دستورالعمل معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس انرژي مصوب 1391,07,10
بخش اول : كليات
فصل اول : تعاريف و اصطلاحات
1– اصطلاحات و واژه‌هايي كه در ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب آذرماه ۱۳۸۴مجلس شوراي تعريف شده‌اند، به همان مفاهيم در اين دستورالعمل به كار رفته‌اند. واژه‌هاي ديگر داراي معاني زير ميباشند:
1–اتاق پاياپاي: واحدي از شركت سپردهگذاري مركزي است كه وظيفة تسويه و پاياپاي كردن قراردادهاي معامله شده در بورس را بر عهده دارد.
2–اطلاعية عرضه: اطلاعيهاي است جهت اطلاع مشتريان از عرضه كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس، كه طبق فرمت مصوب هيئت مديره بورس و براساس ضوابط اين دستورالعمل منتشر ميگردد.
3–اطلاعيه معاملاتي : اطلاعيهاي است جهت اطلاع مشتريان از شرايط معاملات اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس، كه طبق فرمت مصوب هيئت مديره بورس و براساس ضوابط اين دستورالعمل منتشر ميگردد.
4–بورس: شركت بورس انرژي (سهامي عام) است.
5–بازار فيزيكي: بازاري است كه در آن كالاهاي پذيرفته شده در بورس معامله ميگردد.
6–بازار مشتقه: بازاري است كه در آن اوراق بهادار مبتني بر كالاي پذيرفته شده در بورس معامله ميگردد.
7–بهترين سفارش خريد: سفارش خريد با بيشترين قيمت است.
8–بهترين سفارش فروش: سفارش فروش با كمترين قيمت است.
9–تقاضا: اعلام آمادگي براي خريد كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا از طريق كارگزار خريدار طبق مقررات بورس است.
10–جلسة رسمي معاملات: دورة زماني معيني است كه معاملات كالاها و يا اوراق بهادار مبتني بر كالا طبق مقررات اين دستورالعمل در آن انجام ميشود.
11–حداقل تغيير قيمت سفارش: كمترين مقدار مجاز تغيير قيمتي سفارشهاي ثبت شده در سامانه معاملات است.
12–حداقل خريد: كمترين مقدار از هر كالاست كه يك كارگزار ميتواند در بورس خريداري نمايد.
13–حداقل خريد جهت كشف نرخ: مقدار يا درصدي از عرضة هر نماد معاملاتي در بورس است كه طبق مقررات بايد معامله گردد تا نرخ كشف شده مورد تأييد بورس قرار گيرد.
14–حداقل عرضه: كمترين مقدار مجاز عرضه در هر نماد معاملاتي طبق مقررات است.
15–حداقل سفارش انباشته: حداقل مقدار سفارش خريد و فروشي است كه بازارگردان موظف است طبق قرارداد بازارگرداني، جهت نماد معاملاتي مورد بازارگرداني در سامانه معاملات به صورت فعال نگه دارد.
16–حداقل معاملات روزانه: حداقل ميزان معاملات در نماد معاملاتي مورد بازارگرداني است كه بازارگردان موظف به انجام آن در يك روز معاملاتي ميباشد تا تعهدات وي طبق اين دستورالعمل درآن روز معاملاتي ايفاء شده تلقي شود.
17–حداكثر افزايش عرضه: ميزان معيني از حجم كالا است كه عرضه‌كننده مجاز به افزايش عرضة خود طي جلسة معاملاتي، حداكثر تا آن ميزان ميباشد.
18–حداكثر خريد: بيشترين مقدار مجاز خريد از هر نماد معاملاتي توسط يك كارگزار و يا يك مشتري طي يك جلسة معاملاتي، حسب مقررات است.
19–حراج: سازوكاري براي دادوستد كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا است كه برپاية انطباق سفارشهاي خريد و فروش مشتريان و با در نظرگرفتن اولويت‌هاي مقرر در اين دستورالعمل انجام ميشود.
20–حراج ناپيوسته: شيوه‌اي است كه بر اساس آن، پس از ورود سفارشها به سامانة معاملات، معامله بر اساس قيمت نظري گشايش(TOP) انجام ميشود.
21–حوادث غير مترقبه: وقايعي است خارجي، غيرقابل اجتناب و غيرقابل پيش‌بيني كه در نتيجه وقوع آن متعهد اعم از خريدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نيست.
22–خطاي مجاز۱ تحويل: عبارت است از ميزان مجاز تفاوت وزن يا مقدار كالاي تحويلي نسبت به كالاي معامله شده كه براي هر كالا توسط هيأت پذيرش تعيين و در قالب اميدنامه منتشر ميگردد.
23–سامانة معاملات: سيستم رايانه‌اي است كه عمليات مربوط به معاملات از قبيل ورود و ثبت سفارشهاي خريد و فروش، تطبيق سفارشها و در نهايت انجام معاملات از طريق آن صورت ميگيرد.
24–سفارش: درخواست خريد يا فروش كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاست كه توسط مشتري به كارگزار ارايه ميشود.
25–شركت سپرده گذاري مركزي: شركت سپرده گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه است.
26–دامنه مظنه: حداكثر اختلاف بين قيمت سفارش خريد و سفارش فروش در هر نماد معاملاتي در بازار مشتقه به درصد است كه بازارگردان آن نماد، در سامانه معاملات بورس وارد مي نمايد. اين درصد نسبت به قيمت سفارش خريد محاسبه ميشود.
27–دامنة نوسان روزانة قيمت: دامنة نوسان قيمت اوراق بهادار مبتني بر كالاست كه نسبت به قيمت پاياني تعيين ميشود و ورود سفارشها در هر روز صرفاً در اين دامنة قيمت مجاز است و مقدار آن در مشخصات قرارداد تعيين ميشود.
28–رينگ بين المللي: جلسه معاملاتي بورس براي معامله كالاهاي صادراتي است كه مقصد آنها بازار خارج از ايران است يا كالاهاي وارداتي كه عرضه كنندگان آن شركت‌هاي خارجي هستند.
29–رينگ داخلي: جلسه معاملاتي بورس براي كالاهايي است كه مقصد آنها بازار داخلي بوده و توسط عرضه كنندگان داخلي عرضه مي‌شوند.
30–رويه تسهيم به نسبت: شيوة تخصيص كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاست كه مطابق آن كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي تخصيص‌يافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسيم بر كل سفارشهاي ثبت شده، ضربدر كل كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي قابل عرضه است.
31–عرضه: اعلام آمادگي براي فروش كالا و يا اوراق بهادار مبتني بر كالا از طريق كارگزار فروشنده طبق مقررات بورس است.
32–قرارداد: توافقي مبتني بر خريد و فروش مقدار معيني كالا يا تعداد معيني اوراق بهادار مبتني بر كالا ميان خريدار و فروشنده كه از طريق كارگزاران فروشنده و خريدار در بورس انجام ميشود.
33–قرارداد نقدي: قراردادي است كه در بازار فيزيكي معامله ميشود و براساس آن، پرداخت بهاي كالاي مورد معامله و تحويل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي بورس انرژي (مصوب هيئت مديره سازمان) انجام ميشود.
34–قرارداد نسيه: قراردادي است كه در بازار فيزيكي معامله ميشود و براساس آن، كالا در هنگام معامله تحويل و بهاي آن در تاريخ سررسيد و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي پرداخت ميگردد.
35–قرارداد سلف: قراردادي است كه در بازار فيزيكي معامله ميشود و براساس آن، كالا در زماني مشخص در آينده تحويل گرديده و بهاي آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسويه و پاياپاي بورس انرژي (مصوب هيئت مديره سازمان) پرداخت ميگردد.
36–قرارداد كشف پريميوم: قراردادي است كه در بازار فيزيكي معامله ميشود و طي آن مابه التفاوتي، مورد توافق طرفين معامله قرار ميگيرد و طرفين متعهد مي‌شوند كه در زمان مشخصي در آينده (تحويل، حمل يا بارگيري) كالا را بر اساس قيمت نهايي ( قيمت مبنا بعلاوة مابه التفاوت توافق شده) معامله نمايند. خريدار بخشي از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسويه مابقي وجه متعاقباً و بر اساس شرايطي انجام ميشود كه در زمان عقد قرارداد مشخص ميگردد.
37–قرارداد سلف موازي استاندارد: قراردادي است كه در بازار مشتقه معامله ميشود و براساس آن مقدار معيني از دارايي پايه براساس مشخصات قرارداد سلف موازي استاندارد به فروش مي‌رسد. وجه قرارداد مذكور بايد در هنگام معامله و طبق زمانبندي تعيين شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارايي پايه در سررسيد تحويل شود. در طول دورة معاملاتي قرارداد، خريداران مي‌توانند به فروش قرارداد سلف موازي استاندارد به ميزان خريداري شده به شخص ديگري اقدام نمايند. اين دو قرارداد ازهم مستقل هستند و فروشنده به استناد گواهي سلف موازي استاندارد، خريدار را به فروشنده اوليه جهت تحويل فيزيكي حواله مي‌دهد. در اين حالت پذيرندة حواله مسئوليت مراجعه به فروشنده اوليه را پذيرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانويه را ندارد.
38–قرارداد آتي: قراردادي است كه در بازار مشتقه معامله ميشود و فروشنده براساس آن متعهد ميشود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين مي‌كنند بفروشد و در مقابل طرف ديگر قرارداد متعهد ميشود آن كالا را با آن مشخصات خريداري كند و براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد مي‌شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهد مي‌شوند متناسب با تغييرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يك از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار ديگري قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسيد با هم تسويه كنند.
