امروزه در اکثر کسبوکارها مالکیت فکری و دارایی‌های معنوی با ارزش بالای اقتصادی وجود دارد به‌خصوص در کسب‌وکارهای نوپا یا استارتاپ‌ها این ارزش به‌مراتب مهم‌تر می‌شود. برخی از این دارایی‌های معنوی از طریق قوانین خاص قابل حمایت است. شما می‌توانید با ثبت علامت تجاری از آن حمایت نکنید و مانع سو استفاده دیگران از این علامت ثبت‌شده‌تان شوید. نهاد اسرار تجاری یک رژیم حقوقی است جهت حمایت از روابط و مناسبات مبتنی بر مسؤولیت ناشی از اعتماد. باید بدانید که حفظ اسرار برای تجارت و کسبوکارها ابزاری مشروع و قانونی محسوب می‌شود.
ما در این مطلب به لزوم محافظت از اسرار تجاری در قراردادها می‌پردازیم.
اسرار تجاری چیست؟ چه مصادیقی دارد؟
اسرار تجاری شامل اطلاعاتی است که به شرکت در برابر رقبا مزیت رقابتی می دهد. اسرار تجاری با دیگر روشهای قانونی مالکیت معنوی قابل حمایت نمی باشد. این اطلاعات در جایی ثبت نمی شود. تا زمانی ارزشمند است که در دسترس عموم قرار نگرفته باشد. حفاظت از اسرار تجاری تا زمانی است که برای کسی افشا نشده باشد . بر خلاف سایر روشهای حمایت از مالکیت معنوی اسرار تجاری محدودیت زمانی نداشته و تا ابد می تواند به صورت یک راز حفظ شود.
اسرار تجاری یا راز تجاری به اطلاعاتی گفته می‌شود که شخص دارنده اطلاعات قصد ندارد رقیبان از آن اسرار مطلع شوند.
هر چیزی که از ارزش اقتصادی مستقلی برای شرکت برخوردار است می‌تواند در دسته اسرار تجاری قرار بگیرد. مثل:
- روش‌ها، الگوها و فرمول‌ها
- اختراعات جدیدی که هنوز به ثبت نرسیده است.
- تکنیک‌های بازاریابی منحصر به فرد شرکت
- روشهای تولید
- اطلاعات مشتریان شرکت
- سورس برنامه‌های نرم‌افزاری
بررسی اسرار تجاری طبق قوانین ایران
یکی از قوانینی که در آن صحبت از اسرار تجاری شده است اساسنامه شرکت ملی نفت ایران مصوب ۱۳۳۱ می‌باشد. در بند ۹ ماده ۴ آن به شرکت ملی نفت ایران اجازه داده شده است برای «به دست آوردن اسرار و اطلاعات محرمانه ، از طریق خریداری یا طرق قانونی دیگر» اقدام نماید.
به جز این مواد پراکنده و نظایر آن فقط در قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ به صراحت در ماده ۶۵ اسرار تجاری تعریف شده است و در ماده ۶۴ همان قانون «تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه‌ها و موسسات برای خود یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی » را جرم‌انگاری نموده و در ماده ۷۵ همان قانون برای متخلفان مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته است.
قانون تجارت الکترونیکی در ماده ۶۵ اسرار تجاری را به این صورت تعریف کرده است :« اسرار تجاری الکترونیکی «داده پیام»ی است که شامل اطلاعات، فرمول‌ها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر‌نشده، روشهای انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح‌های تجاری و امثال اینها است که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاش‌های معقولانه‌ای برای حفظ و حراست از آنها انجام شده است.»
محافظت از اسرار تجاری در قراردادها
دغدغه بسیاری از صاحبان کسب‌وکار و فعالان اقتصادی، این است که هنگام استخدام هر کارمند جدید، خطر از دست دادن اطلاعات ارزشمند و کلیدی در انتظارشان است. به همین خاطر بسیاری از کارفرمایان، اشخاص کمتری استخدام می‌کنند زیرا تضمینی برای اینکه شرکا یا طرفین قرارداد از مفاد توافقات خود تخطی نکنند وجود ندارد.
