کارآموزی یکی از راه‌های اشتغال است که از گذشته تا به امروز متقاضیان خودش را داشته است؛ معمولا افراد با گذراندن این دوره ضمن قرارداد کارآموزی در سنین پایین علاوه بر یاد گرفتن یک حرفه و کسب تجربه ی کار می‌توانند سرمایه لازم برای ایجاد کار مستقل در آینده را نیز جمع آوری کرده و صاحب کارگاه یا شغلی مستقل شوند.
کارآموزی یکی از مفاهیمی ست که در حقوق کار به آن پرداخته شده است و یکی از فصل های قانون کار را نیز در برمی‌گیرد. اگر درصدد گذراندن یک دوره ی کارآموزی هستید یا می‌خواهید یک کارآموز را استخدام کنید باید با جزئیات این موضوع در قانون آشنا باشید. در ادامه با این مفاهیم بر اساس قانون بیشتر آشنا خواهید شد.
کارگر و کارفرما چه کسانی هستند؟ چه فردی کارآموز قلمداد می‌شود؟
طبق قانون کار مصوب ۱۳۶۹ کارگر شخصی‌ست که در مقابل دست مزد معین و به درخواست کارفرما مشغول به کار شود. کارفرما نیز فردی ست که صاحب کار یا کارگاه است و کارگر به درخواست او کار میکند و دستمزد کارگر را نیز در موعد مقرر پرداخت میکند.
در فصل پنجم قانون کار به طور مفصل به کارآموز، شرایط کارآموزی ، حقوق و تکالیف او پرداخته شده است. آیین نامه‌ی دستورالعمل شرایط پذیرش، حقوق و تکالیف دوره کارآموزی توأم با کار مصوب ۱۳۷۹ نیز در ۱۹ ماده این موضوع را به طور خاص بررسی کرده است.
ماده ۱۱۲ قانون بیان میکند که”از لحاظ مقررات این قانون، کار آموز به افراد ذیل اطلاق می‌شود:
- کسانی که فقط برای فراگرفتن حرفه خاص، بازآموزی یا ارتقاء مهارت برای مدت معین در مراکز کارآموزی یا آموزشگاه‌های آزاد آموزش می‌بینند.
- افرادی که به موجب قرارداد کارآموزی به منظور فراگرفتن حرفه‌ای خاص، برای مدت معین که بیشتر از سه سال نباشد، در کارگاهی معین به کارآموزی توأم با کار اشتغال دارند، مشروط بر آن که سن آن‌ها از ۱۵ سال کمتر نبوده و از ۱۸ سال تمام بیشتر نباشد.”
بر اساس این تعریف دو دسته افراد ممکن است دوره کارآموزی را بگذرانند:
اولا فردی که شخصا تمایل به آموختن حرفه ای خاص دارد؛ این فرد ممکن است شاغل باشد (مثل کارگر) و با قرارداد با کارفرما مشغول کارآموزی شود. یا افراد عادی که علاقه به فراگرفتن مهارت دارند.
دوما نوجوانی که برای فراگرفتن مهارت به آموزشگاه‌ها یا کارگاه‌ها مراجعه میکند.
نحوه تنظیم قرارداد کاراموزی
قرارداد کار، قراردادی‌ست که بین کارگر و کارفرما تنظیم می‌شود. طبق آن کارگر ملزم می‌شود در قبال حق الزحمه‌ای معین به شکل موقت یا غیر موقت کاری را برای کارفرما انجام دهد.
قرارداد به عنوان سند حقوق و تکالیف طرفین را مشخص میکند تا هیچکدام از محدوده آن تجاوز نکنند. به‌ویژه برای کارگر از آنجایی که در موضع ضعف قرار دارد و ممکن است کارفرما با سو استفاده از قدرت حق او را پایمال کند بسیار مهم است.
کارآموز هرچند برای فراگرفتن مهارت به مراکز کارآموزی مراجعه میکند اما به هر نحو ملزم به امضای قرارداد است. این قرارداد برای هر دسته از کاراموزان شرایط خاصی دارد که کارآموز در صورت داشتن آن شرایط می‌تواند مشغول کسب مهارت شده سپس از مزایای آن نیز استفاده کند.
