قرارداد مشارکت مدنی از جمله قراردادهای پرکاربرد در حوزه استارتاپ‌ها و کسب و کار است که می‌تواند در موضوعات مختلفی تنظیم شود تا نیازهای مختلف کسب‌وکارها را پوشش دهد. به عنوان مثال در صورتی که یک سرمایهگذار قصد جذب سرمایه بیشتر داشته یا یک استارتاپ به منظور تأمین منابع مالی مورد نیاز قصد تولید کالا یا ارائه خدمات را داشته باشد و سایر موارد دیگر می‌تواند از تنظیم قرارداد مشارکت بهره ببرد.
علت این امر آن است که قرارداد مشارکت به‌نحوی انعطاف پذیر است که گستره وسیعی از موضوعات را در خود جای می‌دهد. با این توضیح اگر قصد انعقاد قرارداد مشارکت مدنی را دارید و برایتان سوال است که قرارداد مشارکت را چگونه تنظیم کنیم در این مطلب همراه ما باشید تا گام به گام مراحل انعقاد و نکات مهم آن را بیان کنیم.
قرارداد مشارکت مدنی چیست؟
قرارداد مشارکت مدنی در قانون مدنی تعریف شده و امکان تلفیق سرمایه‌های اشخاص مختلف اعم از حقوقی و حقیقی برای سود بیشتر را به اشخاص می‌دهد.
هدف از تنظیم قرارداد مشارکت مدنی، انجام یک یا چند کار معین در زمینه فعالیت‌های خدماتی، بازرگانی داخلی، تولید و فروش محصول، واردات کالا به قصد فروش، مشارکت در ساخت و احداث مسکن انفرادی و انبوه سازی و مواد اولیه و ابزار کار و علی الخصوص صنعت در مدت زمان محدود و با هدف کسب سود است.
سرمایه یا آورده هریک از شرکا ممکن است به صورت نقدی یا غیرنقدی باشد. در صورت غیرنقدی بودن باید مورد ارزیابی توسط کارشناس قرار گیرد.
انواع قرارداد مشارکت
قراردادهای مشارکت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که بر اساس تعداد شرکا و نوع همکاری مشخص می‌شوند. در این بخش به بررسی انواع مختلف قراردادهای مشارکت می‌پردازیم:
- قرارداد مشارکت دو جانبه: این نوع قرارداد بین دو شریک تنظیم میشود. هر یک از شرکا به میزان توافق‌شده در پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند و سود و زیان حاصل از پروژه را بر اساس توافق‌نامه تقسیم می‌کنند. این نوع قرارداد معمولاً در پروژه‌های کوچک‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- قرارداد مشارکت سه جانبه: این نوع قرارداد بین سه شریک تنظیم میشود. هر شریک نقش و مسئولیت‌های خاص خود را دارد و سهم خود را از سود و زیان پروژه دریافت میکند. این نوع قرارداد معمولاً در پروژه‌های متوسط و بزرگ‌تر که نیاز به تخصص‌ها و منابع مالی مختلف دارند، استفاده میشود.
- قرارداد مشارکت چند جانبه: شامل بیش از سه شریک است. این نوع قرارداد در پروژه‌های بسیار بزرگ و پیچیده که نیاز به همکاری چندین شرکت یا فرد دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این قراردادها، تقسیم وظایف و منابع به دقت تنظیم میشود تا از بروز اختلافات جلوگیری شود.
نمونه قراردادهای مشارکت
قراردادهای مشارکت می‌توانند برای همکاری در موضوعات مختلف تنظیم شوند. این بخش به برخی از نمونه‌های رایج قراردادهای مشارکت می‌پردازد:
قرارداد مشارکت در ساخت
قرارداد مشارکت در ساخت یکی از انواع رایج قراردادهای مشارکت است که برای انجام پروژه‌های ساختمانی و عمرانی تنظیم میشود. این نوع قرارداد شامل موارد زیر است:
- تامین منابع مالی: در این قرارداد، شرکا منابع مالی مورد نیاز برای ساخت پروژه را تامین می‌کنند. نحوه تامین و میزان سهم هر یک از شرکا باید به وضوح در قرارداد مشخص شود.
- تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها: وظایف و مسئولیت‌های هر یک از شرکا باید به صورت دقیق در قرارداد مشخص شود. این شامل تامین مواد اولیه، نیروی کار، مدیریت پروژه و سایر موارد مربوط به ساخت و ساز است.
