چگونه باید زمان سررسید سند تجاری را مشخص کنیم؟ با عبور مدت مشخص آن چه اتفاقی می‌افتد؟ امروزه استفاده از اسناد تجاری افزایش یافته و به جهت متدوال شدن کاربرد آنها، شایسته است هرچه بیشتر از مقررات حاکم بر آنها علی‌الخصوص سررسید اسناد تجاری را بشناسیم. بدین منظور در این مطلب قصد داریم تا ضمن تبیین تعریف اسناد تجاری از قبیل چک، برات و سفته به نکات مهم مربوط به سررسید اسناد تجاری بپردازیم.
تعریف و مفهوم سند تجاری چیست؟
به صورت کلی وفق مقررات قانون مدنی منظور از سند، نوشته‌ای است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد. این تعریف از سند سبب شده است که تقسیم بندی‌های مختلفی از آن ارائه گردد. یکی از مهم‌ترین انواع اسناد، اسناد تجاری از قبیل چک، سفته و برات است.
از اسناد تجاری در قانون تجارت ایران به صورت دقیق تعریفی ارائه نشده است لیکن تعریفی که دکترین از اسناد تجاری ارائه داده است عبارت است از هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به‌کار برود و علاوه بر اینکه مورد حمایت خاص قانون‌گذار در قانون تجارت قرار گرفته، دارای اوصاف خاص تجاری نیز باشند.
مهم‌ترین خصوصیات اسناد تجاری شامل مواردی از قبیل انعکاس طلب در سند، قابلیت نقل و انتقال، جنبه شکلی اسناد تجاری، مرور زمان، سایر مزایای قانونی از قبیل انتخاب دادگاه صالح، درخواست صدور قرار تأمین خواسته و امکان توقیف اموال بدهکار، مسئولیت تضامنی مسئولان سند تجاری و غیره.
تعاریف قانونی چک، سفته و برات چیست؟
برای وصول مطالبات خود باید با تعارف دقیق هر یک از آنها آشنا باشیم.
سفته
وفق قانون تجارت، منظور از سفته سندی تجاری است که وفق آن صادرکننده سفته متعهد می‌شود مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه (یعنی به محض درخواست دارنده) به دیگری بپردازد. در صورتی که سفته وفق مقررات صادر شود، دارنده می‌تواند مبلغ آن را مطالبه نماید. بدین منظور برای آنکه دارنده سفته بتواند مبادرت به مطالبه وجه سفته نماید بایستی در سررسید وجه آن را مطالبه نماید. در این صورت دو حالت ممکن است رخ دهد اگر وجه پرداخت شود که مشکلی نیست لیکن اگر وجه پرداخت نشود دارنده سفته موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، سفته را واخواست نماید. منظور از واخواست آن است که اعتراض نسبت به سفته‌ای صورت گیرد که در سررسید پرداخت نشده و این اعتراض باید به صادرکننده ابلاغ شود.
برات
سند تجاری مهمی که امروزه کاربرد کمتری دارد برات است. این سند به صورت دقیق در قانون تجارت تعریف نشده و صرفاً ویژگی‌های این سند بیان شده است. با این وجود تعریفی که می‌توان از برات ارائه نمود آن است که برات سندی است که به موجب آن صادرکننده به دیگری دستور می‌دهد مبلغ معینی را در سررسید معین یا عندالمطالبه (به محض درخواست دارنده) به شخص ثالث یا به حواله‌کردِ او پرداخت نماید. در این حالت به شخصی که برات را صادر می‌نماید صادرکننده برات، مُحیل یا برات‌کش گفته و کسی که پرداخت وجه برات را می‌پذیرد برات‌گیر یا محال‌علیه یا قبول‌کننده برات بوده و به دارنده برات محال‌له می‌گویند.
چک
اینک به تعریف مهم‌ترین و رایج‌ترین سند تجاری می‌پردازیم که مقررات مختلفی ناظر بر آن وضع شده است. تعریفی که از چک ارائه شده آنست که سندی است که به موجب آن صادرکننده می‌تواند از حساب موجود در بانک پولی برداشت نماید یا به دارایی موجود در بانک بیفزاید. تفاوت چک با سایر اسناد تجاری آن است که بر مبنای قانون صدور چک ، چک را فقط بر روی بانک می‌توان صادر نمود و به عبارت دیگر صرفاً محال‌علیه چک بانک است. از جمله نکاتی که طبق قانون بایستی در حین صدور چک بدان توجه نمایید آنست که در چک باید محل صدور و تاریخ صدور قید شود و به امضای صادرکننده چک برسد و پرداخت وجه چک نباید وعده‌دار باشد.
نحوه محاسبه سر رسید اسناد تجاری
موضوع مهمی که در این مطلب قصد پرداختن به آن را داریم آنست که هر سند تجاری موعدی برای پرداخت یا دریافت دارد که با عنوان سررسید اسناد تجاری شناخته می‌شود. اهمیت این مطلب از آن جهت است که یک حقوقدان بایستی نسبت به زمان مطالبه اسناد تجاری آگاهی داشته باشد و در صورت خالی از وجه بودن آن مبادرت به طر دعوی نماید.
به صورت کلی اسناد تجاری براساس موعد مطالبه، که همان مهلت پرداخت یا مدت وصول آن می‌باشد به دو گروه کوتاه مدت یا بلند مدت قابل طبقه‌بندی می‌باشند. حال بایستی در نظر داشته باشید که نحوه تعیین سررسید اسناد تجاری به سه روش زیر ممکن می‌شود:
۱. اسناد تجاری عند المطالبه:
در این مورد سررسید اسناد تجاری به اراده دارنده آن آن بستگی دارد. بدین معنا که دارنده سند تجاری در هر زمانی که اراده کند می‌تواند نسبت به دریافت وجه آن اقدام نماید.
۲. اسناد تجاری با تاریخ معین:
در این مورد تاریخ سررسید سند تجاری دقیقاً بر روی سند درج گردیده و نیازی به محاسبه تاریخ سررسید نیست.
۳. اسناد تجاری با سررسید پس از مدت زمانی معین:
در این مورد در سند تجاری درج گردیده است که سررسید اسناد تجاری پس از گذشتن مدت زمان معین از تاریخ صدور سند است.
نتیجه‌گیری
در این مطلب دانستیم که ممکن است سررسید اسناد تجاری مانند سفته، چک و برات به سه صورت عند المطالبه، تاریخ معین و پس از مدت زمانی معین باشد. بدین منظور در صورتی که در رابطه با سررسید اسناد تجاری مواجه با مشکل حقوقی شده‌اید و نمی‌دانید که از کجا بایستی شروع کنید می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره تلفنی، با کارشناسان حقوقی تیم وینداد در ارتباط باشید.
فراموش نکنید که وینداد بستری را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای دعاوی اسناد تجاری را انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