39–قرارداد اختيار معامله: اوراق بهاداري است كه به موجب آن فروشنده اوراق متعهد ميشود در صورت درخواست خريدار، مقدار مشخصي از دارايي پايه را به قيمت اعمال معامله كند. خريدار اوراق ميتواند در زمان يا زمان‌هاي معيني در آينده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشندة اوراق اختيار معامله در قبال اين تعهد، مبلغ معيني از خريدار اوراق دريافت ميكند. براي جلوگيري از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد ميشود مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد كارگزار بورس يا اتاق پاياپاي قرار دهد و متناسب با تغييرات قيمت اوراق اختيار معامله، آن را تعديل كند. هر يك از خريدار و فروشنده مي‌توانند در مقابل مبلغي معين، اختيار يا تعهد خود را به شخص ثالثي واگذار كنند كه وي جايگزين آنها خواهد بود. اوراق اختيار معامله ميتواند به صورت اختيار فروش يا خريد باشد.
40–قيمت پايه: قيمت مشخصي است كه كارگزار فروشنده در درخواست خود براي عرضة هر كالا اعلام مينمايد و پس از تأييد بورس در اطلاعية عرضه قيد ميگردد.
41–قيمت پيشنهادي: قيمتي است كه توسط كارگزار در جريان حراج وارد سامانه معاملات ميگردد.
42–قيمت پاياني: قيمتي است كه طبق ضوابط اين دستورالعمل براي هر نماد معاملاتي در پايان هر جلسة رسمي معاملاتي توسط بورس محاسبه و اعلام ميگردد.
43–قيمت مبنا: قيمتي است كه حسب مورد در زمان حمل، انتقال، تحويل يا بارگيري كالاي موضوع قراردادهاي كشف پريميوم، توسط مرجع مورد قبول بورس اعلام ميگردد.
44–قيمت نظري گشايش(TOP): قيمتي است كه در مرحلة گشايش، بر اساس سفارش ثبت شده با استفاه از سازوكار حراج، توسط سامانة معاملات محاسبه و معاملات مرحلة گشايش با آن قيمت انجام مي شود.
45–قيمت نهايي: در قراردادهاي كشف پريميوم حاصل جمع پريميوم و قيمت مبناست كه تسويه نهايي معامله بر اساس آن انجام ميشود.
46–كارگزار: شخص حقوقي است كه پس از اخذ مجوزهاي لازم و پذيرش در بورس طبق مقررات، كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را براي ديگران و به حساب آنها معامله مينمايد.
47–كارگزار/ معامله‌گر: شخص حقوقي است كه پس از اخذ مجوزهاي لازم و پذيرش در بورس طبق مقررات، كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا را براي ديگران و به حساب آنها و يا به نام و حساب خود معامله مينمايد.
48–كد تجميعي: كد معاملاتي مجازي است كه براي ورود همزمان سفارشهاي خريد يا فروش هم قيمت چند مشتري توسط كارگزار، در سامانة معاملات تعريف ميگردد.
49–كشف پريميوم: معاملاتي است كه طي آن مابه التفاوت قيمت نهايي با قيمت مبنا كشف ميگردد.
50–گواهينامة انجام معامله: سندي است كه درپايان معاملات، پس از تأييد كارگزار خريدار و فروشنده و بورس از طريق سامانة معاملات به اتاق پاياپاي ارسال ميگردد.
51–محدودة نوسان قيمت پايه: حداكثر مجاز تغيير قيمت پايه يك نماد معاملاتي نسبت به آخرين قيمت كشف شده براي آن است.
52–محدودة نوسان قيمت مجاز: حداكثر تغييرات قيمت سفارشها و معاملات نسبت به قيمت پايه‌است.
53–مشتري: شخصي است كه متقاضي خريد يا فروش كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس ميباشد.
54–مقررات: اعم است از مصوبات هيئت وزيران، شورا، سازمان و نيز مصوبات ساير مراجع در حدود اختيارات تفويض شده به آنان تحت هر عنوان (از قبيل آيين‌نامه، دستورالعمل، روية اجرايي و بخشنامه) در خصوص بازار اوراق بهادار، اوراق بهادار مبتني بركالا، بورس انرژي و فعالان آن كه توسط مراجع ذيصلاح و درچارچوب قانون جهت اجرا ابلاغ شده باشند.
55–موعد انتشار اطلاعيه عرضه: آخرين مهلت انتشار اطلاعيه عرضه جهت عرضه كالا در بازار فيزيكي بورس است.
56–نماد معاملاتي: شناسه‌اي است كه توسط بورس براي هر يك از كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالا به صورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعريف ميشود. اين شناسه ميتواند به صورت حرف، عدد يا تركيبي از هر دو باشد.
57–واحد پاية تخصيص: كمترين مقدار جهت تخصيص در هر نماد معاملاتي است كه تخصيص‌هاي كارگزار به مشتريان بايد مضرب صحيحي از آن باشد.
فصل دوم : ضوابط عمومي انجام معامله
2– كلية معاملات در بورس بايد براساس ضوابط اين دستورالعمل و در جلسه رسمي معاملات انجام شود.
تبصره– انجام معاملات در خارج از جلسه رسمي معاملات منحصراً با تصويب هيأت مديرة سازمان و طبق شرايط تعيين شده توسط آن امكان‌پذير است.
3– روزهاي انجام معامله، ساعات شروع و پايان و تعداد جلسات رسمي معاملات براي كليه كالاها و اوراق بهادار مبتني بر كالاي پذيرفته شده توسط هيأت مديرة بورس تعيين ميگردد.
تبصره –تغييرات در موارد موضوع اين ماده، حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال بايد توسط بورس اطلاع‌رساني شود.
4–مديرعامل بورس ميتواند ساعات شروع، پايان و تعداد جلسات رسمي معاملات را در صورت بروز اشكالات فني و تا رفع آن تغيير دهد. اين تغييرات بايد به نحو مقتضي اطلاع‌رساني شود. بورس بايد مستندات مربوط به اشكالات فني را در سوابق معاملات خود نگهداري نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه نمايد.
تبصره– بروز اشكالات فني در سامانه معاملات به صورت الكترونيكي توسط شركت مديريت فن آوري بورس تهران بطور همزمان به سازمان، بورس و شركت سپردهگذاري مركزي اعلام مي شود.
5–معاملات بورس بايد همواره بر مبناي رقابت و به يكي از روش‌هاي حراج انجام شود. اجراي سفارشها براساس اولويت قيمت و در صورت تساوي قيمت‌ها براساس اولويت زماني ورود سفارش به سامانه معاملات خواهد بود.
تبصره– هيأت مديرة بورس ميتواند علاوه بر اولويت‌هاي مذكور در اين ماده، اولويت‌هاي ديگري را جهت تصويب به هيئت مديرة سازمان پيشنهاد نمايد. اولويت‌هاي مذكور نبايد اصول منصفانه و رقابتي بودن معاملات در بورس را نقض نمايد. در صورت تصويب سازمان تغيير مذكور حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال بايد توسط بورس اطلاع‌رساني شود.
6– معاملات كالاها و اوراق بهادار مبتني بر كالا در رينگ داخلي بر مبناي واحد پول ملي ايران و در رينگ بين المللي بر مبناي ارزهاي خارجي يا واحد پول ملي ايران طبق تصويب هيئت مديرة بورس انجام ميشود. تغيير واحدپولي معاملات با تصويب هيأت مديرة بورس و اطلاع‌رساني آن در اطلاعية عرضه و مشخصات قرارداد حسب مورد، امكان‌پذير ميباشد.
7–معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس، صرفاً از طريق سامانه معاملات بورس و توسط كارگزاران پذيرفته شده در بورس انجام ميشود.
8–بورس بايد به تفكيك كالاها و يا اوراق بهادار مبتني بر كالاهايي كه در بورس عرضه ميشود نماد معاملاتي مجزا تعريف نموده و بازار و تابلو و رينگ معاملاتي مربوط به هريك را مشخص نمايد. معاملات نمادهاي معاملاتي صرفاً در بازار، تابلو و رينگ معاملاتي معين شده قابل انجام است.
تبصره– ضوابط تعريف نماد معاملاتي در بورس به تصويب هيأت مديرة بورس خواهد رسيد.
9– كليه قراردادهاي قابل معامله در بورس صرفاً براساس كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالاي پذيرفته شده تعريف ميگردد. انجام معاملات كالاها يا اوراق بهادار مبتني بر كالايي كه طبق مقررات پذيرفته نشده اند، به هيچ وجه مجاز نميباشد
10–معاملات در بورس به يكي از سه روش حراج حضوري، تمام الكترونيكي و عرضه يكجا و بر اساس مراحلي كه در اين دستورالعمل ذكر شده، انجام ميشود.: كارگزاران مي‌توانند جهت ثبت سفارش در سامانه معاملات از يك كد تجميعي استفاده نمايند. كد تجميعي صرفاً براساس سفارشهاي ثبت شده مشتريان نزد كارگزار و پس از كنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده ميشود.
11–تمامي معاملات در بورس، در صورتي قطعيت مي‌يابد كه به تأييد بورس رسيده باشد.
12–مديرعامل بورس صرفاً در شرايط زير، ميتواند بخشي از معاملات را حداكثر تا پايان روز انجام معامله تأييد ننمايد:
1–براساس تقاضاي كارگزار به دليل وقوع آن دسته از اشتباهاتي كه طبق مقررات مصوب هيأت مديرة سازمان احصاء ميشود؛
2–خطاي معاملاتي متأثر از اشكال سامانة معاملات؛
3–تمام معاملات سهميه بندي شده يا صرفاً معاملات بيش از سهميه، در صورت عدم رعايت سهمية اعلام شده توسط بورس؛
4–عدم رعايت محدوديت‌هاي حجمي اعلام شده؛
5–عدم رعايت مقررات ثبت سفارش؛
6–ساير موارد طبق قوانين و مقررات؛
تبصره ۱: : در صورتي كه ظن دستكاري قيمت يا استفاده از اطلاعات نهاني وجود داشته باشد، بورس ميتواند معاملاتي را كه با نوسان غيرعادي قيمت يا حجم غيرعادي انجام ميشود، تأييد ننمايد.
تبصره ۲: بورس بايد مراتب عدم تاييد معامله را به نحو مقتضي به كارگزار خريدار و كارگزار فروشنده اعلام نمايد.
تبصره ۳: كلية مدارك، سوابق و دلايل عدم تاييد معاملات طبق اين ماده، بايد نزد بورس نگهداري و حسب درخواست، به سازمان ارسال گردد.