- تقسیم سود و زیان: نحوه تقسیم سود و زیان حاصل از پروژه باید به صورت شفاف در قرارداد بیان شود. این تقسیم‌بندی می‌تواند بر اساس میزان سرمایه‌گذاری هر یک از شرکا، میزان کار و تلاش هر یک و یا توافقات دیگر باشد.
- نحوه خاتمه قرارداد: شرایط و نحوه پایان دادن به قرارداد باید به وضوح بیان شود. این شامل شرایطی است که ممکن است باعث خاتمه قرارداد شود، مانند تکمیل پروژه، توافق شرکا برای خاتمه، یا بروز مشکلات جدی که ادامه همکاری را غیرممکن میکند.
قرارداد مشارکت در تولید
این نوع قرارداد برای همکاری در تولید محصولات مختلف تنظیم میشود. در این بخش به برخی از ویژگی‌های مهم قرارداد مشارکت در تولید می‌پردازیم:
- تامین منابع مالی و مواد اولیه: شرکا باید منابع مالی و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید محصول را تامین کنند. نحوه تامین و میزان سهم هر یک از شرکا باید به وضوح در قرارداد مشخص شود.
- تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها: وظایف و مسئولیت‌های هر یک از شرکا باید به صورت دقیق در قرارداد مشخص شود. این شامل تامین مواد اولیه، نیروی کار، مدیریت تولید و سایر موارد مربوط به فرآیند تولید است.
- تقسیم سود و زیان: نحوه تقسیم سود و زیان حاصل از تولید محصول باید به صورت شفاف در قرارداد بیان شود. این تقسیم‌بندی می‌تواند بر اساس میزان سرمایه‌گذاری هر یک از شرکا، میزان کار و تلاش هر یک یا توافقات دیگر باشد.
- نحوه خاتمه قرارداد: شرایط و نحوه پایان دادن به قرارداد باید به وضوح بیان شود. این شامل شرایطی است که ممکن است باعث خاتمه قرارداد شود، مانند تکمیل تولید، توافق شرکا برای خاتمه، یا بروز مشکلات جدی که ادامه همکاری را غیرممکن میکند.
قوانین و نکات حقوقی قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت شامل قوانین و نکات حقوقی مهمی است که باید به آن‌ها توجه شود. در این بخش به برخی از این نکات کلیدی قرارداد مشارکت می‌پردازیم:
- نحوه تقسیم سود و زیان: باید به صورت دقیق و شفاف در قرارداد مشخص شود. این تقسیم‌بندی می‌تواند بر اساس میزان سرمایه‌گذاری هر یک از شرکا، میزان کار و تلاش هر یک یا توافقات دیگر باشد. همچنین باید نحوه محاسبه سود و زیان و زمان‌بندی پرداخت‌ها نیز به وضوح بیان شود.
- نحوه خاتمه قرارداد: شرایط و نحوه پایان دادن به قرارداد باید به وضوح بیان شود. این شامل شرایطی است که ممکن است باعث خاتمه قرارداد شود، مانند تکمیل پروژه، توافق شرکا برای خاتمه یا بروز مشکلات جدی که ادامه همکاری را غیرممکن میکند. همچنین باید نحوه تسویه حساب و تقسیم دارایی‌ها در زمان خاتمه قرارداد نیز مشخص شود.
- خروج شریک: نحوه و شرایط خروج یکی از شرکا از قرارداد باید تعیین شود. این شامل شرایطی است که ممکن است باعث خروج شریک شود، مانند تمایل شخصی شریک، بروز مشکلات مالی یا عدم توانایی شریک در انجام تعهدات خود. همچنین باید نحوه تسویه حساب و تقسیم دارایی‌ها در زمان خروج شریک نیز مشخص شود.
- فوت یکی از شرکا: باید مشخص شود که در صورت فوت یکی از شرکا، حقوق و تعهدات وی چگونه منتقل میشود. این شامل نحوه انتقال سهم شریک فوت‌شده به وراث یا شرکای دیگر و شرایط و ضوابط این انتقال میشود. همچنین باید نحوه تسویه حساب و تقسیم دارایی‌ها در صورت فوت شریک نیز به وضوح بیان شود.