برای شرکت‌های دانش بنیان که مبتنی بر حمایت‌های مالکیت فکری حق اختراع اداره می‌شوند، نهاد حفظ اسرار، بخشی حیاتی از فرآیند نوآوری محسوب می‌شود؛ زیرا اکثر قوانین و مقررات راجع به اختراعات، شرط نوآوری مطلق را ضروری می‌شمارند و این بدان معناست که تا روزی که تقاضانامه ثبت اختراع تقدیم مرجع ثبت می‌گردد، اختراع مربوطه باید به طور کامل از هرگونه افشای عمومی حفاظت و حمایت شود.
چگونه صاحبان کسب‌وکار می‌توانند از اسرار تجاری حفاظت کنند؟
شیوه تولید محصول، راهکارهای پیاده‌سازی ایده‌ها، برنامه‌ریزی برای گسترش خدمت و محصول، اطلاعات مربوط به توسعه کسب‌وکار، روشهای بازاریابی از جمله اسرار تجاری است که افشای آن ممکن است ضررهای زیادی به یک مجموعه وارد کند. بسته به نوع اسرار تجاری، روشهای گوناگونی برای تامین امنیت آن وجود دارد از جمله :
- محدود کردن دسترسی کارمندان به این اطلاعات و قراردادن اطلاعات در اختیار اشخاصی که به آن نیاز دارند
- آموزش اشخاص و کارمندان مبنی بر اینکه این اطلاعات جزو اسرار تجاری شرکت است در زمانی که با این اطلاعات کار می‌کنند
- امضای قرارداد محرمانگی و عدم رقابت با کارمندان مرتبط با این اطلاعات
دو ویژگی عمومی نبودن اطلاعات و حفاظت معقولانه از اطلاعات دارای اهمیت زیادی است. زمانی که اطلاعات به صورت عمومی موجود باشد کسی نمی تواند ادعای انحصاری بودن آن را بکند. هرگاه خود شخص از اطلاعات محرمانه خود حفاظت نکند نمی تواند از جامعه انتظار حمایت از این اطلاعات را داشته باشد.
آیا تاکنون از اسرار تجاری اطلاعات محرمانه کسب‌وکار خود در قالب تنظیم قرارداد حفاظت کرده‌اید؟ همین الان می‌توانید قراردادهای محرمانگی اطلاعات را از بانک قراردادهای وینداد دریافت کنید.
تنظیم قرارداد برای حفاظت از اسرار تجاری را جدی بگیرید!
هنگام بروز مشکل میان دارنده اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه با شخصی که در جریان این اطلاعات قرار گرفته بوده است، استناد به قراردادهای محرمانگی و عدم افشا با کارمندان شرکت اولین دفاعی است که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود و در پیروزی مدعی نقش بازی می‌کند.
البته شرکت‌ها باید اطمینان حاصل کنند سیاست‌های آنها در حفظ محرمانگی اعمال می‌شود؛ بدین صورت که یا کارمندان باید به هنگام ترک شرکت اسناد و مدارک محرمانه را بازگردانند یا اجازه ندهند هیچ کارمند و شخص ثالثی به اطلاعات حساس و فرمول‌ها دسترسی کامل پیدا کند.
به همین خاطر یکی از مهم‌ترین و حرفه‌ای‌ترین اقداماتی که باید در مسیر حفظ اسرار تجاری شرکت یا محصول اختراعی‌تان انجام دهید این است که قرارداد محرمانگی را با طرف خود تنظیم کنید. همین الان نسبت به دریافت قرارداد محرمانگی اقدام کنید!
در مورد اسرار تجاری در قراردادها نیاز به راهنمایی دارید؟
دانستیم که اسرار تجاری از مباحثی است که هم با حقوق مالکیت‌های فکری مرتبط است و هم با حقوق رقابت در ارتباط است. بسته به شرایط و نوع رابطه میان دارنده اطلاعات محرمانه و دیگران، حمایت از اسرار تجاری به طرق مختلفی صورت می‌گیرد که مهم‌ترین آن استفاده از قراردادهای محدود کننده از قبیل:
قرارداد عدم رقابت
قرارداد عدم افشای اطلاعات با کارمند و
قرارداد محرمانگی
می‌باشد.
اگر در مورد اسرار تجاری ثبت اختراعتان و مراحل آن نیاز به راهنمایی داشتید می‌توانید از مشاوره حقوقی کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