13-: براي كليه معاملات قطعي شده توسط بورس گواهينامة انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسويه به اتاق پاياپاي ارسال ميگردد.
14–بورس در پايان هر روز معاملاتي قيمت پاياني را به تفكيك هر نماد معاملاتي به شرح زير تعيين و از طريق سايت رسمي خود اعلام مينمايد.
1–در صورت انجام معامله روي نماد معاملاتي طي آن‌روز، ميانگين وزني معاملات انجام شده طي روز
2–در صورت عدم انجام معامله، قيمت پاياني محاسبه شده در روز معاملاتي قبل.
فصل سوم : انواع قراردادهاي قابل معامله در بورس
15–انواع قراردادهاي قابل معامله در بورس به شرح زير ميباشند.
1–قرارداد نقدي
2–قرارداد نسيه
3–قرارداد سلف
4–قرارداد كشف پريميوم
5–قرارداد سلف موازي
6–قرارداد آتي
7–قرارداد اختيار معامله
تبصره ۱: ساير قراردادهاي قابل معامله در بورس انرژي به پيشنهاد هيئت مديرة سازمان به تصويب شوراي عالي بورس خواهد رسيد.
تبصره ۲: ساير ضوابط اجرايي معاملات و همچنين ضوابط اجرايي تسويه و پاياپاي قراردادهاي موضوع اين ماده، به تصويب هيئت مديرة سازمان خواهد رسيد.
فصل چهارم : انواع سفارشات در بورس
16–سفارشهاي وارد شده به سامانة معاملات، حداقل بايد حاوي موارد زير باشد:
1–نماد معاملاتي
2–تعيين خريد يا فروش بودن
3–اعتبار زماني سفارش
4–حجم سفارش
5–نوع سفارش و شرايط قيمتي آن
6–كد معاملاتي مشتري
تبصره ۱: انواع سفارش به لحاظ شرايط قيمتي و اعتبار زماني توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل ۳ روزكاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني ميگردد.
تبصره ۲: بورس بايد از ورود سفارشهايي كه در آن شرايط اطلاعيه عرضه رعايت نشده است، جلوگيري نمايد.
17–انواع سفارشها در سامانه معاملات به شرح زير است:
1–سفارش محدود (Limit order): سفارش خريد يا فروشي است كه در قيمت تعيين شده توسط مشتري، يا بهتر از آن انجام ميشود؛
2–سفارش با قيمت باز (Market order): سفارشي است كه بدون تعيين قيمت وارد سامانة معاملات شده و با قيمت بهترين سفارش طرف مقابل اجرا ميشود. در صورت اجرا نشدن بخشي از سفارش، باقيمانده به صورت يك سفارش با قيمت باز در سامانه باقي خواهد ماند؛
3–سفارش باز- محدود (Market to limit order): سفارشي است كه فقط در مرحله حراج پيوسته ميتواند وارد سامانه معاملات شود. اين سفارش بدون تعيين قيمت وارد سامانه معاملات شده و با قيمت بهترين سفارش طرف مقابل اجرا ميشود. در صورت اجرا نشدن بخشي از سفارش، باقيمانده به صورت يك سفارش محدود به قيمت آخرين معامله انجام شده در سيستم باقي مي‌ماند؛
4–سفارش به قيمت گشايش (Market on opening order): سفارشي است كه فقط در مرحلة پيش گشايش ميتواند وارد سامانة معاملات شود. اين سفارش بدون تعيين قيمت وارد سامانة معاملات شده و در مرحلة گشايش با قيمت گشايش معامله خواهد شد. در صورت اجرا نشدن بخشي از سفارش، باقيمانده به صورت يك سفارش محدود با قيمت گشايش در سيستم باقي مي‌ماند؛
5–سفارش متوقف به باز (Stop loss order): سفارش متوقفي است كه پس از فعال شدن، به سفارش با قيمت باز تبديل ميشود؛
6–سفارش متوقف به محدود (stop limit order): سفارش متوقفي است كه پس از فعال شدن به سفارش محدود با قيمتي كه از قبل در سفارش مشخص شده است، تبديل ميشود.
18–سفارشها به لحاظ نحوة اجرا به شرح زير ميباشند:
1–اجراي دو طرفة سفارش (Cross order): سفارشي است كه با استفاده از آن، كارگزار ميتواند اقدام به ورود همزمان سفارش خريد و فروش با حجم و قيمت يكسان نموده و معامله نمايد. قيمت وارده به سامانه معاملات بايد بيشتر يا مساوي قيمت بهترين سفارش خريد ثبت شده در سامانه معاملات و كمتر يا مساوي قيمت بهترين سفارش فروش ثبت شده در سامانه معاملات باشد. اين سفارش فقط در مرحلة حراج پيوسته ميتواند وارد سامانة معاملات شده و اجرا شود؛
2–سفارش دو بخشي (Iceberg order): سفارش خريد يا فروشي است كه داراي دو بخش پنهان و آشكار است. بخش آشكار سفارش در صف خريد يا فروش قرار گرفته و قابل رويت ميباشد و بخش پنهان آن به صورت غيرفعال است. حجم قسمت آشكار و پنهان سفارش توسط كارگزار تعيين ميشود. در صورتي كه كل بخش آشكار سفارش معامله شود، به ميزان حجم قسمت آشكار، سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار ميگيرد. حداقل كل سفارش و حداقل حجم قسمت آشكار در سفارشهاي دو بخشي، توسط بورس تعيين ميشود؛
3–سفارش انجام و ابطال (Fill & Kill): سفارش محدودي است كه بلافاصله پس از ورود بايد اجرا شود و در صورت عدم اجراي تمام يا بخشي از آن، مقدار باقيمانده به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف خواهد شد. امكان ورود اين سفارش در مرحلة پيش گشايش وجود ندارد؛
4–سفارش همه يا هيچ (All or None): سفارش محدودي است كه اجراي آن منوط به معامله كل سفارش است. در صورت عدم امكان معاملة كل سفارش بلافاصله بعد از ورود، سفارش به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف ميشود. امكان ورود اين سفارش در مرحله پيش گشايش وجود ندارد.
19–اعتبار زماني سفارشها به شرح ذيل ميباشد:
1–سفارش روز (Day): سفارشي است كه اعتبار آن در پايان روز معاملاتي به اتمام مي‌رسد و به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف ميشود؛
2–سفارش جلسه (Session): سفارشي است كه اعتبار آن در پايان جلسه رسمي معاملاتي به اتمام مي‌رسد و به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف ميشود؛
3–سفارش بدون محدوديت زماني (Good Till Cancelled): اين سفارش تا زماني كه توسط كارگزار حذف نشود در سامانه معاملات باقي مانده و معتبر ميباشد؛
4–سفارش مدت‌دار (Good Till Date): سفارشي است كه اعتبار آن در پايان تاريخي كه در زمان ورود سفارش مشخص شده به اتمام مي‌رسد و پس از آن به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف ميشود؛
5–سفارش زماني (Sliding Validity): كارگزار در زمان ورود اين سفارش، تعداد روزهاي مشخصي (T) را جهت اعتبار سفارش مشخص ميكند. اين سفارش تا تاريخي كه معادل تاريخ ورود سفارش به علاوة تعداد روزهاي تعيين شده (T) است، معتبر بوده و پس از آن به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف ميشود.
تبصره– تداوم اعتبار زماني سفارشهاي فروش در بازار فيزيكي پس از پايان جلسه رسمي معاملاتي منوط به تأئيد بورس ميباشد.
فصل پنجم : شرايط دريافت و اجراي سفارشها
20–مسئوليت احراز هويت مشتري بر عهدة كارگزار است. كارگزار بايد جهت انجام معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالا در بورس، نسبت به احراز هويت و شناسايي مشتريان به شرح زير اقدام نمايد:
الف) احراز هويت و شناسايي شخص حقيقي:
1–اخذ اصل مدرك شناسايي مشتري شامل شناسنامه و كارت ملي و در مورد اشخاص خارجي، گذرنامة معتبر و نگهداري كپي مصدق تمامي صفحات مدارك مزبور؛
2–اخذ اطلاعات در مورد آدرس محل سكونت و كار و كد پستي؛
3–اخذ اطلاعات در مورد حساب بانكي مرتبط با معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني بر كالاي مشتري؛
4–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلي مشتري؛
5–اخذ اطلاعات در مورد هدف از انجام معاملات كالا و اوراق بهادار مبتني كالا در بورس انرژي.
ب) احراز هويت و شناسايي شخص حقوقي:
1–اخذ اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملي، شركت‌نامه، آگهي روزنامة رسمي در خصوص تأسيس و آخرين تغييرات آن، آگهي آخرين تغييرات مديران و صاحبان امضاي مجاز، تركيب سهامداران، مالكان يا شركاء بالاي ده درصد، مؤسسان، اعضاي هيأت مديره و مدير عامل، بازرسان، حسابرسان و نشاني اقامتگاه آنان؛
2–اخذ اطلاعات مربوط به حساب بانكي مرتبط با معاملات كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا؛
3–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلي؛
4–اخذ اصل مدرك شناسايي صاحبان امضاي مجاز شامل شناسنامه و كارت ملي و نگهداري كپي مصدق تمامي صفحات مدارك مذكور.
تبصره ۱: كلية مستندات اخذ شدة موضوع اين ماده بايد توسط كارگزار برابر با اصل شوند.
تبصره ۲: كلية اطلاعات موضوع اين ماده براساس فرمت‌هاي ابلاغي بورس اخذ خواهد شد.
تبصره ۳: در صورتي كه ساير مقررات لازمالاجرا از جمله مقررات مبارزه با پولشويي، الزامات بيشتري نسبت به مفاد اين ماده به منظور احراز هويت و شناسايي مشتريان مقرر نمايد، مفاد آن مقررات نيز بايد رعايت شود.
21–كارگزاران مكلف به ثبت و نگهداري مدارك مربوط به سوابق شناسايي مشتريان و اطلاعات، مستندات و سوابق مربوط به معاملات ميباشند.
