قرارداد مشارکت مدنی چیست؟ انواع، ویژگی‌ها و نمونه قرارداد

عنوان قرارداد مشارکت مدنی ممکن است به شما این حس را منتقل کند که قرار است با یک قرارداد پیچیده‌ای که صرفا حقوقی‌ها با آن سر و کار دارند مواجه شوید. اما این قرارداد برخلاف اسم آن، یک قرارداد کاملا کاربردی در فضای کسب و کار است.

شما سرمایه‌ای دارید و می‌خواهید از ایده یک فرد استفاده کنید تا سرمایه‌تان را چند برابر کنید. یا بالعکس شما یک دانشجوی پر از ایده‌های ناب هستید ولی پولی برای پیش بردن ایده‌تان ندارید؟ یا شما تعدادی دوست هستید که سرمایه‌ای درکنار یکدیگر دارید و ترجیح می‌دهید با شراکت در سرمایه‌گذاری در کسب و کار، دارایی‌تان را افزایش دهید.

دریافت نمونه قرارداد مشارکت به صورت word (قابل ویرایش) و pdf (قابل چاپ)

دانلود قرارداد

در همه حالت‌هایی که گفته شد شما می‌توانید از قرارداد مشارکت مدنی استفاده کنید. اما چگونه؟ در این مقاله با قراردادهای مشارکت در ساخت، مشارکت با بانک و مشارکت خصوصی آشنا می‌شوید و شرایط و مقررات نوشتن قرارداد مشارکت را بررسی خواهیم کرد.

قرارداد مشارکت چیست؟

قرارداد مشارکت کاری بین دو نفر یا چند نفر قراردادی است که با آن اشخاص حقیقی یا حقوقی سرمایه (مادی یا معنوی) خود را به صورت سهم الشرکه نقدی یا غیر نقدی تقویم کرده و به صورت مشاع و برای انجام کار معین در زمینه فعالیت های تولیدی، بازرگانی و خدماتی برای مدت محدود و به قصد انتفاع بکار می‌گیرند.

انواع قراردادهای مشارکت مدنی و کاربردهای آن چیست؟

اگر بخواهیم به طور کلی موارد استفاده از قرارداد مشارکت مدنی را نام ببریم، به این صورت است:

صادرات کالا، خدمات، تولید و فروش محصول، واردات کالا به قصد فروش، بازرگانی داخلی، احداث مسکن انفرادی و انبوه سازی و واردات ماشین‌آلات، مواد اولیه و ابزار کار.

اما معروف‌ترین شکل قراردادهای مشارکت مدنی در سه شکل قرارداد مشارکت در ساخت، مشارکت مدنی با بانک و مشارکت مدنی خصوصی است که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

1- قرارداد مشارکت در ساخت

قرارداد مشارکت در ساخت قراردادی است که بین یک یا چند مالک و یک یا چند سازنده منعقد شده و به واسطه آن بر ساخت ساختمانی با مشخصات معین توافق می‌کنند. در این قرارداد آورده یا همان سرمایه مالک، زمینی است که ساختمان در آن ساخته می‌شود. سرمایه سازنده نیز هزینه‌هایی است که در حین عملیات ساخت متحمل می‌شود. نهایتاً هر کدام از طرفین مطابق توافقشان از سهمی از ساختمان ساخته شده بهر‌ه‌مند خواهند شد.

نکته‌ای که در تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت اهمیت بسیاری دارد پیش‌بینی ضمانت اجرای موثر در قرارداد و ذکر دقیق شروط قرارداد است. هرچه این شرایط به طور دقیق‌تر و شفاف‌تر بیان شود از بروز اختلافات در آینده جلوگیری می‌شود.

به عنوان مثال اگر سازنده پس از تخریب ملک از ساخت آن ممانعت کند قطعا مالک متحمل ضرر سنگینی خواهد شد، پیش بینی ضمانت اجرا موثر در این مواقع مانند تعیین خسارت درخور توجه در صورت توقف کار از جانب سازنده و یا الزام وی از جانب دادگاه می تواند نقش موثری در پیشبرد قرارداد مذکور داشته باشد.

