دستورالعمل معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس انرژی مصوب 1391,07,10
بخش اول : كلیات
فصل اول : تعاریف و اصطلاحات
1– اصطلاحات و واژههایی كه در ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴مجلس شورای تعریف شدهاند، به همان مفاهیم در این دستورالعمل به كار رفتهاند. واژههای دیگر دارای معانی زیر میباشند:
1–اتاق پایاپای: واحدی از شركت سپردهگذاری مركزی است كه وظیفة تسویه و پایاپای كردن قراردادهای معامله شده در بورس را بر عهده دارد.
2–اطلاعیة عرضه: اطلاعیهای است جهت اطلاع مشتریان از عرضه كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس، كه طبق فرمت مصوب هیئت مدیره بورس و براساس ضوابط این دستورالعمل منتشر میگردد.
3–اطلاعیه معاملاتی : اطلاعیهای است جهت اطلاع مشتریان از شرایط معاملات اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس، كه طبق فرمت مصوب هیئت مدیره بورس و براساس ضوابط این دستورالعمل منتشر میگردد.
4–بورس: شركت بورس انرژی (سهامی عام) است.
5–بازار فیزیكی: بازاری است كه در آن كالاهای پذیرفته شده در بورس معامله میگردد.
6–بازار مشتقه: بازاری است كه در آن اوراق بهادار مبتنی بر كالای پذیرفته شده در بورس معامله میگردد.
7–بهترین سفارش خرید: سفارش خرید با بیشترین قیمت است.
8–بهترین سفارش فروش: سفارش فروش با كمترین قیمت است.
9–تقاضا: اعلام آمادگی برای خرید كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا از طریق كارگزار خریدار طبق مقررات بورس است.
10–جلسة رسمی معاملات: دورة زمانی معینی است كه معاملات كالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا طبق مقررات این دستورالعمل در آن انجام میشود.
11–حداقل تغییر قیمت سفارش: كمترین مقدار مجاز تغییر قیمتی سفارشهای ثبت شده در سامانه معاملات است.
12–حداقل خرید: كمترین مقدار از هر كالاست كه یك كارگزار میتواند در بورس خریداری نماید.
13–حداقل خرید جهت كشف نرخ: مقدار یا درصدی از عرضة هر نماد معاملاتی در بورس است كه طبق مقررات باید معامله گردد تا نرخ كشف شده مورد تأیید بورس قرار گیرد.
14–حداقل عرضه: كمترین مقدار مجاز عرضه در هر نماد معاملاتی طبق مقررات است.
15–حداقل سفارش انباشته: حداقل مقدار سفارش خرید و فروشی است كه بازارگردان موظف است طبق قرارداد بازارگردانی، جهت نماد معاملاتی مورد بازارگردانی در سامانه معاملات به صورت فعال نگه دارد.
16–حداقل معاملات روزانه: حداقل میزان معاملات در نماد معاملاتی مورد بازارگردانی است كه بازارگردان موظف به انجام آن در یك روز معاملاتی میباشد تا تعهدات وی طبق این دستورالعمل درآن روز معاملاتی ایفاء شده تلقی شود.
17–حداكثر افزایش عرضه: میزان معینی از حجم كالا است كه عرضهكننده مجاز به افزایش عرضة خود طی جلسة معاملاتی، حداكثر تا آن میزان میباشد.
18–حداكثر خرید: بیشترین مقدار مجاز خرید از هر نماد معاملاتی توسط یك كارگزار و یا یك مشتری طی یك جلسة معاملاتی، حسب مقررات است.
19–حراج: سازوكاری برای دادوستد كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا است كه برپایة انطباق سفارشهای خرید و فروش مشتریان و با در نظرگرفتن اولویتهای مقرر در این دستورالعمل انجام میشود.
20–حراج ناپیوسته: شیوهای است كه بر اساس آن، پس از ورود سفارشها به سامانة معاملات، معامله بر اساس قیمت نظری گشایش(TOP) انجام میشود.
21–حوادث غیر مترقبه: وقایعی است خارجی، غیرقابل اجتناب و غیرقابل پیشبینی كه در نتیجه وقوع آن متعهد اعم از خریدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نیست.
22–خطای مجاز۱ تحویل: عبارت است از میزان مجاز تفاوت وزن یا مقدار كالای تحویلی نسبت به كالای معامله شده كه برای هر كالا توسط هیأت پذیرش تعیین و در قالب امیدنامه منتشر میگردد.
23–سامانة معاملات: سیستم رایانهای است كه عملیات مربوط به معاملات از قبیل ورود و ثبت سفارشهای خرید و فروش، تطبیق سفارشها و در نهایت انجام معاملات از طریق آن صورت میگیرد.