تبصره– اسناد مربوط بايد به گونه‌اي ثبت و نگهداري شود كه امكان اراية آن حسب درخواست سازمان و بورس وجود داشته باشد.
22– در صورتي كه مشتري از اراية اطلاعات و مدارك مورد نظر موضوع مادة ۲۱ امتناع كند يا كارگزار اطلاعاتي برخلاف اطلاعات ارايه شده توسط مشتري احراز نمايد، كارگزار بايد از انجام معامله براي مشتري خودداري نموده و مراتب را به بورس اعلام نمايد.
23–كارگزار موظف است براي دريافت درخواست مشتريان از فرم‌هاي كاغذي يا الكترونيك، طبق فرمت ابلاغي بورس استفاده كند.
تبصره– دريافت درخواست مشتريان به صورت الكترونيك اعم از تلفني و اينترنتي براساس دستورالعمل مصوب هيئت‌مديره سازمان صورت ميگيرد.
24–كارگزاران نمي‌توانند از دريافت درخواست‌هاي مشتريان كه با رعايت مقررات ارايه ميشود، خودداري نمايند.
25–كارگزاران مكلفند از دفاتر ثبت سفارش مورد تأييد سازمان استفاده نمايند. سفارشهاي مشتريان به ترتيب زمان دريافت، در اين دفاتر ثبت ميشود. در اين دفتر بايد استانداردهاي وضع شده توسط سازمان در خصوص ثبت و اجراي درخواست‌هاي مشتريان رعايت شود. كارگزاراني مجاز به استفاده از كد معاملات گروهي و ثبت سفارشهاي گروهي هستند كه مقررات موضوع اين ماده را رعايت نمايند.
26–كارگزاران در دريافت سفارشها از وكيل يا نمايندة قانوني مشتريان موظفند مقررات انجام معاملات وكالتي را رعايت نمايند.
27–كارگزاران موظفند سفارش مشتريان را همواره با رعايت صرفه و صلاح ايشان اجرا نمايند.
28–در صورتيكه اجراي سفارشات مشتريان منجر به نقض مقررات، دستكاري بازار يا معاملات متكي به اطلاعات نهاني گردد، كارگزار مكلف است از اجراي سفارش مشتريان خودداري نموده و مراتب را به سازمان و بورس گزارش دهد.
29–در صورتي كه طبق مقررات، واريز پيشپرداخت توسط خريدار قبل از معامله الزامي باشد، كارگزار مكلف است در زمان دريافت سفارش از مشتريان خود از واريز وجه مذكور اطمينان حاصل نمايد.
تبصره ۱: ميزان پيش پرداخت توسط هيئت مديرة بورس تعيين و حداقل ۲ روز كاري پيش از اعمال اطلاع رساني ميشود.
تبصره ۲: بورس موظف است از ثبت و اجراي سفارشهايي كه مقررات اين ماده درخصوص آنها رعايت نشده است در سيستم معاملات، جلوگيري نمايد.
30– در صورتي كه طبق مصوبات هيئت مديرة سازمان يا هيئت پذيرش، محدوديتي جهت انجام معاملات كالا يا اوراق بهادار مبتني بر كالا براي شخص يا گروهي از اشخاص تعيين گردد، كارگزار و بورس مكلفند در زمان دريافت و اجراي سفارش محدوديت‌هاي مذكور را رعايت نمايند.
بخش دوم : ضوابط اختصاصي بازار فيزيكي
فصل ششم : ضوابط معاملات كالا به روش حراج حضوري
31–عرضه كالا به روش حراج حضوري صرفاً براي كالاهاي داراي يك عرضه كننده انجام ميشود، شرايط عرضه در اين روش حسب هر عرضه توسط بورس تعيين ميگردد.
32– قبل از عرضه كالا به روش حراج حضوري بايد اطلاعية عرضه توسط بورس منتشر گردد. اين اطلاعيه شامل موارد زير ميباشد.
1–مشخصات كالاي قابل عرضه
2–حجم كالاي قابل عرضه
3–حداكثر افزايش عرضه توسط عرضه‌كننده
4–نوع معامله (در معاملة سلف ذكر سررسيد تحويل كالا و در معاملة نسيه ذكر شرايط پرداخت)
5–قيمت پايه
6–تاريخ عرضه
7–نام عرضه‌كننده و توليدكننده
8–شرايط پرداخت وجه معامله و در صورت تسويه غيرنقدي تعيين ميزان دقيق بخش غير نقدي و همچنين ذكر اسناد مورد نياز جهت تسويه.
9–زمانبندي، مكان و شرايط تحويل
10–نوع بسته‌بندي (در صورت وجود)
11–درخصوص قراردادهاي سلف امكان انجام يا عدم انجام معاملات سلف موازي استاندارد بر روي آن
12–بازار هدف بين المللي درخصوص كالاهاي صادراتي مورد عرضه در رينگ بين المللي
13–قيمت مبنا و جزئيات محاسبه قيمت نهايي در معاملات كشف پريميوم
14–محدوديت نوسان قيمت پايه
15–محدوديت نوسان قيمت مجاز در صورت وجود
16–واحد پايه تخصيص
17–حداقل خريد
18–حداقل خريد جهت كشف نرخ
19–حداقل تغيير قيمت سفارش
20–حداكثر خريد در صورت وجود
تبصره ۱: فرمت فرم‌هاي سفارش فروش و اطلاعيه عرضه توسط هيئت مديرة بورس تصويب ميشود.
تبصره ۲: بندهاي ۱ الي ۱۲ اطلاعيه عرضه توسط كارگزار فروشنده و بندهاي ۱۳ الي۲۰ توسط بورس تعيين ميشود.
تبصره ۳: بورس قبل از شروع هر جلسه رسمي معاملات ترتيب زماني عرضههاي آن جلسه را اعلام مينمايد.
33–موعد انتشار اطلاعيه عرضه به شرح زير است:
الف) در حراج حضوري
الف–۱) براي رينگ داخلي يك روز كاري قبل از عرضه
الف-۲) براي رينگ بين المللي ۳ روز كاري قبل از عرضه
ب) در معاملات تمام الكترونيكي روزكاري قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتي
ج) در عرضه يكجا ۵ روز كاري قبل از عرضه
34–اطلاعيه عرضه كالا در بازار فيزيكي بايد حداكثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعيه عرضه توسط بورس منتشر گردد. بدين منظور بايد اقدامات زير انجام گردد:
1–فرم درخواست عرضه بايد حداكثر تا ساعت ۱۲ موعد انتشار اطلاعيه عرضه توسط كارگزار عرضه كننده به بورس ارائه شود.
2–بورس اطلاعيه عرضه را حداكثر تا ساعت ۱۴ موعد انتشار اطلاعيه عرضه، بررسي و در صورت تأئيد به اتاق پاياپاي ارائه مينمايد.
3–اتاق پاياپاي پس از احراز شرايط عرضه كننده از حيث تضامين و سپردههاي مورد نياز جهت عرضه، تاييد يا عدم تاييد خود را درخصوص عرضه حداكثر تا ساعت ۳۰/۱۵ موعد انتشار اطلاعيه عرضه به بورس اعلام مينمايد.
4–بورس حداكثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعيه عرضه، اقدام به انتشار اطلاعيه عرضه از طريق سايت رسمي خود مينمايد.
تبصره ۱: در صورت عدم تأئيد اطلاعيه عرضه، بورس مراتب را حداكثر تا ساعت ۱۶ همان روز كاري به كارگزار عرضه كننده اعلام مينمايد.
تبصره ۲: ساير اطلاعات عمومي كالا از جمله خطاي مجاز تحويل، استاندارد كالا و هزينة انبارداري در قالب اميدنامه منتشر ميشود. اطلاعات منتشره در قالب اميدنامه جزء لاينفك اطلاعيه عرضه است.
35–كلية وظايف و تعهدات طرفين معامله صرفاً در چارچوب شرايط مندرج در اطلاعية عرضه و مقررات ميباشد و شرايط معامله پس از انتشار اطلاعيه عرضه قابل تغيير نميباشد.
36-: پس از انتشار اطلاعية عرضه توسط بورس، فروشنده نمي‌تواند از عرضة كالاي تعيين شده در اطلاعيه عرضه، خودداري نمايد، مگر اينكه مراتب و دلايل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نمايد. در صورت عدم موافقت بورس با انصراف و عدم عرضه از سوي عرضه كننده، وي مكلف به پرداخت يك در هزار ارزش عرضه به قيمت پايه به عنوان وجه التزام به خريداراني است كه اقدام به واريز پيش پرداخت موضوع عرضة مذكور نموده اند. وجه التزام مذكور توسط اتاق پاياپاي و به نسبت ميزان پيش پرداخت واريز شده، بين خريداران تقسيم ميگردد.
37-: در صورت انتشار آگهي فروش يا اعلام شرايط فروش كالا توسط عرضه‌كننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نبايد با اطلاعية عرضة منتشره توسط بورس مغايرت داشته باشد. در صورت مغايرت، اطلاعية عرضة منتشره در سايت رسمي بورس مبناي انجام معامله ميباشد.
38–مراحل انجام معاملات كالا به روش حراج حضوري به شرح زير ميباشد:
1–پيش‌گشايش: در اين مرحله امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش براي كارگزار خريدار وجود دارد و كارگزار فروشنده فقط بايد عرضة خود را با قيمت پايه و حجم مندرج در اطلاعيه عرضه وارد نمايد، ليكن در اين مرحله معامله‌اي انجام نمي‌شود.
2–مظنه‌يابي: كلية سفارشهاي فعال در پايان مرحله پيش‌گشايش به اين مرحله منتقل ميشود. شرايط اين مرحله به شرح زير ميباشد:
۱–۲ امكان ورود و حذف سفارشها وجود ندارد.
۲–۲ امكان افزايش حجم تقاضاي خريداران و كاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد.
۳– ۲ فروشندگان صرفاً در زمان يك سوم ابتدايي دوره مظنه يابي، امكان افزايش ميزان عرضه را دارند.