قرارداد کار آموزی بر اساس قانون قراردادی ست که بین کارآموز و کارفرما ( که ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد) تنظیم می‌شود. این قرارداد شامل مندرجاتی از جمله تعهدات کارآموز و آموزشگاه، مدت کارآموزی، مشخصات طرفین و غیره است.
انواع قراردادهای کارآموزی
نمونه قرارداد کارآموزی بر اساس موضوع و طرف قرارداد می‌تواند سه شکل داشته باشد:
۱- قرارداد کارآموزی توام با کار:
مهم‌ترین و معمول‌ترین نوع قرارداد کارآموزی قرارداد کارآموزی توام با کار است که می‌تواند به‌صورت قرارداد کار درصدی یا غیردرصدی باشد. طرف این نوع از قرارداد نوجوانی‌ست که کمتر از ۱۵ سال و بیشتر از ۱۸ سال ندارد و ساعات کارآموزی شخص از ۶ ساعت در روز تجاوز نمی‌کند. کارآموزان این دسته تابع مقررات “کار نوجوانان” در قانون کار خواهند بود. مندرجات این نوع از قرارداد شامل مواد ذیل است: تعهدات طرفین، سن کارآموز، مزد، مدت قرارداد، محل، حرفه یا شغل، شرایط فسخ قرارداد (در صورت لزوم) و هر نوع شرایط دیگری که طرفین در حدود مقررات ذکر آن را لازم بدانند.
۲- قرارداد کارآموزی افراد شاغل:
افراد شاغل یا کارگران ممکن است برای ارتقا مهارت یا مطابق توافق با کارفرما به مراکز کارآموزی مراجعه نمایند. کارگران شاغلی که مطابق این قرارداد در مراکز مورد نظر پذیرفته می‌شوند از حقوق خاصی برخوردار خواهند بود :
الف) رابطه استخدامی کارگر در مدت کارآموزی قطع نم‌یشود و جزو سوابق کارگر خواهد بود.
ب) مزد کارگر در این دوره کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنا نخواهد بود.
ج) مزایای غیر نقدی یا کمک هایی که باید به کارگر پرداخت شود در دوره کاراموزی برقرار خواهد بود.
۳- قرارداد کارآموزی افراد غیر شاغل:
اشخاص ممکن است بر حسب علاقه یا برای ارتقا مهارت های خود به مراکز آموزش مهارت مراجعه کنند. در این صورت فرد موظف به پرداخت شهریه است و آموزشگاه نیز طبق ماده ۱۱۸ قانون کار موظف به تجهیز آموزشگاه و فراهم کردن دوره‌های منظم و کامل کارآموزی است.
تنظیم قرارداد کارآموزی برای کارآموز، آموزشگاه و همچنین کارفرمایان بسیار مهم است و حاوی نکات ظریف حقوقی است که با رعایت آن‌ها می‌توان از تضییع حقوق طرفین جلوگیری کرد.
جمع‌بندی
قراردادهای کارآموزی برای افرادی کاربرد دارد که در مرحله آموزش هستند و در عین حال می‌خواهند مهارت‌هایی را به‌صورت عملی آموزش ببینند. این افراد تحت قانون کار قرار می‌گیرند و بر اساس این قانون، قرارداد کاراموزی برای آن‌ها پیش‌بینی شده است که می‌توانند شرایط همکاری خود را در آن درج کنند.
سوالات متداول
آیا تنظیم قرارداد کارآموزی قانونی است؟
بله، این نوع قرارداد یکی از انواعی است که تحت قانون کار تنظیم می‌شود و شرایط آن به‌طور کامل بیان شده است.
انواع قرارداد کاراموزی شامل چه مواردی است؟
قرارداد کارآموزی توام با کار، قرارداد کارآموزی افراد شاغل و همچنین کارآموزی افراد غیر شاغل از جمله این قراردادها است.
بسیار خوب و مفید بود.