24–سفارش: درخواست خرید یا فروش كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاست كه توسط مشتری به كارگزار ارایه میشود.
25–شركت سپرده گذاری مركزی: شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است.
26–دامنه مظنه: حداكثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش در هر نماد معاملاتی در بازار مشتقه به درصد است كه بازارگردان آن نماد، در سامانه معاملات بورس وارد می نماید. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه میشود.
27–دامنة نوسان روزانة قیمت: دامنة نوسان قیمت اوراق بهادار مبتنی بر كالاست كه نسبت به قیمت پایانی تعیین میشود و ورود سفارشها در هر روز صرفاً در این دامنة قیمت مجاز است و مقدار آن در مشخصات قرارداد تعیین میشود.
28–رینگ بین المللی: جلسه معاملاتی بورس برای معامله كالاهای صادراتی است كه مقصد آنها بازار خارج از ایران است یا كالاهای وارداتی كه عرضه كنندگان آن شركتهای خارجی هستند.
29–رینگ داخلی: جلسه معاملاتی بورس برای كالاهایی است كه مقصد آنها بازار داخلی بوده و توسط عرضه كنندگان داخلی عرضه میشوند.
30–رویه تسهیم به نسبت: شیوة تخصیص كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاست كه مطابق آن كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای تخصیصیافته به هر سفارش، معادل حجم سفارش ثبت شده تقسیم بر كل سفارشهای ثبت شده، ضربدر كل كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای قابل عرضه است.
31–عرضه: اعلام آمادگی برای فروش كالا و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا از طریق كارگزار فروشنده طبق مقررات بورس است.
32–قرارداد: توافقی مبتنی بر خرید و فروش مقدار معینی كالا یا تعداد معینی اوراق بهادار مبتنی بر كالا میان خریدار و فروشنده كه از طریق كارگزاران فروشنده و خریدار در بورس انجام میشود.
33–قرارداد نقدی: قراردادی است كه در بازار فیزیكی معامله میشود و براساس آن، پرداخت بهای كالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی (مصوب هیئت مدیره سازمان) انجام میشود.
34–قرارداد نسیه: قراردادی است كه در بازار فیزیكی معامله میشود و براساس آن، كالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت میگردد.
35–قرارداد سلف: قراردادی است كه در بازار فیزیكی معامله میشود و براساس آن، كالا در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی (مصوب هیئت مدیره سازمان) پرداخت میگردد.
36–قرارداد كشف پریمیوم: قراردادی است كه در بازار فیزیكی معامله میشود و طی آن مابه التفاوتی، مورد توافق طرفین معامله قرار میگیرد و طرفین متعهد میشوند كه در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) كالا را بر اساس قیمت نهایی ( قیمت مبنا بعلاوة مابه التفاوت توافق شده) معامله نمایند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و بر اساس شرایطی انجام میشود كه در زمان عقد قرارداد مشخص میگردد.
37–قرارداد سلف موازی استاندارد: قراردادی است كه در بازار مشتقه معامله میشود و براساس آن مقدار معینی از دارایی پایه براساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش میرسد. وجه قرارداد مذكور باید در هنگام معامله و طبق زمانبندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارایی پایه در سررسید تحویل شود. در طول دورة معاملاتی قرارداد، خریداران میتوانند به فروش قرارداد سلف موازی استاندارد به میزان خریداری شده به شخص دیگری اقدام نمایند. این دو قرارداد ازهم مستقل هستند و فروشنده به استناد گواهی سلف موازی استاندارد، خریدار را به فروشنده اولیه جهت تحویل فیزیكی حواله میدهد. در این حالت پذیرندة حواله مسئولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد.
38–قرارداد آتی: قراردادی است كه در بازار مشتقه معامله میشود و فروشنده براساس آن متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از كالای مشخص را به قیمتی كه الان تعیین میكنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن كالا را با آن مشخصات خریداری كند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد میشوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد میشوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل كنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یك از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه كنند.
39–قرارداد اختیار معامله: اوراق بهاداری است كه به موجب آن فروشنده اوراق متعهد میشود در صورت درخواست خریدار، مقدار مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال معامله كند. خریدار اوراق میتواند در زمان یا زمانهای معینی در آینده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشندة اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت میكند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد میشود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد كارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل كند. هر یك از خریدار و فروشنده میتوانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار كنند كه وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله میتواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد.
40–قیمت پایه: قیمت مشخصی است كه كارگزار فروشنده در درخواست خود برای عرضة هر كالا اعلام مینماید و پس از تأیید بورس در اطلاعیة عرضه قید میگردد.
41–قیمت پیشنهادی: قیمتی است كه توسط كارگزار در جریان حراج وارد سامانه معاملات میگردد.
42–قیمت پایانی: قیمتی است كه طبق ضوابط این دستورالعمل برای هر نماد معاملاتی در پایان هر جلسة رسمی معاملاتی توسط بورس محاسبه و اعلام میگردد.
43–قیمت مبنا: قیمتی است كه حسب مورد در زمان حمل، انتقال، تحویل یا بارگیری كالای موضوع قراردادهای كشف پریمیوم، توسط مرجع مورد قبول بورس اعلام میگردد.
44–قیمت نظری گشایش(TOP): قیمتی است كه در مرحلة گشایش، بر اساس سفارش ثبت شده با استفاه از سازوكار حراج، توسط سامانة معاملات محاسبه و معاملات مرحلة گشایش با آن قیمت انجام می شود.
45–قیمت نهایی: در قراردادهای كشف پریمیوم حاصل جمع پریمیوم و قیمت مبناست كه تسویه نهایی معامله بر اساس آن انجام میشود.
46–كارگزار: شخص حقوقی است كه پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را برای دیگران و به حساب آنها معامله مینماید.
47–كارگزار/ معاملهگر: شخص حقوقی است كه پس از اخذ مجوزهای لازم و پذیرش در بورس طبق مقررات، كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا را برای دیگران و به حساب آنها و یا به نام و حساب خود معامله مینماید.
48–كد تجمیعی: كد معاملاتی مجازی است كه برای ورود همزمان سفارشهای خرید یا فروش هم قیمت چند مشتری توسط كارگزار، در سامانة معاملات تعریف میگردد.
49–كشف پریمیوم: معاملاتی است كه طی آن مابه التفاوت قیمت نهایی با قیمت مبنا كشف میگردد.
50–گواهینامة انجام معامله: سندی است كه درپایان معاملات، پس از تأیید كارگزار خریدار و فروشنده و بورس از طریق سامانة معاملات به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
51–محدودة نوسان قیمت پایه: حداكثر مجاز تغییر قیمت پایه یك نماد معاملاتی نسبت به آخرین قیمت كشف شده برای آن است.
52–محدودة نوسان قیمت مجاز: حداكثر تغییرات قیمت سفارشها و معاملات نسبت به قیمت پایهاست.
53–مشتری: شخصی است كه متقاضی خرید یا فروش كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس میباشد.
54–مقررات: اعم است از مصوبات هیئت وزیران، شورا، سازمان و نیز مصوبات سایر مراجع در حدود اختیارات تفویض شده به آنان تحت هر عنوان (از قبیل آییننامه، دستورالعمل، رویة اجرایی و بخشنامه) در خصوص بازار اوراق بهادار، اوراق بهادار مبتنی بركالا، بورس انرژی و فعالان آن كه توسط مراجع ذیصلاح و درچارچوب قانون جهت اجرا ابلاغ شده باشند.
55–موعد انتشار اطلاعیه عرضه: آخرین مهلت انتشار اطلاعیه عرضه جهت عرضه كالا در بازار فیزیكی بورس است.
56–نماد معاملاتی: شناسهای است كه توسط بورس برای هر یك از كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا به صورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعریف میشود. این شناسه میتواند به صورت حرف، عدد یا تركیبی از هر دو باشد.
57–واحد پایة تخصیص: كمترین مقدار جهت تخصیص در هر نماد معاملاتی است كه تخصیصهای كارگزار به مشتریان باید مضرب صحیحی از آن باشد.
فصل دوم : ضوابط عمومی انجام معامله
2– كلیة معاملات در بورس باید براساس ضوابط این دستورالعمل و در جلسه رسمی معاملات انجام شود.
تبصره– انجام معاملات در خارج از جلسه رسمی معاملات منحصراً با تصویب هیأت مدیرة سازمان و طبق شرایط تعیین شده توسط آن امكانپذیر است.
3– روزهای انجام معامله، ساعات شروع و پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات برای كلیه كالاها و اوراق بهادار مبتنی بر كالای پذیرفته شده توسط هیأت مدیرة بورس تعیین میگردد.
تبصره –تغییرات در موارد موضوع این ماده، حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاعرسانی شود.
4–مدیرعامل بورس میتواند ساعات شروع، پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات را در صورت بروز اشكالات فنی و تا رفع آن تغییر دهد. این تغییرات باید به نحو مقتضی اطلاعرسانی شود. بورس باید مستندات مربوط به اشكالات فنی را در سوابق معاملات خود نگهداری نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه نماید.
تبصره– بروز اشكالات فنی در سامانه معاملات به صورت الكترونیكی توسط شركت مدیریت فن آوری بورس تهران بطور همزمان به سازمان، بورس و شركت سپردهگذاری مركزی اعلام می شود.