۴–۲ فروشندگان مي‌توانند قيمت خود را حداكثر تا سطح قيمت بهترين سفارش خريد ثبت شده كاهش دهند.
۵–۲ خريداران مي‌توانند قيمت خود را حداكثر تا سطح قيمت بهترين سفارش فروش ثبت شده افزايش دهند.
۶–۲ كاهش حجم هر سفارش خريد صرفاً قبل از برابري قيمت آن با قيمت بهترين سفارش فروش ثبت شده امكان‌پذير است.
۷–۲ چنانچه حجم عرضه بيشتر از مجموع تقاضاهايي باشد كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند، معاملات با قيمت فروشنده و به ميزان مجموع تقاضاهاي خريداراني كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند، انجام ميشود.
۸–۲ چنانچه در پايان اين مرحله هيچ خريداري قيمت فروشنده را نپذيرد امكان تجديد مرحلة مظنه‌يابي صرفاً براي يكبار ديگر توسط بورس وجود دارد.
3–رقابت: در صورتي كه در پايان زمان مظنه‌يابي مجموع تقاضاهاي خريداراني كه قيمت فروشنده را پذيرفته‌اند بيش از كل ميزان عرضه باشد، سفارش خريداران مذكور وارد مرحلة رقابت ميگردد. شرايط اين مرحله به شرح زير ميباشد:
۱–۳ سفارشهاي فروشندگان قابل تغيير نميباشد.
۲–۳ خريداران حق تغيير حجم تقاضاي وارده را ندارند.
۳–۳ خريداران صرفاً مي‌توانند قيمت تقاضاي خود را افزايش دهند.
۴–۳ در پايان مرحله رقابت، معاملات براساس اولويت‌هاي موضوع مادة ۵ اين دستورالعمل انجام خواهد شد.
۵–۳ در صورتي كه به دليل وجود محدوديت نوسان قيمت مجاز، حجم تقاضاهايي كه سقف قيمت مجاز را پذيرفته‌اند بيش از كل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهيم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهيم به نسبت، مقادير تخصيص يافته به هر يك از كارگزاران نسبت به واحد پاية تخصيص، گرد مي‌شوند.
۶–۳ در زمان اعمال رويه تسهيم به نسبت در صورتيكه به دليل محدوديت‌هاي ناشي از واحد پايه تخصيص، امكان تخصيص كالا به ميزان مندرج در اطلاعيه عرضه وجود نداشته باشد، ميزان عرضه ميتواند به تشخيص مديرعامل بورس تا سطح حداكثر ۱۰ درصد ميزان عرضه مندرج در اطلاعيه عرضه كاهش يا افزايش يابد و عرضه كنندگان ملزم به تبعيت از تصميم مديرعامل بورس در اين خصوص هستند.
4–نظارت: اين مرحله پس از پايان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات بورس از جمله تأييد معاملات ميباشد.
5–عرضة مازاد: در صورتي كه حجم عرضه در پايان مرحلة مظنه‌يابي از تقاضاهايي كه قيمت عرضه‌كننده را پذيرفته‌اند بيشتر باشد، مازاد عرضه در اين مرحله قابل معامله ميباشد. خريداران مي‌توانند با ارايه تقاضاي خريد با قيمت معاملات انجام شده در پايان مرحلة مظنه‌يابي، اقدام به خريد عرضههاي مازاد نمايند. مرحلة عرضة مازاد از پايان مرحله نظارت آغاز و حداكثر تا پايان زماني از روز جاري معاملاتي كه هيئت مديره بورس تعيين ميكند ادامه مي‌يابد.
شرايط معاملات عرضة مازاد به شرح ذيل ميباشد:
۱–۵ در صورتي كه قسمتي از حجم عرضه اعلامي طبق اطلاعية عرضه يا عرضه افزايش يافته در مرحلة مظنه‌ياني معامله نگردد، اين مازاد در سامانه معاملات باقيمانده و تا پايان مرحلة عرضة مازاد قابل معامله ميباشد.
۲–۵ عرضه مازاد با پيشنهاد عرضه‌كننده و موافقت بورس ميتواند تا پايان روز كاري قبل از روز عرضه بعدي نماد معاملاتي يا يك هفته پس از روز عرضه، هر كدام كه كمتر باشد، معامله شود.
۳–۵ در صورت منتقل شدن عرضة مازاد به روزهاي كاري بعد كارگزار عرضه‌كننده صرفاً تا ساعت ۹ صبح روز كاري بعد ميتواند عرضه مازاد را از سامانه معاملات حذف نمايد. در غير اينصورت عرضه مازاد تا پايان مرحلة عرضة مازاد آن روز معاملاتي قابل معامله خواهد بود.
۴–۵ در صورتي كه در پايان مرحلة نظارت كارگزار عرضه‌كننده درخواست افزايش مازاد عرضه را بدهد، افزايش مازاد با تائيد بورس امكان‌پذير است.
تبصره– طول مدت هر يك از مراحل فوق توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني ميگردد. تغيير طول مدت مراحل فوق حين جلسه معاملاتي مجاز نميباشد.
39–در صورتي كه هيأت مديرة بورس براي يك نماد، محدوديت نوسان قيمت مجاز تعريف نمايد، كلية سفارشهاي وارده به سامانه معاملات براي آن نماد بايد در محدودة نوسان قيمت مجاز باشد. محدودة نوسان قيمت مجاز براي نماد، تابلو يا بازار توسط هيأت مديرة بورس تصويب و تا پايان روز قبل از عرضه اطلاع‌رساني ميگردد.
40–در صورتي كه قيمت پاية پيشنهاد شده در اطلاعية عرضه، خارج از محدودة نوسان قيمت پايه باشد، بورس بايد از انتشار اطلاعيه عرضه جلوگيري كند.
تبصره– روية تعيين محدودة نوسان قيمت پايه توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل 3 روزكاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني ميگردد.
41–بورس ميتواند روش محاسبة قيمت پاية برخي از كالاهاي پذيرفته شده را براساس فرمول مشخصي اعلام كند. در اين صورت عرضة كالاي عرضه كننده صرفاً با قيمت پاية محاسبه شده براساس فرمول مذكور امكان پذير ميباشد.
تبصره– فرمول تعيين قيمت پايه به پيشنهاد عرضه‌كننده به تأييد بورس رسيده و حداقل 3 روز كاري قبل از اعمال توسط بورس اطلاع‌رساني ميگردد.
42–ميزان واحد پايه تخصيص، حداقل خريد، حداقل تغيير قيمت سفارش، حداقل عرضه و حداكثر خريد توسط هيأت مديرة بورس مصوب ميگردد. كارگزاران بايد در دريافت، ثبت و تخصيص سفارشها، محدوديت‌هاي فوق‌‌الذكر را رعايت نمايند. بورس از ورود سفارشها و يا انجام معاملاتي كه محدوديت‌هاي مذكور را رعايت ننمايد، جلوگيري خواهد كرد.
تبصره– اعمال هر گونه محدوديت حجمي يا سهميه‌بندي در خريد، فروش و يا تخصيص كالا خارج از موارد موضوع اين ماده مجاز نميباشد.
43–در صورتي كه سفارشهاي تطبيق يافته يك نماد طي يك جلسه معاملاتي كمتر از حداقل خريد جهت كشف نرخ باشد، تطبيق سفارشهاي مذكور نمي‌تواند مورد تأييد بورس قرار گيرد و معامله‌اي انجام نمي‌شود.
تبصره– حداقل خريد جهت كشف نرخ توسط هيأت پذيرش تعيين و تا پايان روز قبل از عرضه اطلاع‌رساني ميگردد.
44–در صورتي كه براي يك نماد معاملاتي حراج حضوري انجام شود و به دليل عدم وجود تقاضاي كافي معامله‌اي بر روي آن نماد صورت نپذيرد، امكان حراج مجدد نماد تا پايان آن جلسه معاملاتي وجود دارد. در اين حالت بايد كارگزاران متقاضي خريد، درخواست خودرا قبل از پايان جلسه معاملاتي به بورس اعلام نمايند. درصورت موافقت بورس با عرضة مجدد، عرضه‌كننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسة معاملاتي ميباشد.
فصل هفتم : ضوابط معاملات كالا به روش تمام الكترونيكي
45–در صورتي كه كالايي به تشخيص بورس در بازار فيزيكي داراي عرضه‌كنندگان و خريداران متعدد باشد، معاملات آن به روش تمام الكترونيكي انجام ميشود.
46–معاملات به روش تمام الكترونيكي طي مراحل به شرح زير انجام ميشود:
1–پيش‌گشايش: مرحلة ابتدايي معاملات است كه در آن امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش وجود دارد ليكن معامله‌اي انجام نمي‌شود.
2–مرحلة گشايش: اين مرحله بلافاصله پس از مرحلة پيش‌گشايش است و در آن، سفارشهاي موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج ناپيوسته انجام ميشود.
3–مرحلة پيوسته: اين مرحله‌پس از انجام مرحلة گشايش شروع و در آن به محض تطبيق قيمت سفارشهاي وارد شده به سامانة معاملات، معامله انجام ميشود.
4–مرحلة حراج ناپيوسته پاياني: اين مرحله پس از خاتمة مرحلة پيوسته شروع ميشود. طي اين مرحله امكان ورود، تغيير يا حذف سفارش توسط كارگزاران وجود دارد ليكن معامله‌اي انجام نمي‌شود. در پايان اين مرحله سفارشهاي موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج ناپيوسته اجرا ميشود.
5–مرحلة معاملات پاياني: مرحله پاياني جلسة معاملاتي است كه طي آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قيمت پاياني امكان‌پذير است.
تبصره ۱: هيئت مديره بورس ميتواند يك يا چند مورد از مراحل فوق را جهت انجام معاملات تعيين نمايد، ليكن بايد حداقل ۳ روز كاري قبل از اعمال موضوع را اطلاع رساني نمايد.
تبصره ۲: هيأت مديرة بورس ميتواند در روش تمام الكترونيكي، زماني را خارج از جلسة معاملات، براي ورود سفارشها تعيين نمايد.
