادامه می‌یابد نیز از بندهای مهم این قرارداد است.
• مشخص کردن محدوده جغرافیایی که لیسانس‌گیرنده قرار است در آن محدوده اقدام نماید از ضروریات قرارداد است. حتی لازم است مشخص شود استفاده از اثر در داخل کشور خواهد بود یا جنبه بین المللی خواهد داشت.
• در قرارداد واگذاری حق امتیاز (لیسانس) در خصوص این امر که آیا لیسانس‌دهنده پشتیبانی از محصول یا فناوری مورد انتقال را به عهده می گیرد یا خیر نیز تعیین تکلیف خواهد شد.
• مشخص کردن مالک واقعی فناوری اهمیت زیادی دارد. چرا که بر این اساس درصد مورد توافق هریک از آن‌ها مشخص می‌شود. این امر تا حد زیادی دعاوی حقوقی که ممکن است مطرح گردد، کاهش می‌دهد.

جمع‌بندی

قرارداد لیسانس برای واگذاری انواع حقوق مالکیت فکری مثل اختراع، طرح صنعتی، علامت تجاری و غیره تنظیم می‌شود. قراردادی که به نام واگذاری حق امتیاز نیز شناخته شده و امکان بهره‌برداری از حقوق مالی مالکیت فکری را به دارنده آن می‌دهد.

این نوع قراردادها را می‌توان به صورت انحصاری، غیرانحصاری یا منحصر تنظیم کرد که هر یک از آن‌ها با توجه به شرایط طرفین قرارداد قابل توافق است. به همین دلیل باید نکات قرارداد لیسانس را در هنگام تنظیم آن به خوبی رعایت کنید.

با توجه به اینکه قراردادهای لیسانس باید بیش از هر قرارداد دیگری حقوق مادی و معنوی طرفین قرارداد به‌ویژه لیسانس دهنده را تامین کنند، توصیه می‌شود که تنظیم این قراردادها را به‌صورت اختصاصی و توسط کارشناسان قراردادی انجام دهید.

سوالات متداول

قرارداد حق امتیاز یا لیسانس چه کاربردی دارد؟

این نوع قرارداد برای اعطای امتیاز حقوق مالکیت فکری مثل اختراع، برند، طرح صنعتی و غیره از سوی دارنده آن به سایر اشخاص تنظیم می‌شود.

انواع قرارداد لیسانس چیست؟

این نوع قرارداد می‌تواند به‌صورت انحصاری، غیر انحصاری و منحصر تنظیم شود.