در دنیای امروز تجار برای انجام فعالیت تجاری خود تمایل دارند تا به‌جای استفاده از معاملات نقد به معاملات اعتباری روی‌آورند. در همین راستا و برای ترویج معاملات اعتباری اسناد مدت‌داری هم چون برات، چک و سفته طبق قانون تجارت گسترش پیداکرده است. ویژگی بارز این اسناد این است که دارنده اسناد تجاری تا تاریخ مندرج در سند باید برای دریافت مبلغ منتظر باشد ولی در برخی مواقع دارنده ترجیح می‌دهد قبل از رسیدن سررسید، مبلغ را دریافت تا بتواند با آن در معاملات دیگر شرکت نماید. برای رسیدن به این منظور تاجر ممکن است اقدام به ظهر نویسی و انتقال سند نماید یا درصورتی‌که به پول نقد احتیاج داشته باشد آن را در مقابل دریافت مبلغی کمتر تنزیل نماید. تنزیل اسناد تجاری رویکردی است که ما در این مطلب به دنبال توضیح آن هستیم. پس این مطلب را دنبال نمایید.
معنای تنزیل اسناد تجاری
تنزیل در لغت به معنای پایین آوردن، کاستن و جایگزین کردن است. در اصطلاح تنزیل سند تجاری عبارت است معامله و فروش حق دریافت مبلغ مدت‌دار در مقابل مبلغی کمتر و نقد. در حقیقت تنزیل به معنای آن است که شما اسناد تجاری مدت‌دار خود را قبل از سررسید با مبلغ کمتر از مبلغ اسمی می‌فروشید و در مقابل مبلغ آن به شما به‌صورت نقد پرداخت می‌گردد. اصل بر این است که مرجع تنزیل کننده اسناد تجاری بانک است و دارنده اسناد تجاری یا ذینفع می‌تواند مبلغ اسناد را از بانک دریافت کند.
طریقه تنزیل اسناد تجاری
دارنده اسناد تجاری یا ذینفع با در دست داشتن سند تجاری به بانک مراجعه و مطابق با مقررات سیستم بانکی می‌تواند اقدام به تنزیل اسناد تجاری نماید. دارنده سند با دادن اسناد به بانک، سند را به نفع بانک ظهر نویسی می‌کند تا بانک در سررسید تعیین‌شده اقدام به دریافت وجه از متعهد اصلی نماید.
نحوه محاسبه مبلغ تنزیل
برای تنزیل اسناد تجاری باید اطلاعات مختلفی در کنار یکدیگر بررسی شود. مهم‌ترین مواردی که در محاسبه مبلغ تنزیل اهمیت دارد عبارت است از:
- مدت تنزیل: همان‌طور که بیان شد شما برای دریافت مبلغ سند پیش از موعد اقدام به تنزیل اسناد می‌کنید. برای محاسبه مبلغ تنزیل باید حدفاصل زمانی که شما سند را برای تنزیل به بانک ارائه می‌دهید تا سررسید اصلی سند که بانک می‌تواند آن را از متعهد اصلی دریافت نماید، در نظر گرفته شود. توجه داشته باشید که در تعیین مدت تنزیل روز تنزیل حساب نمی‌شود اما روز سررسید سند باید لحاظ گردد.
- نرخ تنزیل: برای محاسبه مبلغ پرداختی سند پیش از موعد نرخی به نام تنزیل وجود دارد. نرخ تنزیل را طرفین می‌توانند با توافق تعیین نمایند اما به‌طورمعمول این روش کارایی ندارد و نرخ تنزیل معمولاً یا توسط بانک تعیین و یا با توجه به نرخ تورم معین می‌شود. البته باید توجه داشت که در صورت تعیین نرخ توسط بانک نیز نرخ تورم در نظر گرفته می‌شود.
با در نظر گرفتن این دو ملاک مبلغ تنزیل مشخص می‌گردد. در حقیقت می‌توان گفت مبلغ تنزیل عبارت است از اصل مبلغ اسناد تجاری در نرخ تنزل در مدت تنزیل برحسب سال. باید توجه داشت که درصورتی‌که تا زمان سررسید اسناد ماه یا روز باشد دیگر نیازی به ضرب در مدت تنزیل نیست.
واخواست اسناد تجاری
مطالبه وجه اسناد تجاری باید در سررسید مشخص‌شده در اوراق صورت گیرد. چنانچه در تاریخ مشخص‌شده برای دریافت وجه به متعهد مراجعه کنید اما متعهد وجه را پرداخت ننماید شما باید اقدام قانونی برای دریافت وجه سند نمایید. اقدام قانونی که برای دریافت وجه سند اعم از برات و سفته صورت گیرد واخواست نام دارد؛ اما در چک بانک اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت می‌نماید که شما باید با این گواهی اقدام به طرح دادخواست یا شکایت نمایید.
واخواست چیست؟
با توجه به مطلب بیان‌شده در بالا می‌توان به‌صورت ساده بیان کرد که واخواست عبارت است از اعتراض دارنده سند تجاری اعم از سفته و برات برای عدم پرداخت مبلغ آن‌ها در زمان تعیین‌شده در سند تجاری. برای تشخیص زمان سررسید اسناد تجاری باید به سند تجاری رجوع کرد. درصورتی‌که تاریخ مشخصی در سند ذکرشده باشد همان تاریخ زمان مطالبه است. درصورتی‌که دریافت وجه سند به‌صورت عندالمطالبه باشد باید برای دریافت وجه اظهارنامه به متعهد ارسال گردد و در صورت عدم پرداخت بر اساس تاریخ مندرج در اظهارنامه باید اقدام به واخواست کرد. بنابراین بر اساس این دو تاریخ شما حداکثر ده روز فرصت دارید که اقدام به واخواست نمایید.
واخواست اسناد تجاری تنزیل شده
وقتی فردی برای تنزیل اسناد تجاری به بانک مراجعه می‌کند و بانک مبلغ را پس از تنزیل به فرد پرداخت می‌کند، این سند تا سررسید در حسابی با عنوان اسناد دریافتنی تنزیل شده نگه‌داری می‌کند تا در سررسید برای دریافت مبلغ مراجعه نماید. درصورتی‌که متعهد از پرداخت وجه خودداری کند بازهم موضوع واخواست بر طبق همان مقررات عمومی واخواست اسناد تجاری مطرح می‌گردد. با این تفاوت که بانک می‌تواند به شخصی که سند نزد او تنزیل شده است نیز مراجعه نماید.
تعداد نسخ واخواست
اگر سند تجاری بدون ضامن یا ظهر نویسی باشد برای واخواست باید سه نسخه تهیه شود اما درصورتی‌که سند ظهر نویسی شده باشد یا توسط ضامن ضمانت شده باشد، باید واخواست در چهار نسخه تهیه شود.
مراحل واخواست
شخص دارنده سند تجاری برای واخواست باید به مراجع مربوطه مراجعه کرده و پس از پر کردن فرم‌های مربوطه و پرداخت هزینه‌های آن درخواست خود را ثبت نماید. پس از ثبت درخواست مأمور ابلاغ، واخواست را به متعهد ابلاغ می‌کند که معمولاً بازهٔ زمانی آن بین ۴۰ تا ۶۰ روز است. بعد از ابلاغ واخواست به صادرکننده سند تجاری، دارنده می‌تواند برای مطالبه وجه از طریق محاکم قانونی اقدام نماید. برای طرح دعاوی تخصصی خود می‌توانید به وکلای خبره وینداد اعتماد کنید تا فرایند تنزیل سند تجاری و ثبت واخواست را به آسانی طی کیند.
نتیجه‌گیری
با توجه به دنیای تجاری امروز درصورتی‌که شما با اسناد تجاری اقدام به معامله کرده باشید می‌توانید برای دریافت مبلغ سند خود پیش از سررسید اقدام به تنزیل اسناد تجاری نمایید. در این مطلب ما شما را با مهم‌ترین نکات این موضوع آشنا کردیم. حال شما از تجربیات و مشکلات خود در این مسیر بگویید.
