قرارداد پیمانکاری چیست؟ | کاربرد و ویژگی‌های قرارداد

عموما وقتی صحبت از پیمانکار می‌شود همه یاد پیمانکاران ساختمانی می‌افتند و تنظیم قرارداد پیمانکاری را مترادف با قرارداد پیمانکاری ساخت و ساز می‌دانند. اما در حقیقت قرارداد پیمانکاری مختص به یک موضوع نیست و در بسیاری از فعالیت‌هایی که با آن‌ها سروکار داریم مثل امور خدماتی، کشاورزی و غیره در قالب قرارداد پیمانکاری اجرا می‌شوند. طرفین قرارداد پیمانکاری می‌توانند شرکت یا شخص حقیقی باشند. یکی از مهم‌ترین انواع قراردادهای پیمانکاری، قراردادهایی هستند که شرکت‌ها برای برون سپاری پروژه‌های مختلف به اشخاص دیگر استفاده می‌کنند که با عنوان نمونه قرارداد پیمانکاری شرکت یا پیمانکاری خدمات معروف هستند.

در این مقاله به بررسی انواع قرارداد کارفرما و پیمانکار می‌پردازیم و نکات حقوقی مهم آن‌ها را به انضمام شرایط بیمه و مالیات بررسی می‌کنیم.

قرارداد پیمانکاری چیست؟

قرارداد پیمانکاری قراردادی حقوقی است که بین کارفرما و پیمانکار برای انجام یک پروژه خاص منعقد می‌شود. موضوع این قرارداد سفارش کارفرما به پیمانکار است که پیمانکار خدماتی را ارائه دهد. موضوع قرارداد پیمانکاری می‌تواند ساخت یک ساختمان، انجام پروژه خدماتی یا تولید محصول باشد.

قرارداد پیمانکاری به عنوان یک سند قانونی حقوق و تعهدات طرفین قرارداد را مشخص می‌کند و از این رو اهمیت بسیار بالایی در حفظ حقوق طرفین دارد. این قرارداد معمولاً توسط یک مشاور حقوقی مطمئن نوشته می‌شود و نیازمند دقت بالا در تنظیم است که احتمال وقوع اختلافات و ناسازگاری‌ها کاهش پیدا کند.

انواع قراردادهای پیمانکاری

علی‌رغم اینکه قرارداد پیمانکاری بیشتر در موضوعات ساخت و ساز استفاده می‌شود، اما نکته حائز اهمیت این است که می‌توان این نوع قرارداد را در هر موضوعی برای دریافت یا ارائه خدمات تنظیم کرد. برای مثال در مشاغل مختلف مثل همکاری‌ها در طراحی سایت یا اپلیکیشن، حمل‌ونقل، برگزاری مراسم و جشن‌ها و غیره استفاده از این قرارداد بسیار رایج است. انواع قراردادهای پیمانکاری در پروژه را می‌توان این گونه تقسیم کرد:

• قرارداد پیمانکاری تک نفره – کارفرما در این نوع قرارداد اختیارات قسمت قابل توجهی از عوامل اجرایی را دارد و بیشتر کارهای طراحی و اجرا و مدیریت از طرف کارفرما انجام می‌شود. در قرارداد پیمانکاری تک نفره کارفرما بالاترین مسئولیت را دارد. 
• قرارداد پیمانکاری جمعی– در این نوع قرارداد کارفرما عملیات طراحی و ساخت را به چند پیمانکار مختلف واگذار می‌کند. مسئولیت امور به صورت کلی با پیمانکارها و نقش کارفرما عمدتاً مدیریت کیفی و تایید مراحل اجراست. 
• قرارداد پیمانکاری درصدی– در این قرارداد تمام یا برخی از مراحل مختلف پروژه توسط پیمانکار انجام می‌شود و تامین کالا، تجهیزات، مصالح پروژه، هزینه راه اندازی و سایر خدمات این چنینی معین شده در قرارداد با کارفرماست. پیمانکار در این نوع پیمانکاری درصدی را به‌عنوان دستمزد خدمات دریافت می‌کند و فاکتورها را به کارفرما ارائه می‌دهد.

نمونه‌های پرکاربرد قرارداد های پیمانکاری

از انواعی که معرفی شد،‌ می‌توانید برای موضوعات مختلفی قراردادهای پیمانکاری را تنظیم کنید که از پرکاربردترین نمونه قرارداد پیمانکاری باید به موارد زیر اشاره کرد.