قرارداد مشارکت را چگونه تنظیم کنیم؟
قرارداد مشارکت مدنی دارای ویژگی‌های مختلفی است. مهم‌ترین ویژگی این قرارداد که در واقع وجه تمایز آن با قرارداد مضاربه به‌شمار می‌رود این است که شیوه تأمین سرمایه آن است. با این توضیح که در قرارداد مشارکت مدنی سرمایه اعم از نقدی و غیر نقدی با مشارکت شرکاء تأمین میشود اما در عقد مضاربه تأمین سرمایه صرفاً توسط مالک صورت می‌گیرد.
از ویژگی‌های دیگر قرارداد مشارکت مدنی این است که تمامی شرکاء سهم الشرکه نقدی خود را در اختیار شرکت یا موسسه قرار دهند. اگر تمام یا بخشی از سهم الشرکه غیرنقدی باشد، باید با توافق شرکاء، تقویم و ارزش ریالی آن در سرمایه اشتراکی منظور شود.
مهم‌ترین بندهای قرارداد مشارکت مدنی
مانند تمامی قراردادها برای تنظیم قرارداد مشارکت نیز باید اطلاعات و مفادی به صورت مواد مختلف در کنار یکدیگر قرار گیرند تا قرارداد مورد نظر تنظیم شود.
ماده ۱- مشخصات طرفین قرارداد مشارکت مدنی
اولین مرحله جهت تنظیم قرارداد مشارکت مدنی احراز هویت طرف قرارداد و ثبت مشخصات طرفین از قبیل نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، اقامتگاه و تلفن است. بدیهی است که اگر اختلافی میان شرکا به وجود آید، دادگاه اقامتگاه و مشخصات طرفین که در متن قرارداد درج شده را ملاک عمل قرار می‌دهد.
به عنوان نمونه می‌توان مشخصات را به صورت زیر درج نمود:
آقایان/خانم‌ها ………………….. فرزند …………….. به شماره شناسنامه ………………… صادره از ………………….. کد ملی ………………. متولد ……… ساکن …………………………………………… تلفن …………………
با وکالت / قیومیت / ولایت / وصایت ………………… فرزند ……………… به شماره شناسنامه ……………… متولد ………….. به موجب …………….
ماده ۲- موضوع قرارداد
در این بخش ضرورت دارد تا موضوع قرارداد به صورت دقیق درج گردد.
موضوع قرارداد مشارکت مدنی ممکن است مشارکت در ساخت، واردات، صادرات و غیره باشد.
ماده ۳ – آورده‌های طرفین
در این بخش از قرارداد مشارکت مدنی بایستی میزان دقیق سرمایه و آورده هر یک از طرفین قرارداد مشارکت مدنی درج شود.
به عنوان نمونه می‌توان در قرارداد مشارکت در ساخت درج نمود که:
۱-۳ آورده طرف اول عبارتست از ………………. قطعه زمین به مساحت شش دانگ …….. متر مربع دارای پلاک ثبتی شماره ……. فرعی از …… اصلی قطعه ……. واقع در بخش …….. حوزه ثبتی …………. که سند مالکیت به شماره سریال ……… در صفحه ……. دفتر ……….به نام ……….. صادر و طبق سند رهنی شماره …….. دفتر اسناد رسمی ………… مورد رهن بانک ……………. در تاریخ عقد قرارداد به مبلغ به عدد ( …………ریال) و به حروف ( ……………. ریال) توسط کارشناس رسمی / خبره محلی مورد توافق و تراضی طرفین تقویم شده و گزارش ممضی شده آن پیوست و جزء لاینکف این قرارداد است.
۲-۳ آورده طرف دوم عبارتست از آورده نقدی به میزان مجموع هزینه‌های به شرح ذیل که طرف دوم پرداخت آن را در طول مدت قرارداد، تضمین نموده و این امر مورد پذیرش طرف اول قرار گرفت.
ماده ۴- تعهدات طرفین
مانند سایر قراردادها، به لحاظ ماهیت قرارداد مشارکت مدنی بایستی ماده یا موادی به تعهدات قراردادی طرفین اختصاص پیدا کند.
در این بخش باید به تفکیک تمامی تعهدات متقابلی که مورد تراضی قرار گرفته ذکر شود.
در قرارداد مشارکت مدنی باید تمامی اموری که طرف مقابل باید انجام دهد، به‌صورت فهرستی، درج شود.
به عنوان نمونه تعهداتی که در قرارداد مشارکت در ساخت (یکی از انواع مشارکت مدنی) است را می‌توان به شکل ذیل درج نمود:
۱ ) تعهدات طرف اول:
۱-۱- پس از اتمام بنا به شرح قرارداد حاضر, طرف اول قرارداد مکلف است نسبت به تنظیم سند رسمی انتقال …….. دانگ مشاعی ملک اعم از عرصه و اعیان به نسبت سهم الشرکه طرف دوم به نامبرده اقدام کند.