تبصره ۳: طول مدت هر يك از مراحل فوق توسط هيأت مديرة بورس تعيين و حداقل ۳ روز كاري قبل از اعمال اطلاع‌رساني ميگردد. تغيير طول مدت مراحل فوق حين جلسة معاملات مجاز نميباشد.
47–اطلاعيه عرضه معاملات كالاي فيزيكي به روش تمام الكترونيكي بايد روزكاري قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتي منتشر گردد. در اين اطلاعيه حداقل اطلاعات زير درج مي شود:
1–مشخصات كالاي قابل عرضه
2–نوع معامله، در معاملة سلف ذكر سررسيد تحويل كالا و در معاملة نسيه ذكر شرايط پرداخت
3–قيمت پايه
4–تاريخ شروع معاملات نماد
5–شرايط پرداخت وجه معامله و در صورت تسويه غيرنقدي تعيين ميزان دقيق بخش غير نقدي و همچنين ذكر اسناد مورد نياز جهت تسويه.
6–شرايط تحويل
7–بازار هدف بين المللي درخصوص كالاهاي صادراتي مورد عرضه در رينگ بين المللي
8–محدوديت نوسان قيمت مجاز
9–واحد پايه تخصيص حسب مورد
10–حداقل خريد
11–حداقل خريد جهت كشف نرخ
12–حداقل تغيير قيمت سفارش
تبصره ۱: فرمت فرم‌هاي سفارش فروش و اطلاعيه عرضه توسط هيئت مديرة بورس تصويب ميشود.
تبصره ۲: بندهاي ۱ الي ۷ اطلاعيه عرضه توسط كارگزار فروشنده و بندهاي ۸ الي ۱۲ توسط بورس تعيين ميشود.
فصل هشتم : ضوابط معاملات كالا به روش عرضه يكجا
48–عرضه يكجاي كالاهاي پذيرفته شده در بورس صرفاً با موافقت هيئت مديرة بورس امكان پذير است.
49–عرضة يكجاي كالا توسط يك عرضه كننده انجام ميشود و كالاي مورد عرضه بصورت يكجا معامله خواهد شد.
50–ضوابط انتشار اطلاعيه عرضه و اطلاعات آن در روش عرضه يكجا، مانند ضوابط مربوطه در روش حراج حضوري موضوع فصل ششم اين دستورالعمل مي باشد.
51–انجام رقابت و تطبيق سفارشات در عرضه يكجا به روش تمام الكترونيكي انجام ميشود.
52–در صورت تمايل فروشنده به انتشار آگهي فروش در جرايد، اطلاعات مندرج در آن نبايد با اطلاعات ارايه شده به بورس مغايرت داشته باشد. در صورت مغايرت، اطلاعات منتشر شده در سايت رسمي بورس قابل استناد ميباشد.
53–در عرضة يكجا مديرعامل بورس ميتواند براساس وضعيت بازار، حداقل تغيير قيمت مجاز هر سفارش را كه در اطلاعيه عرضه اعلام شده است، براي جلسات معاملاتي بعد تغيير دهد، ليكن بايد قبل از شروع جلسة معاملاتي، مراتب را از طريق درج در سايت رسمي بورس به اطلاع عموم برساند.
54–سفارش خريد بايد برابر كل كالاي عرضه شده باشد. همچنين قيمت تعيين شده در سفارشهاي خريد نبايد كمتر از قيمت پايه‌اي باشد كه در اطلاعيه عرضه اعلام شده است.
55–كاهش قيمت سفارش خريد ثبت شده در سامانه معاملات يا ورود سفارش با قيمتي كمتر از بالاترين سفارش خريد ثبت شده در سامانة معاملات، مجاز نميباشد و حذف سفارش خريد فقط در صورت ثبت سفارش خريد با قيمت بالاتر در سامانه معاملات مجاز است.
56–كارگزار فروشنده مكلف است در صورت ثبت سفارش خريد در سامانه معاملات با قيمت پايه يا بيشتر از آن قبل از ۱۰ دقيقة پاياني جلسة معاملاتي، اقدام به عرضه نمايد. عرضه توسط كارگزار فروشنده تنها در صورتي امكان‌پذير است كه از زمان ثبت بهترين سفارش خريد در سامانه معاملات حداقل ۳ دقيقه گذشته باشد.
تبصره ۱: در صورت ثبت سفارش خريد در ۱۰ دقيقة پاياني بازار، ادامة رقابت به جلسة معاملاتي بعد موكول شده و كارگزار داراي بهترين سفارش خريد موظف است سفارش خود را با همان قيمت در ابتداي جلسة معاملاتي بعد وارد سامانه نمايد.
تبصره ۲: عدم رعايت ضوابط اين ماده از سوي كارگزار خريدار يا كارگزار فروشنده تخلف محسوب شده و بورس مكلف است موضوع را جهت رسيدگي به مرجع رسيدگي به تخلفات كارگزاران ارجاع نمايد.
57–در صورتي كه تخلفات طرفين مانع انجام معامله در عرضه يكجا شود، متخلف مكلف به پرداخت يك درصد ارزش معامله به قيمت پايه به عنوان خسارت به طرف مقابل خواهد بود. در اين خصوص كارگزار وثائق و تضامين لازم را حسب مورد از خريدار يا فروشنده دريافت مينمايد. همچنين در صورت عدم انجام معامله مطابق اين ماده، شخص متخلف مكلف است كارمزدهاي انجام معامله را بر حسب ارزش معامله به قيمت پايه پرداخت نمايد.
58–در عرضة يكجا، عرضه‌كننده بايد شرايط تسوية معاملات را شامل موارد زير به طور دقيق در اطلاعيه عرضه اعلام نمايد :
1–نحوه تسويه معامله و ميزان بخش نقدي و بخش غير نقد معامله
2–مهلت پرداخت بخش نقدي و تنظيم فرم خارج از پاياپاي كه طي آن خريدار بايد بخش نقدي معامله را واريز نمايد، اقدامات لازم جهت امضاي فرم خارج از پاياپاي توسط فروشنده براي بخش غير نقد معامله را انجام و فروشنده بايد فرم خارج از پاياپاي را از طريق كارگزار فروشنده به بورس ارائه دهد. اين مهلت حداكثر ۳۰ روز تقويمي پس از انجام معامله خواهد بود.
3–مهلت زماني انجام اقدامات و ارائه مستندات لازم از سوي خريدار به فروشنده جهت ارائه فرم خارج از پاياپاي
59–در عرضة يكجا، كارگزار عرضه كننده در صورتي مجاز به عرضه خواهد بود كه معادل يك درصد ارزش كالاي موضوع معامله براساس قيمت پايه را به صورت نقد يا ضمانت‌نامة بانكي بدون قيد و شرط به عنوان وجه التزام از عرضه كننده دريافت و حسب مورد به حساب اتاق پاياپاي واريز يا به اين اتاق تحويل دهد و تأييدية اتاق پاياپاي را مبني بر اخذ تضامين مربوطه به بورس ارايه كند. سپرده موضوع اين ماده علاوه بر تضاميني است كه طبق مقررات جهت عرضه كالا در بورس اخذ ميشود و صرفاً جهت تضمين تعهدات عرضه كننده در فرايند انجام رقابت تا قطعي شدن معاملة عرضه يكجا است.
تبصره ۱: در صورت عدم ايفاي تعهدات معامله توسط فروشنده، سپردة موضوع اين ماده پس از كسر كارمزدها و هزينه‌هاي معامله به كارگزار خريدار پرداخت ميشود.
تبصره ۲: در صورتي كه كارگزار فروشنده پس از انتشار اطلاعيه عرضه و قبل از شروع رقابت، انصراف كتبي خود را از ادامة رقابت اعلام و بورس با انصراف وي موافقت نمايد يا چنانچه به دليل عدم وجود خريدار معامله انجام نشود، سپردة موضوع اين ماده با تاييد بورس مبني بر عدم مغايرت اقدامات كارگزار با مقررات در جريان معامله مذكور، حداكثر تا دو روز كاري پس از زمان انصراف يا پايان رقابت مسترد ميشود.
60–در عرضة يكجا، كارگزار خريدار در صورتي مجاز به ورود سفارش به سامانه معاملات است كه معادل ۳ درصد ارزش كالاي موضوع معامله براساس قيمت پايه را به صورت نقد يا ضمانت‌نامة بانكي بدون قيد و شرط از مشتري دريافت و حسب مورد به حساب اتاق پاياپاي واريز يا به اين اتاق تحويل دهد و تأييدية اتاق مزبور را مبني بر اخذ تضامين مربوطه به بورس ارايه كند.
تبصره ۱: در صورت عدم ايفاي تعهدات تسويه از سوي كارگزار خريدار، سپردة موضوع اين ماده پس از كسر كارمزدها و هزينه‌هاي معامله به كارگزار فروشنده پرداخت ميشود.
تبصره ۲: در صورتي كه كارگزار خريدار پس از اراية درخواست خريد و قبل از انجام معامله، انصراف كتبي خود را از ادامة رقابت اعلام نمايد يا چنانچه كارگزار خريدار موفق به انجام معامله نگردد، سپردة وي با تاييد بورس مبني بر عدم مغايرت اقدامات كارگزار با مقررات در جريان معامله مذكور، حداكثر تا دو روز كاري پس از زمان انصراف يا انجام معامله مسترد ميشود.
61–كارگزار خريدار مكلف است پس از انجام معامله حداكثر طي مهلت واريز بخش نقدي و تنظيم فرم خارج از پاياپاي كه در اطلاعيه عرضه مشخص شده است، نسبت به تسوية بخش نقدي معامله از طريق اتاق پاياپاي اقدام نمايد و مستندات لازم جهت تنظيم فرم تسوية خارج از پاياپاي بخش غيرنقدي را به فروشنده ارايه كند. كارگزار فروشنده مكلف است پس از انجام اقدامات و دريافت مستندات لازم جهت تنظيم فرم تسوية خارج از پاياپاي از سوي خريدار طي مهلت تنظيم فرم خارج از پاياپاي، نسبت به اراية فرم تسوية خارج از پاياپاي به اتاق پاياپاي اقدام نمايد. در صورت واريز بخش نقدي و اراية سند تسوية خارج از پاياپاي به اتاق پاياپاي طي مهلت‌هاي مقرر، معامله از نظر بورس قطعي خواهد شد.
تبصره– در صورت خودداري كارگزار فروشنده يا فروشنده از دريافت مستندات لازم جهت تنظيم فرم خارج از پاياپاي، خريدار يا كارگزار وي ميتواند اسناد فوق را جهت ثبت در سوابق به اتاق پاياپاي ارايه و رسيد دريافت نمايد.
62–در خصوص معاملة عرضة يكجا، كارگزار خريدار مي تواند از كد تجميعي جهت شركت در رقابت براي چند خريدار استفاده نمايد ليكن بايد نام خريدار و درصد تخصيص به هريك بر اساس سفارشات ثبت شده نزد كارگزار مشخص بوده و قبل از شروع رقابت به بورس اعلام شود. تخصيص كالا به خريداران پس از قطعي شدن معامله، بر اساس اطلاعات موضوع اين ماده انجام خواهد شد.
63–در صورت عدم تسليم سند تسويه خارج از پاياپاي توسط كارگزار فروشنده يا عدم تسوية بخش نقدي معامله توسط كارگزار خريدار در مهلت مقرر، انجام معامله توسط بورس قطعي نمي‌شود.
64–در صورت عدم امضاي سند تسويه خارج از پاياپاي از سوي خريدار يا فروشنده يا عدم ارائه آن به بورس، به اختلاف طرفين بر اساس ترتيبات مقرر در ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران رسيدگي خواهد شد. در صورتي كه براساس رأي صادرة قطعي عرضه كننده و يا كارگزار عرضه كننده متخلف شناخته شوند، كارمزد كارگزار فروشنده، سازمان، بورس و شركت سپردهگذاري مركزي از محل سپردة موضوع ماده۶۰ اين دستورالعمل كسر و مابقي به حساب كارگزار خريدار واريز خواهد شد و درصورتي كه خريدار متخلف شناخته شود، كارمزد كارگزار خريدار، سازمان و بورس از محل سپردة موضوع مادة ۶۱ اين دستورالعمل كسر و مابقي به حساب كارگزار فروشنده واريز خواهد شد. كارگزار فروشنده پس از كسر كارمزد خود مكلف به پرداخت مابقي مبلغ مذكور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود
65–در صورت عدم واريز بخش نقدي توسط خريدار، كارمزد كارگزار خريدار، سازمان و بورس از محل سپردة موضوع ماده ۶۱ اين دستورالعمل كسر و مابقي به حساب كارگزار فروشنده واريز خواهد شد. كارگزار فروشنده پس از كسر كارمزد خود مكلف به پرداخت مابقي مبلغ مذكور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود.
66–ارائه فرم تسويه خارج از پاياپاي به بورس به منزلة پايان فرايند معامله و تسويه معامله در بورس محسوب شده و بورس در خصوص تسويه بخش غير نقدي معامله مسئوليتي نخواهد داشت. ضوابط مربوط به تحويل كالا تابع مقررات عمومي تحويل كالاي مورد معامله در بازار فيزيكي مندرج در دستورالعمل تسويه و پاياپاي خواهد بود.
بخش سوم : ضوابط اختصاصي بازار مشتقه
فصل نهم : ضوابط كلي معاملات در بازار مشتقه
67–گشايش نماد معاملاتي قراردادهاي مورد معامله در بازار مشتقه منوط به انجام اقدامات زير است:
1–پذيرش و درج اوراق مربوطه
2–انتشار اطلاعيه معاملاتي و مشخصات قرارداد حداقل ۳ روز كاري قبل از معامله
3–ايجاد فايل دارايي مشتريان حسب مورد توسط شركت سپردهگذاري مركزي
68–گشايش نماد معاملاتي از طريق حراج ناپيوسته با اعمال يك مرحله پيش‌گشايش شروع و با اجراي حراج ناپيوسته پايان مي‌يابد. پس از اين مرحله، معاملات به صورت پيوسته در زمان باقيمانده تا پايان جلسة معاملاتي و در دامنة نوسان مجاز روزانه قيمت انجام ميشود. قيمت مرجع در مرحله پيوسته، قيمت كشف شده از طريق حراج ناپيوسته است.
تبصره– در صورتي كه در دورة حراج ناپيوسته معامله‌اي صورت نپذيرد يا به دليل غير عادي بودن قيمت كشف شده يا حجم اوراق بهادار معامله شده، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپيوسته توسط بورس تاييد نگردد، به تشخيص بورس و پس از اطلاع رساني، حراج ناپيوسته تا كشف قيمت تكرار ميگردد. در صورتيكه پس از 3 روز كاري كشف قيمت انجام نگرديد قيمت تئوريك توسط بورس محاسبه و به عنوان قيمت گشايش لحاظ ميشود.
69–معاملات در بازار مشتقه به روش تمام الكترونيكي و طي مراحل و شرايطي كه در مادة ۴۷ اين دستورالعمل و تبصره هاي ذيل آن تصريح شده است، انجام مي شود.
70–در صورتيكه معاملات اوراق بهادار مظنون به استفاده از اطلاعات‌نهاني يا دستكاري قيمت باشد، بورس ميتواند رأساً يا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتي اوراق بهادار را متوقف نمايد. بازگشايي نماد معاملاتي پس از بررسي‌هاي لازم و حداكثر تا پايان روز معاملاتي بعد حسب مورد به تشخيص بورس يا سازمان خواهد بود.
71– بورس بايد دليل توقف نمادهاي معاملاتي را حداكثر تا پايان روز كاري توقف نماد معاملاتي اطلاع‌رساني نمايد. همچنين بورس مكلف است حداقل ۱۵ دقيقه قبل از بازگشايي نماد معاملاتي مراتب را به اطلاع عموم برساند.
72–قيمت پاياني اوراق بهادار مبتني بر كالا در پايان هر جلسه معاملاتي توسط بورس به شرح زير تعيين و از طريق سايت رسمي بورس منتشر ميشود.
1–در صورت انجام معاملات روي نماد معاملاتي طي روز ميانگين وزني معاملات انجام شده طي آن روز.
2–در صورت عدم انجام معامله طي روز، قيمت پاياني براساس روش محاسبه قيمت تئوريك كه توسط هيئت پذيرش تعيين ميگردد محاسبه خواهد شد.
تبصره– در تسويه معاملات اوراق بهادار مبتني بر كالا قيمت پاياني به عنوان قيمت تسويه در نظر گرفته ميشود.
فصل دهم : ضوابط اختصاصي معاملات قراردادهاي سلف موازي استاندارد
73– نماد معاملاتي قراردادهاي سلف موازي استاندارد پذيرفته شده در هيئت پذيرش، حداكثر ۱۰ كاري روز پس از درج قرارداد و انتشار اميدنامه پذيرش در بازار مشتقه ايجاد ميگردد. معاملات ثانويه قرارداد سلف موازي استاندارد پس از عرضه اوليه در بورس انجام خواهد داشت.
74–قراردادهاي سلف موازي استاندارد به يكي از روش‌هاي زير عرضه اوليه مي‌شوند:
1–عرضه اوليه از طريق حراج حضوري
2–عرضه اوليه از طريق حراج ناپيوسته
3–عرضه اوليه از طريق عرضه گسترده با قيمت ثابت
تبصره– جهت عرضه اوليه قراردادهاي سلف موازي استاندارد مي‌توان از يك يا چند روش استفاده نمود. روش‌هاي عرضه اوليه براي هر قرارداد سلف موازي استاندارد در مشخصات قرارداد و توسط هيئت پذيرش تعيين ميگردد.
75–عرضه اوليه از طريق حراج حضوري به شرح زير است:
1–عرضه كالا در قالب قراردادهاي سلف در بازار فيزيكي به روش حراج حضوري
2–تكميل امور تسويه معامله و قطعي شدن معاملات انجام شده در بازار فيزيكي
3–ايجاد فايل دارايي مشتريان روي نماد معاملاتي مربوط به قراردادهاي سلف موازي استاندارد به نام خريداران
4–انتشار اطلاعيه عرضه اوليه در اولين روز كاري پس از تكميل امور تسويه معامله در بازار فيزيكي
5–گشايش نماد معاملاتي قرارداد سلف موازي استاندارد به روش حراج ناپيوسته در بازار مشتقه، دو روز كاري پس از انتشار اطلاعيه عرضه اوليه
76–عرضه اوليه به روش حراج ناپيوسته به شرح زير است :
1–ايجاد و تكميل فايل دارايي مشتريان از طريق فرايند پذيرش مشتري
2–انتشار اطلاعيه عرضه اوليه
3–گشايش نماد معاملاتي قرارداد سلف موازي استاندارد به روش حراج ناپيوسته در بازار مشتقه، دو روز كاري پس از انتشار اطلاعيه عرضه اوليه
77–عرضه اوليه از طريق عرضه گسترده با قيمت ثابت به شرح زير است :
1–كارگزار عرضه كننده موظف است اطلاعيه عرضه اوليه و مستندات لازم را حداكثر تا ۱۰ روز كاري قبل از عرضه به بورس ارائه نمايد. بورس موظف است پس از بررسي رعايت مقررات مربوطه، مراتب موافقت يا عدم موافقت خود را حداكثر تا ۳ روز كاري بعد به كارگزار عرضه كننده و اتاق پاياپاي اعلام نمايد.
2–كارگزار عرضه‌كننده موظف است پس از اخذ موافقت نامه بورس در خصوص عرضه، جهت ثبت و سپرده گذاري قراردادهاي سلف موازي استاندارد، مستندات زير را حداكثر تا ۶ روز كاري قبل از عرضه به اتاق پاياپاي ارائه نمايد. در صورتي كه مستندات و مدارك موضوع اين بند طي مهلت مقرر و بصورت كامل به اتاق پاياپاي ارائه گردد، اتاق پاياپاي موظف است پس از بررسي رعايت ضوابط مربوط به تعهدات، تضامين و ساير مقررات مربوطه، مراتب موافقت يا عدم موافقت خود را حداكثر تا ۲ روز كاري بعد به كارگزار عرضه كننده و بورس اعلام نمايد.
الف) تضامين و سپردههاي مورد نياز جهت عرضه كالا طبق ضوابط تضمين مصوب هيئت مديرة شركت سپردهگذاري مركزي؛
ب) تضامين مربوط به بازارگرداني قراردادها حسب مورد؛
ج) اطلاعيه عرضه اوليه كه به تاييد بورس رسيده است.
3–بورس اطلاعيه عرضه اوليه قراردادهاي سلف موازي استاندارد را كه مشتمل بر موارد زير است حداكثر تا ۲ روز كاري پيش از عرضه اوليه از طريق سايت رسمي خود منتشر مي نمايد:
الف) مشخصات قرارداد سلف موازي استاندارد
ب) تاريخ شروع و پايان دوره عرضه اوليه
ج ) قيمت ثابت عرضه اوليه
د) تاريخ گشايش نماد معاملاتي قرارداد سلف موازي استاندارد در بورس
ه) عاملين عرضه شامل شبكه كارگزاري و يا شبكه بانكي
4–ايجاد و تكميل فايل دارايي مشتريان بر اساس نتايج عرضه اوليه
5–گشايش نماد معاملاتي قرارداد سلف موازي استاندارد به روش حراج ناپيوسته در بازار مشتقه، حداكثر ۱۰ روز كاري پس از پايان عرضه اوليه
78–پس از عرضه اوليه قراردادهاي سلف موازي استاندارد تا آخرين روز معاملاتي مندرج در مشخصات قرارداد معامله خواهند شد و در پايان آخرين روز معاملاتي نماد معاملاتي قرارداد جهت انجام امور تحويل و تسويه نهايي متوقف خواهد شد.
79–در صورت تصويب هيئت پذيرش و درج در مشخصات قرارداد، بورس ميتواند خريد ويا فروش قراردادهاي سلف موازي استاندارد را در روز يا روزهاي خاصي از دورة معاملاتي، براي بخشي از مشتريان محدود نمايد.
فصل يازدهم : بازارگرداني در بازار مشتقه
80–متقاضي دريافت مجوز بازارگرداني بايد تقاضاي خود را براي بازارگرداني معاملات بازار مشتقه، به بورس ارائه كند. اين تقاضا بايد بر اساس فرم مصوب بورس و حاوي تعهدات متقاضي در مورد دامنه مظنه، حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و دوره زماني بازارگرداني باشد.
81–شروع فعاليت بازارگرداني در هر نماد معاملاتي، منوط به صدور مجوز فعاليت بازارگرداني توسط بورس خواهد بود.
82–كليه شركت‌هاي كارگزاري كه صلاحيت انجام فعاليت بازارگرداني را دارند، توسط سازمان به بورس اعلام خواهند شد.
83–بورس ظرف حداكثر ۱۵ روز پس از دريافت درخواست متقاضي، نظر خود را جهت اجازه شروع فعاليت بازارگردان به متقاضي اعلام ميكند. در صورت موافقت با شروع بازارگرداني، شرايط بازارگرداني و تاريخ آغاز و پايان فعاليت مزبور در مجوز اعطايي ذكر خواهد شد. .
84–بازارگردان كليه فعاليت هاي بازارگرداني را در كد بازارگرداني انجام مي دهد.
85–بازارگردان موظف است براي انجام امور بازارگرداني در بازارمشتقه، حداقل يك ايستگاه معاملاتي و يك مسئول انجام معاملات جداگانه را طبق مقررات اختصاص دهد. بازارگردان همچنين موظف است كليه معاملات در هر نماد معاملاتي بازارمشتقه، دريافت ها، پرداخت ها، هزينه ها و درآمدهاي مرتبط با بازارگرداني را در سر فصل حساب هاي جداگانه ثبت و در مقاطع سه ماهه به سازمان گزارش نمايد.
86–بازارگردان موظف است، سفارشهاي خريد و فروش خود را با رعايت شرايط زير وارد سامانه معاملات بورس كند:
الف) قيمتهاي پيشنهادي در اين سفارش ها بايد در دامنه مجاز نوسان باشند.
ب) تفاوت بين كمترين قيمت خريد در سفارش هاي خريد و بيشترين قيمت فروش در سفارش هاي فروش بازارگردان، حداكثر برابر دامنه مظنه باشد.
ج) حجم سفارش هاي خريد و فروش بايد با يكديگر برابر و هر يك معادل يا بيش از حداقل سفارش انباشته تعيين شده طبق قرارداد باشد.
تبصره –در صورتي كه در اثر انجام معامله، حجم سفارش خريد يا فروش كمتر از حداقل سفارش انباشته شود يا تساوي ميان آنها از بين برود، بازارگردان موظف است حداكثر ظرف دو دقيقه، حجم سفارش هاي مزبور را با يكديگر برابر و معادل با بيش از حداقل سفارش انباشته نمايد.
87 –بورس قبل از اعطاي مجوز شروع فعاليت بازارگرداني، قرارداد بازارگرداني در خصوص هر نماد معاملاتي، شامل حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و حداقل دوره زماني مورد قبول براي بازارگرداني را به تائيد سازمان مي‌رساند.
88–در صورتي كه بنا به پيشنهاد بازارگردان و تاييد بورس جهت انجام فعاليت بازارگرداني افزايش دامنه نوسان قيمت روزانه نماد معاملاتي ضرورت داشته باشد، اين پيشنهاد بايد توسط بورس به هيئت پذيرش ارائه و در صورت تصويب هيئت پذيرش، مشخصات قرارداد تغيير و دامنه جديد نوسان روزانه قيمت نماد معاملاتي طبق مقررات اعمال خواهد شد.
89–در صورت تقاضاي بازارگردان مبني بر توقف نماد معاملاتي، بورس مي تواند دلايل بازارگردان را بررسي و در صورت توافق و تطابق با مقررات مربوطه، نماد معاملاتي را حداكثر به مدت يك ساعت متوقف نمايد.
90–در صورتيكه بازارگردان هر يك از تعهدات خود در قرارداد بازارگرداني را طي جلسه معاملاتي ايفا نكند، بورس ميتواند طبق شرايط مندرج در قرارداد بازارگرداني جريمه هاي مربوطه را اخذ نمايد.
91–بورس موظف است بر چگونگي انجام وظايف بازارگردان و همچنين احراز و شرايط در نظر گرفته شده در اين دستورالعمل نظارت نمايد.
92–بورس موظف است اطلاعيه شروع بازارگرداني و همچنين اتمام دوره بازارگرداني در هر نماد معاملاتي را به همراه ذكر نام بازارگردان، حداقل سه روز كاري قبل در پايگاه اطلاع رساني رسمي خود منتشر كند.
93–بورس موظف است فهرست نمادهاي معاملاتي داراي بازارگردان و همچنين نمادهايي كه مجوز فعاليت بازارگرداني آنها لغو يا تمام شده است را به همراه ذكر نام بازار گردان و تاريخ شروع و خاتمه بازار گرداني، تهيه و در پايگاه اطلاع رساني رسمي خود منتشر كند. تغييرات اين فهرست بايد روزانه ،به هنگام شود.
94–هرگاه حجم معاملات بازارگردان بر روي هر نماد معاملاتي قراردادهاي مشتق كالايي در يك روز معاملاتي، برابر يا بيش از حداقل معاملات روزانه شود، تعهد بازارگردان در آن روز معاملاتي ايفا شده تلقي ميشود.
95–در شرايطي كه قيمت هر نماد معاملاتي طي چهار جلسه معاملاتي متوالي مجموعا بيش از ۳ برابر دامنه مجاز نوسان روزانه قيمت در يك جهت تغيير كند و در عين حال عرضه و تقاضاي آن نماد معاملاتي به تعادل نرسيده باشد، آنگاه بازارگردان از ايفاي تعهدات خود معاف خواهد بود.
تبصره– مدت زمان معافيت بازارگردان توسط بورس بر اساس شرايط بازار تعيين ميشود.
96–در صورتيكه مقررات انجام معامله در بازار مشتقه تغيير كند، مخصوصا چنانچه دامنه نوسان روزانه قيمت در نماد معاملاتي محدودتر شود، بازارگردان ميتواند تقاضاي انصراف از فعاليت بازارگرداني خود را حداكثر تا موعد مقرر شده در قرارداد بازارگرداني به بورس ارائه نمايد. در صورت موافقت بورس با تقاضاي انصراف بازارگردان، بورس موظف است موضوع را به سازمان گزارش نموده و نسبت به اعلام عمومي آن در پايگاه اطلاع رساني رسمي خود اقدام كند.
97–بورس براي بازارگرداني در هر نماد معاملاتي قراردادهاي مشتق كالايي يك ايستگاه معاملاتي جداگانه، بدون دريافت هيچ‌گونه هزينه‌اي از اين بابت در اختيار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام ساير معاملات از ايستگاه معاملاتي مخصوص بازارگرداني مجاز نيست.
98–اولويت اجراي سفارشهاي خريد و فروش بازارگردان در هر نماد معاملاتي از نظر اولويت انجام با ساير مشتريان برابر است.
فصل دوازدهم : ساير مقررات
99–در صورتي كه به دليل حوادث غيرمترقبه تمام يا بخشي از وظائف يا مسئوليت‌هاي اشخاص ذيربط در معامله طبق اين دستورالعمل امكان‌پذير نباشد، با حكم مرجع ذيصلاح، از اين بابت مسئوليتي متوجه اشخاص مذكور نمي‌گردد.
100–نرخ‌هاي خدمات و كارمزدهاي بورس و نحوة وصول آن در چارچوب سقف‌هاي مصوب هيأت مديرة سازمان، توسط هيأت مديرة بورس تصويب و اعمال ميگردد.
101–كليه مواردي كه مطابق اين دستورالعمل توسط بورس اعلام، منتشر و يا اطلاع‌رساني ميشود، بايد از طريق پايگاه اطلاع رساني رسمي بورس انجام گيرد.