قرارداد پیمانکاری ساختمان – بیشترین استفاده از قرارداد پیمانکاری در حوزه ساختمان است. در این حوزه وظایفی که انجام آن‌ها عموما در قراردادهای پیمانکاری ساختمان به پیمانکار واگذار می‌شود وظایفی است مانند: تهیه مصالح، حمل و نقل، ساخت ساختمان، دریافت مجوزهای ساخت، خاکبرداری و غیره. به همین دلیل زمانی که برخی از قراردادهای پیمانکاری ساختمان تنظیم می‌شود در واقع کارفرما، پیمانکار را نماینده خود در انجام امور مختلف ساخت ساختمان قرار می‌دهد و در برخی دیگر قسمتی از کار ساخت و ساز با به پیمانکار واگذار می‌کند. به همین جهت نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری ساختمان با قرارداد پیمانکاری حدمات کمی متفاوت است.

قرارداد پیمانکاری ارائه خدمات- این نوع از قراردادهای پیمانکاری، قراردادی کاربردی است که برای برون سپاری کارهای مختلفی به صورت پروژه‌ای از آن‌ها استفاده می‌شود. کاربرد قراردادهای پیمانکاری جهت کارهای پروژه‌ای و غیر مستمر است که امکان تنظیم در طیف وسیعی از موقعیت­‌های کاری و مشاغل مختلف از آن‌ها را به شما می‌دهد و رایج‌ترین کاربردهای آن قرارداد پیمانکاری در استارتاپ‌ها، قرارداد طراحی سایت، قرارداد عکاسی، قرارداد حمل‌ونقل، قرارداد حسابرسی مستقل‌، قرارداد تبلیغات، قرارداد تشریفات مجالس و غیره است که در قالب قرارداد پیمانکاری ارائه خدمات تنظیم می‌شوند.

قوانین و نکات حقوقی قرارداد پیمانکاری

قوانین قرارداد پیمانکاری بر اساس شرایط عمومی و خصوصی پیمان تنظیم می‌شود و عموما قالب مشخصی دارد. اما نکات مهمی در تنظیم قراردادهای پیمانکاری وجود دارد که لازم است مانند هر قرارداد دیگر به آن‌ها توجه نمایید:

• تعدیل در قرارداد– اگرچه طرفین قرارداد باید مفاد قرارداد و تعهدات خود را رعایت کنند. با این حال عواملی وجود دارد که می‌تواند استثنائاتی بر این اصل وارد کند. در واقع تعدیل قرارداد ابزاری است برای ایجاد توازن مالی که به جهت رخ دادن شرایطی ناگهانی استفاده می‌شود و سعی دارد منافع طرفی که دچار خسارت شده را تأمین کند و همزمان در منافع طرف مقابل خللی وارد نکند.
• تعیین جدول زمانبندی و پرداخت‌های دوره‌ای-  تعیین جدول زمانبندی یکی از مهمترین قسمت‌های یک قرارداد پیمانکاری است که زمان پیشرفت هر مرحله از کار باید در آن مشخص شود.
• مشخص کردن حقوق، مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین- این کار به جلوگیری از ابهامات و بحران‌های آینده کمک می‌کند.
• محرمانگی در قرارداد- پیمانکار موظف است اطلاعات محرمانه پروژه را حفظ کند. به همین دلیل در بندی از قرارداد باید به حفظ محرمانگی و عدم افشای اطلاعات اشاره شود. اگر پیمانکار به این مسئله پایبند نبود، ضمانت اجراهایی در قرارداد محرمانگی برای او در نظر گرفته می‌شود.
• قابل توکیل بودن پروژه- حتما در قرارداد این نکته مهم را ذکر کنید که آیا پیمانکار اجازه دارد پروژه را به کس دیگری واگذار کند یا خیر.

شرایط تنظیم قرارداد پیمانکاری

نحوه نوشتن قرارداد پیمانکاری بسیار مهم است و عدم رعایت اصول حقوقی می‌تواند باعث ایجاد آثار حقوقی منفی برای طرفین شود. نوشتن قرارداد پیمانکاری با تکمیل اطلاعات بخش‌های آن انجام می‌شود. متن قرارداد پیمانکاری بخش‌های مختلفی دارد که مهمترین آن‌ها به شرح زیرند:

• مشخصات طرفین: (در صورتی که یک طرف حقوقی باشد؛ قید نام شرکت‌ها، شماره ثبت و سایر مشخصات شرکت)
• عنوان قرارداد
• محل انجام قرارداد
• مبلغ و نحوه پرداخت بر اساس جدول زمانبندی
• مشخصات فنی پروژه
• شرایط پرداخت مبالغ قرارداد
• اسناد و مدارک قرارداد
• مدت انجام موضوع قرارداد
• شرایط دیرکرد طرفین در انجام پروژه
• نظارت بر اجرای پروژه
• چگونگی تجهیز پروژه
• تعیین درصد پیشرفت و مصالح کار
• تعهدات پیمانکار
• تعهدات کارفرما
• ضمانت حسن اجرای تعهدات
• مالیات پروژه
• موارد فسخ قرارداد
• اختلافات ناشی از قرارداد
• موارد متفرقه در قرارداد
• تعداد نسخه‌های قرارداد

توجه داشته باشید که به صورت کلی قرارداد پیمانکار و کارفرما بر اساس شرایط عمومی و خصوصی پیمان تنظیم می‌شود که شرایط خصوصی همون توافقات طرفین هستند که تعیین کننده قرارداد شما هستند. 