۲-۱- طرف اول متعهد است که ضمن در اختیار قراردادن ملک، اسناد لازم مربوطه از قبیل سند مالکیت, وکالتنامه کاری را جهت اجرای طرح، تنظیم و به طرف دوم قرارداد تسلیم نماید. به‌طوری‌که مانعی برای شروع طرح پیش نیاید.
۳-۱- طرف اول در صورت تأخیر در ایفای تعهد مبنی بر تنظیم سند انتقال، مکلف است به ازای هر روز تأخیر در ایفای تعهد انتقال، مبلغ …………………. ریال بعنوان وجه التزام عدم ایفای تعهد به طرف دوم بپردازد و پرداخت وجه التزام فوق مسقط حق طرف دوم نبوده و رافع مسئولیت انتقال از طرف اول نیز نخواهد بود.
۲ ) تعهدات طرف دوم:
۱-۲- در صورتی‌که اجرای طرح مورد توافق در موعد مقرر به شرح ماده ۵ تکمیل نشود طرف دوم باید به ازای هر روز تأخیر در ایفای تعهد روزانه به مبلغ ……………………. ریال بعنوان خسارت و ضرر و زیان دیرکرد و تکمیل بنا به طرف مقابل بپردازد.
۲-۲- طرف دوم قرارداد مکلف به بیمه نمودن کارگران و کارکنان در قبال حوادث کارگاهی خواهد بود.
ماده ۵ – مدت قرارداد
نکتهٔ مهم دیگری که بایستی در تنظیم قرارداد مشراکت مدنی رعایت نمود، ذکر دقیق تاریخ شروع و پایان قرارداد است.
به عنوان مثال می‌توان به صورت ذیل درج نمود:
مدت زمان شروع مشارکت و اجرای طرح از تاریخ (حروف) ….. لغایت تاریخ (حروف) ………… است.
ماده ۶- پیش‌بینی وقوع شرایط فورس ماژور
در قرارداد مشارکت مدنی این احتمال وجود دارد که موضوع قرارداد مواجه با مانعی شود که به دلایل خارج از اختیار هر یک از طرفین عاجز از عمل به تعهداتش شود.
در نتیجه باید در قرارداد بخشی پیش‌بینی شود که اگر هر یک از طرفین به لحاظ عوامل خارج از اراده نتواند به تعهدات عمل نماید، چه راهکاری وجود خواهد داشت.
ماده ۷-فسخ قرارداد
در برخی مواقع به لحاظ عوامل و دلایل مختلفی ممکن است قرارداد از طریق فسخ منحل شود. در این خصوص باید ماده‌ای در قرارداد گنجانده شود و موارد فسخ قرارداد و نحوه اطلاع‌رسانی آن به طرف مقابل به‌صورت دقیق قید شود.
جمع‌بندی
در این مقاله به مهم‌ترین بندهای قرارداد مشارکت و نکات حقوقی مربوط به آن پرداخته شد. توجه به این اصول و نکات می‌تواند از بروز مشکلات و اختلافات در طول اجرای قرارداد جلوگیری کند.
در نهایت، مهم است که قبل از امضای هر قرارداد مشارکت تمام جوانب قانونی و مالی قرارداد را بررسی کنید. این اقدامات می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی و مالی در آینده کمک کند و همکاری موفقیت‌آمیزی را برای تمامی شرکا به ارمغان آورد. مجموعه حقوقی وینداد تنظیم انواع قراردادهای مشارکت را به عنوان یکی از خدمات خود ارائه می‌دهد. همچنین اگر دانش حقوقی کافی برای تکمیل قرارداد را دارید، می‌توانید از نمونه قراردادهای آماده در بانک قراردادی وینداد استفاده کنید.
سوالات متداول
نحوه تنظیم قرارداد مشارکت چگونه است؟
این قرارداد با توجه به موضوع آن و بر اساس اصول حقوقی تنظیم میشود و شامل توافقات قانونی طرفین است.
نحوه تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت چگونه است؟
این قرارداد بین سازنده و مالک زمین یا چند سرمایهگذار برای ساخت تنظیم میشود و شرایط همکاری را بر اساس اصول قانونی مشخص میکند. برای تنظیم آن نیز باید تمامی اصول قراردادی به صورت کامل رعایت شود.