نکات حقوقی نمونه قرارداد مشارکت در ساخت

قرارداد مشارکت در ساخت علی‌رغم کثرت استعمال آن قرارداد ساده‌ای نیست و نکات حقوقی متعددی باید در آن رعایت شود. از جمله:

تعهدات طرفین قرارداد

• تعهدات مالک: بارزترین تعهد مالک، تسلیم ملک به سازنده برای اجرای عملیات ساخت است. حتی اگر این تعهد در قرارداد برای مالک ذکر نشده باشد نیز چنین تعهدی برای وی مفروض است؛ چرا که بدون تسلیم ملک از جانب مالک به سازنده اساساً امکان اجرای عملیات ساخت وجود نخواهد داشت.
• تعهدات سازنده: مهم‌ترین تعهدات سازنده و یا مجری طرح را نیز می‌‌توان شامل پیشبرد عملیات ساخت، الزام به تحویل ملک در زمان مقرر، رعایت اصول استاندارد ساخت، پرداخت هزینه‌های ساختمانی و اداری پروژه و پرداخت اجاره بها به مالک در طول دوره ساخت برای اسکان موقت مالک، ارائه گزارشی از عملکرد خود به مالک در دوره‌­های زمانی مقرر، اخذ پایان کار و پرداخت جرائم به شهرداری دانست.

تعیین سهم الشرکه طرفین در قرارداد مشارکت در ساخت

سهم الشرکه طرفین در قرارداد باید بیان شود تا از بروز اختلافات در آینده جلوگیری شود. برای محاسبه سهم الشرکه طرفین باید ابتدا آورده هر یک از طرفین قیمت‌گذاری شده و سپس قیمت مقرر تقسیم بر ارزش کل پروژه (ارزش کل سرمایه‌گذاری) شود.

اهمیت تعیین درصد برای سهم الشرکه از این جهت است که به عنوان مثال اگر سهم الشرکه مالک به سازنده ۶۰ به ۴۰ باشد و حاصل عملیات ساخت یک آپارتمان ۱۰ واحدی باشد در این حالت ۶ واحد آپارتمان سهم مالک و ۴ واحد آپارتمان سهم سازنده می‌­شود.

نکته دیگری که در قراردادهای مشارکت در ساخت باید به آن توجه کرد ذکر شروط قرارداد است. هرچه شرایط به طور دقیق تر و شفاف تر بیان شود از بروز اختلافات در آینده جلوگیری می شود، از جمله شروطی که در این قرارادادها بسیار بحث برانگیز است، میزان آورده های طرفین و عایدی آنان، زمان تحویل املاک، زمانبندی پیشرفت کار، مصالح به کار گرفته شده در روند ساخت، کیفیت مصالح و امثالهم است.

2- قرارداد مشارکت مدنی بانک

قرارداد مشارکت مدنی بانک برای مواردی است که یک فرد می‌خواهد یک سرمایه‌گذاری انجام دهد و به تبع آن با دریافت سرمایه از بانک، بانک را نیز در سرمایه‌گذاری خود شریک کند. برای انعقاد قرارداد مشارکت مدنی با بانک باید مدارک زیر ارائه شود: اطلاعات هویتی، موضوع مشارکت، میزان سرمایه مورد نیاز، حداکثر مدت مشارکت، پیش‌بینی خرید، هزینه و فروش، سهم سود پیشنهادی متقاضی و وثیقه‌هایی که برای ضمانت حسن انجام کار باید به بانک سپرده شود.

نحوه شراکت سرمایه و سود در مشارکت با بانک

بانک یا سایر موسسات مالی می‌توانند تا ۸۰ درصد کل سرمایه را در یک شرکت مدنی در اختیار بگیرند و همچنین فروش اقساطی سهم‌الشرکه نیز در این حالت امکان‌پذیر است. پرداخت سهم الشرکه بانک در مشارکت مدنی، به‌صورت یکجا و نقدی انجام نمی‌شود بلکه به‌صورت چند مرحله‌ای است. همچنین در قرارداد مشارکت مدنی با بانک صرفا درصدی از سرمایه مذکور توسط بانک تامین می‌گردد و در اواخر هر سال، بانک، سود به دست آمده از شراکت را بین طرف مقابل و خود تقسیم می‌کند. تقسیم سود شراکت با توجه به سرمایه هر دو طرف بین آن‌ها انجام خواهد شد و بانک همانند دیگر سهامداران به نسبت سرمایه در سود شرکت سهیم می‏‌شود.

در قرارداد مشارکت مدنی با بانک، هزینه‌های قابل قبول منحصر به هزینه‌های‎ اصلی نبوده و هر نوع هزینه دیگر با توافق طرفین می‌تواند در قرارداد قید شود.

3- قرارداد مشارکت مدنی خصوصی

نمونه قرارداد مشارکت مدنی خصوصی نیز شکل دیگری از این قراردادها است که به وسیله آن یک طرف سرمایه مادی خود و طرف دیگر مهارت یا تخصص خود را برای مشارکت در میان می‌گذارد.

در این حالت طرف اول را مالک و طرف دوم را عامل می‌نامند. در واقع همان قول معروف:‌«کار از من، سرمایه از تو.»

قراردادهای مشارکت مدنی خصوصی کاربردهای زیادی دارد و در موضوعات مختلف و گوناگونی به‌کار می‌رود. برای مثال در نظر بگیرید که شما یک واحد آپارتمان اداری دارید، که آن را به افرادی می‌سپارید تا در این واحد یک مرکز سلامت احداث نمایند. در این حالت اگر نمی‌خواهید صرفا روابطتان در حد روابط موجر و مستاجر باشد و به عبارت بهتر، می‌خواهید شما هم سهمی از عواید مرکز سلامت داشته باشید، بدون اینکه دخالتی در مدیریت و عملیات مرکز مذکور داشته باشید، می‌توانید از مزیت انعقاد قرارداد مشارکت مدنی خصوصی بهره‌مند شوید.

اگر شما هم به دنبال تنظیم قرارداد مشارکت مدنی هستید، می‌توانید همین الان از مشاور حقوقی متخصص در این زمینه راهنمایی بگیرید.

نکات حقوقی قرارداد مشارکت خصوصی

در اینگونه قراردادها و سایر انواع مذکور، ذکر میزان سهم هریک از طرفین بسیار اهمیت دارد. به نحوی که اگر میزان سرمایه نقدی یا غیر نقدی و سهم طرفین در قرارداد مشخص نشده باشد، اصل بر بالمناصفه بودن سرمایه و سهم آنهاست و تأمین سرمایه اعم از نقدی و غیر نقدی به عهده شرکا است. مدت قرارداد مشارکت مدنی با توجه به هدف فعالیت موضوع قرارداد و موافقت شریک در ابتدای قرارداد معین می‌گردد و طرفین می‌توانند نسبت به تمدید آن به توافق برسند.

مالک می‌تواند برای کنترل فعالیت‌های عامل، فردی را نیز به عنوان ناظر تعیین نماید.

قرارداد مشارکت مدنی مغازه

شراکت در مغازه عموماً زمانی اتفاق می‌افتد که حضور فرد به تنهایی برای شروع کار در مغازه، کفایت نمی‌کند. هدف از این نمونه قرارداد همکاری، مشخصاً جنبه اقتصادی آن است و در صورتی که راه‌های رسیدن به آن به درستی انتخاب شود، در مدت کوتاهی، رونق کاری و سود قابل توجهی بدست خواهد آمد به همین دلیل از مهم‌ترین اقداماتی که باید حتما انجام دهید تهیه نمونه قرارداد شراکت بین دو نفر در مغازه است.

موفقیت در شراکت، مهم‌ترین نتیجه داشتن یک قرارداد اصولی است. با دریافت نمونه قرارداد شراکت در مغازه و آموزش آن، یک مشارکت حرفه‌ای و بی‌دغدغه داشته باشید.

قرارداد مشارکت طبق ماده ۱۰ قانون مدنی و آثار آن

اصل آزادی قراردادها در ماده ۱۰ قانون مدنی آمده است. طبق ماده ۱۰ قانون مدنی: قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.

اصل آزادی اراده چهار اثر مهم دارد:

• طرفین می‌توانند آزادانه شرایط و آثار قرارداد را تعیین کنند؛
• اثر قرارداد محدود به کسانی است که در قرارداد حضور داشته‌اند؛
• قرارداد به تراضی طرفین منعقد می­‌شود و نیاز به تشریفات خاصی، آنگونه که در برخی عقود معین وجود دارد نیست؛
• طرفین قرارداد ملزم به رعایت مفاد قرارداد هستند.

قرارداد‌های مشارکت مدنی به افراد این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به ثبت شرکت و پرداخت مالیات، بتوانند فعالیت‌هایی شبیه به فعالیت‌های تجاری انجام دهند.

نحوه تعیین مدیران شرکت

با انعقاد این قرارداد شرکتی در راستای آن تشکیل می‌شود که مدیرانی از بین خود شرکا وظیفه هدایت شرکت را بر عهده می‌گیرند.

نحوه تعیین مدیران شرکت به این صورت است که شرکا و یا شرکایی که بیش از نصف سرمایه را در اختیار دارند مدیرانی را از بین خودشان انتخاب می‌کنند. این مدیران از زمان تشکیل شرکت تا انحلال شرکت در این سمت باقی می‌مانند، مگر آن که شرکایی که بیش از نصف سرمایه را دارند، درخواست عزل او را کنند.  در چنین حالتی مدیر عزل شده یک ماه زمان دارد تا گزارش اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از طرف شرکت را ارائه دهد. البته خود مدیران هم می‌توانند درخواست کناره‌گیری کنند و در این حالت نیز موظف اند گزارش عملکردشان را ارائه کنند.

تعداد مدیرانی که باید انتخاب شوند اصولا ۵ نفر است که وظیفه نظارت و مدیریت نوع و نحوه سرمایه گذاری شرکت را بر عهده دارند. از بین این مدیران یک نفر به عنوان مدیر اجرائی انتخاب می شود که تنها اوست که حق الزحمه دریافت می کند؛ می توان برای روشن‌تر شدن مطلب به توضیحات این نقش در تفاهم نامه بنیان گذاران مراجعه کرد.

نکات قرارداد مشارکت مدنی

• هر سرمایه گذاری که توسط شرکت انجام می شود به نمایندگی از تمامی شرکا است و مدیران ذیل تمامی اسنادی که در این رابطه امضا می‌کنند نمایندگی خود را اظهار می‌کنند.
• مسئولیت نسبت به سرمایه گذاری‌ها و عملیات شرکت بر عهده کلیه شرکا است و در مقابل مراجع دولتی و قضایی و شخص ثالث تمامی شرکا پاسخگو می باشند.
• مسئولیت پرداخت مالیات، حق بیمه و حقوق دولتی مربوط به شرکت با تمامی شرکا است.
• اگر سندی به نام یک یا چند تن از شرکا باشد، پرداخت مالیات آن سند و حقوق دولتی مربوط به آن برعهده تمام شرکا است. حتی اگر شرکت منحل شود.
• اگر فوت شریک رخ دهد و قائم مقام جایگزین او شود، نیاز به تایید سایر شرکا نیست ولی برای ورود عضو جدید باید موافقت شرکایی که بیش از نصف سرمایه را در اختیار دارند وجود داشته باشد.
• برای خروج از شرکت، باید سه ماه جلوتر درخواست خروج توسط شریک به مدیر اجرائی تسلیم شود، و مدیر اجرائی نیز یک هفته از تاریخ دریافت درخواست فرصت دارد که به سایر شرکا اطلاع دهد. در این حالت به این منظور جلسه ای تشکیل می شود و سایر شرکا تصمیم می‌گیرند که یا سهم الشرکه آن شریک را خریداری کنند و یا با او تسویه کنند. برای تسویه نیز میزان آورده شریک به علاوه سود احتمالی متعلق به او که هنوز پرداخت نشده به او پرداخت می گردد.

وام مشارکت مدنی چه شرایط و مقرراتی دارد؟

قرارداد مشارکت مدنی، يكي از عقود معين قانون مدنی است. در این قرارداد تسهيلات لازم در اختيار اشخاصی كه در امر تولید اشتغال دارند قرار می‌گيرد. بانک موظف است قبل از عقد قرارداد، عملیات موضوع مشارکت مدنی را در حد نیاز بررسی و اطمینان حاصل کند که اصل سرمایه و سود مورد انتظار در طول مشارکت مدنی قابل برگشت باشد.

به همین دلیل بانک‌ها در جهت گسترش فعالیت‌های اقتصادی بخش‌های مختلف تولیدی، قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای مذکور را در قالب قرارداد مشارکت مدنی (وارداتی ـ صادراتی و بازرگانی داخلی) تامین می‌نمایند. اعطای تسهیلات مشارکت مدنی در بخش‌های خصوصی، دولتی و تعاونی مجاز می‌باشد.

با توجه به سیاست جدید بانک مرکزی و بانک‌های پرداخت کننده تسهیلات (وام) با توجه به موارد زیر در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد: نوع مشتری جدید یا قدیمی بودن، معدل موجودی، کارکرد حساب مشتری نزد شعبه وام دهنده و غیره.

چند روز قبل از پرداخت وام، متقاضی باید مبلغ ۵ الی ۳۰ درصد کل وام را در یک حساب جاری قرض الحسنه غیر قابل برداشت تا پایان مدت تسهیلات سپرده گذاری نماید.

لازم به ذکر است که در ظاهر نرخ سود وام‌ها در سال جدید کاهش پیدا کرده است. در عین حال با توجه به مبلغ سپرده گذاری قرض الحسنه بلوکه شده نزد بانک وام دهنده، نرخ سود تسهیلات دریافتی حداقل ۲۸ درصد است.
در ضمن با توجه به اوضاع مالی هر بانک سیاست سپرده‌گذاری و زمان سپرده‌گذاری قبل از دریافت تسهیلات و یا حتی قبل از تشکیل پرونده نزد شعبه بانک (وام دهنده) متفاوت می‌باشد.

شرايط و مقررات اعطای تسهیلات مشارکت مدنی

1. موضوع مشارکت بايد مشخص باشد و اعطای تسهيلات مشارکت مدنی منوط به بررسی کارشناسی می‌باشد.
2. حداکثر مشارکت بانک در قرارداد مشارکت مدني معادل ۸۰% کل سرمايه مشارکت مدنی می‌باشد. (به استثنای مشارکت مدنی صادراتی به صورت L.C)
3. سهم الشرکه شرکاء باید طبق قرارداد يکجا واريز شود. همچنین به موازات پيشرفت عمليات اجرایی به نسبت سهم‌الشرکه طرفين از حساب مذکور برداشت و به حساب مشتری واريز خواهد شد.
4. مشارکت مدنی پس از اتمام قرارداد و با درخواست مشتری می‌تواند به فروش اقساطی تبديل شود.
5. مدت قرارداد: مشارکت مدني از جمله تسهيلات کوتاه مدت بوده و موضوع قراردادهای مربوطه می‌بايستي حداکثر ظرف مدت يک سال خاتمه و تسويه گردد. البته مدت قرارداد مشارکت مدنی در شرايط خاص و به تشخيص بانک قابل افزايش می‌باشد.
6. نرخ سود: نرخ سود متعلقه باتوجه به بخش فعاليت متقاضی متغير می‌باشد.

جمع‌ بندی

قراردادهای مشارکت مدنی از قراردادهای پر کاربرد در فضای کسب و کار است. از این نوع قراردادها برای شراکت در موضوعات مختلف استفاده می‌شود که می‌تواند در قالب شراکت سرمایه و تخصص، فقط سرمایه یا به هر نوع دیگری باشد.

طرفین قرارداد مشارکت مدنی می‌توانند اشخاص حقیقی، بانک‌ها و شرکت‌ها باشند و آن‌ها را جهت اهداف مختلفی تنظیم کنند. در صورتی که برای کسب‌وکار یا سایر امور خود نیاز به شراکت و همکاری با سایر اشخاص را دارید می‌توانید مشاوره‌های لازم در خصوص تنظیم قرارداد مشارکت از تیم کارشناسان حقوقی وینداد دریافت کنید.

سوالات متداول

مهمترین قراردادهای مشارکت مدنی کدامند؟

مشارکت مدنی بانک، مشارکت مدنی خصوصی و مشارکت مدنی کسب‌وکار مهمترین قراردادها در این زمینه اند.

سهم و سود در مشارکت مدنی چگونه تقسیم می‌شود؟

رسیدگی به سهم و سود با کمک حسابرس انجام می‌شود. در این نوع قرارداد باید آورده هر یک از دو طرف به تفصیل در قرارداد ذکر شود تا در ادامه شرکا برای تعیین سود طرفین، به مشکل برنخورند. عموماً پرداخت سود سالیانه در این قرارداد مشارکت برعهده مالک است.