بیمه و مالیات در قرارداد پیمانکاری

به صورت کلی طبق قانون بیمه تامین اجتماعی، کارفرمایان و پیمانکاران تحت عضویت سازمان تامین اجتماعی باید علاوه بر بیمه کردن کارکنان خود، نیروهای مربوط به پروژه‌های مناقصه‌ای و قراردادی را هم بیمه کنند. بنابراین در قراردادهای پیمانکاری نیز پیمانکاران باید نسبت به بیمه این نیروها اقدام کنند.

طبق این قانون کارفرمایان باید با نگه داشتن درصدی از پرداختی خود به پیمانکار امور مربوط به بیمه کردن شاغلان و تسویه حساب با سازمان تامین اجتماعی از طرف پیمانکار طرف قرارداد را تضمین نمایند. به همین دلیل اگر پیمانکار بیمه کارکنان را انجام ندهد و با سازمان تامین اجتماعی تسویه حساب نکند، نمی‌تواند باقی‌مانده طلب خود را از کارفرما پس بگیرد.

این مبلغ عموما به میزان ۵ درصد است اما در بعضی موارد این درصد مطابق شرایط کاری ممکن است تغییر کند.

در مورد مالیات قراردادهای پیمانکاری می‌توان گفت مالیات بر درآمد قراردادهای پیمانکاری عمرانی و غیرعمرانی تفاوتی با همدیگر ندارد و براساس درآمد و هزینه‌ها محسابه می‌شود و مشمول  ۲۵% مالیات می‌شود. البته این مورد درباره معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی پیمانکار می‌تواند متفاوت باشد.

جمع‌بندی 

قرارداد پیمانکاری به عنوان یک سند قانونی حقوق و تعهدات طرفین قرارداد را مشخص می‌کند و از این رو اهمیت بسیار بالایی در حفظ حقوق طرفین دارد. علی‌رغم اینکه قرارداد پیمانکاری بیشتر در موضوعات ساخت و ساز استفاده می‌شود اما نکته حائز اهمیت این است که می­‌توان این نوع قرارداد را در هر موضوعی برای دریافت یا ارائه خدمات تنظیم کرد. برای مثال از نمونه قرارداد پیمانکاری حقوقی می‌توانید برای برون سپاری پروژه‌ها در فعالیت‌های مختلفی استفاده کنید. به همین دلیل تنظیم قرارداد پیمانکاری شرکت‌ها با اشخاص حقوقی و حقوقی کاربرد زیادی دارد.

کارفرمایان و پیمانکاران تحت عضویت سازمان تامین اجتماعی باید علاوه بر بیمه کردن کارکنان خود، نیروهای مربوط به پروژه‌های مناقصه‌ای و قراردادی را هم بیمه کنند. بنابراین در قراردادهای پیمانکاری نیز پیمانکاران باید نسبت به بیمه این نیروها اقدام کنند. به صورت کلی نمونه قرارداد کارفرما و پیمانکار بر اساس شرایط عمومی و خصوصی پیمان تنظیم می‌شود که شرایط خصوصی همون توافقات طرفین هستند که تعیین کننده قرارداد هستند. به همین دلیل لازم است که تنظیم این قراردادها توسط متخصصین انجام شود.

سوالات متداول

موضوعات قرارداد پیمانکاری چیست؟

علیرغم اینکه قرارداد پیمانکاری بیشتر در موضوعات ساخت و ساز استفاده می‌شود، اما می­‌توان این نوع قرارداد را در هر موضوعی برای دریافت یا ارائه خدمات تنظیم کرد. 

شرایط بیمه در قرارداد پیمانکاری چگونه است؟

کارفرمایان و پیمانکاران تحت عضویت سازمان تامین اجتماعی باید علاوه بر بیمه کردن کارکنان خود، نیروهای مربوط به پروژه‌های مناقصه‌ای و قراردادی را هم بیمه کنند. 

آیا هر دو طرف قرارداد پیمانکاری می‌توانند اشخاص حقوقی (شرکت) باشند؟

بله، محدودیتی در این زمینه وجود ندارد و هر یک از کارفرما و پیمانکار می‌توانند اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند.