قرارداد سرمایه گذاری به منظور جذب سرمایه‌گذار برای مشارکت در انجام پروژه‌ای خاص یا امور تجاری تنظیم می‌شود و انواع مختلفی دارد. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان انواع قرارداد سرمایه گذاری را به دو دسته قراردادهای سرمایه گذاری داخلی و قراردادهای سرمایه گذاری خارجی تقسیم کرد که هر یک از آنها ضوابط و مقررات خاصی دارند.
در این مقاله با معرفی انواع قراردادهای سرمایهگذاری شما را با نحوه تنظیم قرارداد سرمایه گذاری و نوشتن متن قرارداد آن آشنا خواهیم کرد.
انواع قراردادهای سرمایه گذاری کدامند؟
سرمایه گذاری انواع مختلفی دارد به همین دلیل نیز برای هر یک از آنها، قراردادهایی اختصاصی تنظیم می‌شود. برای مثال با توجه به نوع سرمایه گذاری که در داخل یا خارج از کشور باشد چند مدل قرارداد سرمایه گذاری وجود دارد که هر کدام از این قراردادها، ضوابط و شرایط خاص خود را دارند. از این رو قبل از تنظیم قرارداد ابتدا باید با انواع قراردادهایی که در این زمینه وجود دارد آشنایی کافی داشته باشید سپس اقدام به تنظیم قرارداد مناسب کنید.
در انواع قرارداد سرمایه گذاری با سود مشخص یعنی تعیین یک مبلغ ثابت به‌عنوان سود، باطل است و نمی‌توان چنین قراردادی را تنظیم کرد.
قراردادهای سرمایه گذاری وام قابل تبدیل به سهام
در قرارداد وام قابل تبدیل به سهام، سرمایه گذار وام خود را در قالب یک سهام در شرکت استارتاپی تبدیل می‌کند.
قراردادهای احداث و بهره برداری و انتقال
سرمایه گذاری واگذاری یا نوع دیگری از قراردادهای سرمایه گذاری شامل قرارداد ساخت، بهره برداری و انتقال است که معمولا دولت یک طرف آن است و به یک شرکت خصوصی سرمایه مورد نیاز را می‌دهد. این دسته از قراردادها انواع مختلفی دارند و در پروژه‌های عمرانی و ساختمانی شهرت بیشتری دارند و با توجه به نوع پروژه سرمایه گذاری نام‌های متفاوتی چون BOT ,BOO ,BLT ,DBOT ,BRT ,BLOT دارند.
قراردادهای مشارکت مدنی
منظور از این دسته از قراردادهای این است که سرمایه گذار و ایده پرداز با یکدیگر قرارداد می‌بندند تا یک کسب و کار به سوددهی برسد. معمولا در این دسته از قراردادها، سرمایه گذار به عنوان مالک شرکت شناخته می‌شود.
قرارداد سرمایه گذاری سهامی
سرمایه گذاری سهامی و این نوع از قراردادها یعنی قرارداد سرمایهگذاری در سهام به این معناست که سرمایه گذار مبلغی از سرمایه خود را به شرکت سرمایه‌پذیر می‌دهد و در مقابل سهام آن شرکت را دریافت میکنند.
قرارداد سرمایه گذاری رویالتی
به قرارداد رویالتی، حق امتیاز نیز گفته می‌شود که گیرنده امتیاز مبلغی را به عنوان حق امتیاز به دارنده آن پرداخت می‌کند و در مقابل از آن امتیاز استفاده می‌کند. برای مثال می‌توان این قرارداد را برای استفاده از حق امتیاز برند، چاپ کتاب و غیره استفاده کرد.
قرارداد سرمایه گذاری خطرپذیر
برخی از شرکتهای بزرگ سرمایه گذاری تمایل دارند برای توسعه کسب و کارشان در شرکتهای نوپا و تازه تاسیس تزریق سرمایه کنند. با این کار علاوه‌بر تامین سرمایه کسب‌وکارهای کوچک، سهامدار این شرکت‌ها می‌شوند و از این طریق به سود می‌رسند.
این سرمایه گذاران تنها سراغ شرکت‌هایی میروند که احتمال موفقیت آنها بیشتر باشد و به سوددهی برسند. به این دسته از قراردادها به این دلیل خطر پذیر گفته می‌شود که ممکن است هر لحظه شرکت نوپا با شکست مواجه شود. اما در صورتی که کسب و کار تازه تاسیس به موفقیت و سوددهی برسد، سرمایه گذاران نیز سود زیادی می‌برند.
قراردادهای سرمایه گذاری خطرپذیر یا Venture capital میتواند به دو صورت سهامی و قابل تبدیل به سهامی بین سرمایه گذار و مالک استارتاپ نوپا منعقد شود.
قرارداد سرمایه گذاری مشترک
دسته‌ای دیگر از قراردادها به عنوان قرارداد سرمایه گذاری مشترک شناخته می‌شود. در این قراردادها طرفین، انجام یک تعهد را برعهده می‌گیرند و ممکن است که هیچ کدام از آن مالک آن پروژه‌ای که آن را انجام می‌دهند نباشند.
معمولا سود و زیان ناشی از این قراردادها به اندازه سهم هر کدام از سرمایه گذاران است و وظایف هر کدام از شرکا باید در قرارداد ذکر شود تا بعدا مشکلات حقوقی ناشی از تنظیم نادرست قرارداد پیش نیاید.
کاربرد قرارداد سرمایه گذاری مشترک این است که یک فرد به تنهایی نمی‌تواند یک پروژه را پیش ببرد. به همین دلیل نیاز است که افراد دیگری هم در انجام پروژه به شما کمک و به آن سرمایه تزریق کند.
در قرارداد سرمایهگذاری مشترک، علاوه بر تعیین سهم آورده هر یک از طرفین، حدود وظایف و اختیارات شرکا نیز تعیین می‌شود.
قرارداد سرمایه گذاری خارجی چیست؟
مدل دیگری از قراردادها شامل سرمایه گذاری خارجی است که در آن یک سرمایه گذار خارجی یک قرارداد سرمایه گذاری با دولت میزبان یا نهاد دولتی کشور میزبان منعقد می‌کند. در این دسته از قراردادها معمولا دولت میزبان با دولت سرمایه گذار خارجی یک معاهده بین‌المللی منعقد نموده است که به شرکت خصوصی خارجی اجازه انعقاد این نوع از سرمایه گذاری را می‌دهد.
معمولا این قراردادها برای حل و فصل اختلافات یک مرکز داوری بین‌المللی را انتخاب میکنند که ممکن است مرکز حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری بین المللی یا همان ایکسید باشد.
انواع قراردادهای سرمایه گذاری خارجی کدامند؟
انواع قرارداد سرمایه گذاری خارجی، توسط سرمایه گذاران با توجه به تخصص و شرایط سرمایهگذاری تنظیم می‌شود. رایج‌ترین قراردادهای سرمایهگذاری خارجی شامل موارد زیر هستند:
- قراردادهای سرمایه گذاری بیع متقابل: در این قراردادها، سرمایه‌گذار خارجی تمامی هزینه‌های اجرا شدن یک پروژه را پرداخت می‌کند. هنگامی که پروژه به اتمام رسید مدتی را برای کسب سود و درآمد از پروژه تکمیل شده اختصاص می‌دهد. معمولا مدت بهره برداری سرمایه گذار از این پروژه در قرارداد بیع متقابل آورده خواهد شد.
- قراردادهای ساخت و بهره‌بردای و انتقال: دولت اجرای یک پروژه را به یک شرکت خصوصی خارجی واگذار می‌کند و نه تنها ساخت این پروژه با شرکت است بلکه شرکت خصوصی خارجی باید از آن بهره‌برداری کرده سپس به دولت میزبان منتقل کند. این قراردادها به قرارداد بی. او. تی (B.O.T) نیز شناخته می‌شوند.
- جوینت ونچر و مشارکت انتفاعی: این دسته از قراردادها، نوع دیگری از سرمایه گذاری خارجی است که امروزه بسیار پرکاربرد است. این دسته از قراردادهای سرمایه گذاری به این گونه است که طرفین آن انجام یک کار را به صورت مشترک انجام می‌دهند و در تقسیم سود و زیان ناشی از آن هم مشارکت دارند. در ادامه درباره این دسته از قراردادها بیشتر توضیح داده خواهد شد.
قرارداد سرمایه گذاری مدل مشارکت انتفاعی (جوینت ونچر)
طرفین در این دسته از قراردادها یک فعالیت خاص را به صورت فعال انجام می‌دهند سپس در سود حاصل از آن فعالیت سهیم هستند. این دسته از قراردادها در ایران با نام لاتین آن که همان قرارداد جوینت ونچر است بیشتر شناخته می‌شوند.
معمولا مشارکت انتفاعی به دو صورت شرکتی و انتفاعی است و میتواند طرفین میتوانند با انعقاد این دسته از قراردادهای سرمایه گذاری مشترک همکاری‌های مختلفی در زمینه‌ها متفاوتی داشته باشند.
قرارداد سرمایه گذاری در راه اندازی پروژه
در مدل قرارداد سرمایه گذاری در راه‌اندازی یک پروژه، فرد یا شرکت سرمایه‌گذار تمامی هزینه‌های مربوط به طرح‌ریزی، ساخت و راه‌اندازی پروژه را برعهده می‌گیرد.
در قبال آن تا مدت مشخصی که اصل سرمایه و سود آن به سرمایه‌گذار برگردد، از محصولات یا تولیدات پروژه استفاده خواهد برد.
پس از اتمام مدت قرارداد، سرمایه گذار اجازه هیچ دخل و تصرفی در موضوع اصلی پروژه نداشته و باید آن را تمام و کمال به مالک پروژه تحویل دهد.
پرطرفدارترین قراردادهای سرمایه گذاری در ایران کدامند؟
روش های مشارکت در سرمایه گذاری بسیار متنوع هستند که برخی از آنها مثل سرمایه گذاری خطرپذیر در استارتاپ کابردی‌اند. در ادامه سایر قراردادهای سرمایهگذاری را معرفی خواهیم کرد.
- نمونه قرارداد سرمایه گذاری در تولید
- قرارداد سرمایه گذاری در بازار گردشگری
- قرارداد سرمایه گذاری در فروشگاه‌های زنجیره‌ای
- قرارداد سرمایه گذاری در کارخانه
- قرارداد سرمایه گذاری در کشاورزی (یکی از صنایع پردرآمد در ایران سرمایهگذاری در صنعت خرماست)
- نمونه قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ
- نمونه قرارداد سرمایه گذاری در فارکس
- نمونه قرارداد سرمایه گذاری در پروژه
نحوه تنظیم قرارداد سرمایه گذاری چگونه است؟
مطابق تمامی قراردادهای معتبر و صحیح دیگر، متن قرارداد سرمایه گذاری بین دو نفر نیز باید شامل ارکان عمومی قراردادها باشد. این ارکان عمومی مواردی مانند تعیین طرفین قرارداد، موضوع قرارداد، مدت قرارداد و مبلغ قرارداد را در برمی‌گیرد که در ادامه برخی از مهم‌ترین آنها را توضیح خواهیم داد:
موضوع قرارداد سرمایه گذاری
موضوع در قراردادهای سرمایه گذاری همان سرمایه است. منظور از سرمایه، میزان آورده نقدی و غیر نقدی هر از طرفین قرارداد است. در قرارداد باید دقیقا مقدار، نحوه پرداخت و جزییات سرمایه درج گردد.
مدت قرارداد
تعیین مدت در قرارداد سرمایه گذاری مالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا تاریخ شروع سرمایهگذاری و شرایط آن را مقرر می‌دارد. به‌طور مثال: از تاریخ انعقاد این قرارداد شرکت، فعالیت خود را آغاز می‌کند.
نحوه تقسیم سود
در نمونه قرارداد سرمایه گذاری پول لازم است نحوه تقسیم سود، زمان تقسیم سود و روش پرداخت آن حتما پیش‌بینی شود. به عنوان مثال:
“در پایان … ماه هر سال، سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های شرکت در طول همان سال، محاسبه و به نسبت سهم الشرکه شرکا به آنها پرداخت می‌شود. یا به حساب شخصی معرفی‌شده از سوی هر یک از شرکاء واریز خواهد شد.”
تقسیم سود در قرارداد سرمایه گذاری میتواند با تصمیم شرکا صورت بگیرد. ممکن است در مواردی طبق تصمیم اکثریت شرکا یا شرکایی که بیش از نصف سرمایه را در اختیار دارند یا پیش‌بینی قرارداد سرمایه گذاری، شرکاء تصمیم بگیرند که سود تقسیم نشود و انباشته شود تا در فواصل گوناگون طبق تصمیم شرکا بین آنها تقسیم شود.
نحوه ورود و خروج شرکا در سرمایه گذاری
مطابق قانون مدنی، در صورت فوت یکی از شرکاء، وراث او به عنوان نماینده قانونی وی، جانشین او در شرکت می‌شوند. این مورد همچنین در زمان فروش سهم نیز صادق است که شخصی که سهم را خریداری کرده، جایگزین شریک قبلی می‌شود.
در موارد ورود شخص جدید به شرکت، شرکا میتوانند در خصوص نحوه حضور او در قرارداد سرمایه گذاری پیش‌بینی نمایند. در این زمینه حقوق مالی و غیرمالی سهام‌داران باید مورد توجه قرار گیرد.
برای تسویه با شریکی که قصد خروج دارد باید آورده او به شرکت و سود احتمالی متعلق به او که هنوز پرداخت نشده است، پرداخت شود.
از دیگر مواردی که باید حین تنظیم قرارداد سرمایه گذاری به آن توجه کرد می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تاریخ و محل انعقاد قرارداد
- نحوه مدیریت شرکت
- شرایط و توافقات شرکا
- تعداد نسخ تهیه شده از قرارداد
- تقسیم سهام تفاهم‌نامه بنیان‌گذاران
جمع‌بندی
پیدا کردن بهترین قرارداد سرمایهگذاری تصمیمی مبتنی بر اهداف کسب‌وکار و میزان پذیرش خطر از سوی کارآفرینان است. در این راستا مشورت کردن با کارشناسان حقوقی کسب و کار که تجربه بالایی در زمینه تنظیم قرارداد سرمایهگذاری را داشته و با آنها کار کرده‌اند میتواند برای صاحبان کسب و کار اطمینان خاطر زیادی را پدید آورد تا بهتر متوجه شوند که چه مدل سرمایهگذاری برای آنها با توجه به شرایطشان مناسب‌تر است.
مجموعه وینداد خدمت تنظیم قرارداد به‌صورت اختصاصی را برای تنظیم انواع قراردادها از جمله قرارداد سرمایهگذاری در اختیار شما قرار می‌دهد.
سوالات متداول
سرمایه گذاری خارجی در ایران تا چه حد امکان پذیر است؟
ایران مانند سایر کشورهای در حال توسعه میتواند سرمایهگذاران خارجی را جذب کند اما سرمایه گذاران خارجی باید بر اساس قانون سرمایه گذاران خارجی ابتدا مجوزهای لازم را دریافت نمایند سپس به فعالیت بپردازند.
منظور از وجود شریک محلی برای سرمایه گذاران خارجی چیست؟
برخی از سرمایهگذاران خارجی به این دلیل که با قانون کشور میزبان آشنایی کاملی ندارند از یک شریک محلی استفاده میکنند البته وجود شریک محلی برای شرکتهای خارجی ضروری نیست.
سرمایه گذار حق دریافت سود قبل از پایان قرارداد را دارد یا خیر؟
بله، در صورتی که طرفین در قرارداد چنین توافقی کرده باشند میتوانند سود را در بازههای زمانی متفاوتی دریافت کنند.