5–معاملات بورس باید همواره بر مبنای رقابت و به یكی از روشهای حراج انجام شود. اجرای سفارشها براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمتها براساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملات خواهد بود.
تبصره– هیأت مدیرة بورس میتواند علاوه بر اولویتهای مذكور در این ماده، اولویتهای دیگری را جهت تصویب به هیئت مدیرة سازمان پیشنهاد نماید. اولویتهای مذكور نباید اصول منصفانه و رقابتی بودن معاملات در بورس را نقض نماید. در صورت تصویب سازمان تغییر مذكور حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال باید توسط بورس اطلاعرسانی شود.
6– معاملات كالاها و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در رینگ داخلی بر مبنای واحد پول ملی ایران و در رینگ بین المللی بر مبنای ارزهای خارجی یا واحد پول ملی ایران طبق تصویب هیئت مدیرة بورس انجام میشود. تغییر واحدپولی معاملات با تصویب هیأت مدیرة بورس و اطلاعرسانی آن در اطلاعیة عرضه و مشخصات قرارداد حسب مورد، امكانپذیر میباشد.
7–معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس، صرفاً از طریق سامانه معاملات بورس و توسط كارگزاران پذیرفته شده در بورس انجام میشود.
8–بورس باید به تفكیك كالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر كالاهایی كه در بورس عرضه میشود نماد معاملاتی مجزا تعریف نموده و بازار و تابلو و رینگ معاملاتی مربوط به هریك را مشخص نماید. معاملات نمادهای معاملاتی صرفاً در بازار، تابلو و رینگ معاملاتی معین شده قابل انجام است.
تبصره– ضوابط تعریف نماد معاملاتی در بورس به تصویب هیأت مدیرة بورس خواهد رسید.
9– كلیه قراردادهای قابل معامله در بورس صرفاً براساس كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالای پذیرفته شده تعریف میگردد. انجام معاملات كالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر كالایی كه طبق مقررات پذیرفته نشده اند، به هیچ وجه مجاز نمیباشد
10–معاملات در بورس به یكی از سه روش حراج حضوری، تمام الكترونیكی و عرضه یكجا و بر اساس مراحلی كه در این دستورالعمل ذكر شده، انجام میشود.: كارگزاران میتوانند جهت ثبت سفارش در سامانه معاملات از یك كد تجمیعی استفاده نمایند. كد تجمیعی صرفاً براساس سفارشهای ثبت شده مشتریان نزد كارگزار و پس از كنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده میشود.
11–تمامی معاملات در بورس، در صورتی قطعیت مییابد كه به تأیید بورس رسیده باشد.
12–مدیرعامل بورس صرفاً در شرایط زیر، میتواند بخشی از معاملات را حداكثر تا پایان روز انجام معامله تأیید ننماید:
1–براساس تقاضای كارگزار به دلیل وقوع آن دسته از اشتباهاتی كه طبق مقررات مصوب هیأت مدیرة سازمان احصاء میشود؛
2–خطای معاملاتی متأثر از اشكال سامانة معاملات؛
3–تمام معاملات سهمیه بندی شده یا صرفاً معاملات بیش از سهمیه، در صورت عدم رعایت سهمیة اعلام شده توسط بورس؛
4–عدم رعایت محدودیتهای حجمی اعلام شده؛
5–عدم رعایت مقررات ثبت سفارش؛
6–سایر موارد طبق قوانین و مقررات؛
تبصره ۱: : در صورتی كه ظن دستكاری قیمت یا استفاده از اطلاعات نهانی وجود داشته باشد، بورس میتواند معاملاتی را كه با نوسان غیرعادی قیمت یا حجم غیرعادی انجام میشود، تأیید ننماید.
تبصره ۲: بورس باید مراتب عدم تایید معامله را به نحو مقتضی به كارگزار خریدار و كارگزار فروشنده اعلام نماید.
تبصره ۳: كلیة مدارك، سوابق و دلایل عدم تایید معاملات طبق این ماده، باید نزد بورس نگهداری و حسب درخواست، به سازمان ارسال گردد.
13-: برای كلیه معاملات قطعی شده توسط بورس گواهینامة انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسویه به اتاق پایاپای ارسال میگردد.
14–بورس در پایان هر روز معاملاتی قیمت پایانی را به تفكیك هر نماد معاملاتی به شرح زیر تعیین و از طریق سایت رسمی خود اعلام مینماید.
1–در صورت انجام معامله روی نماد معاملاتی طی آنروز، میانگین وزنی معاملات انجام شده طی روز
2–در صورت عدم انجام معامله، قیمت پایانی محاسبه شده در روز معاملاتی قبل.
فصل سوم : انواع قراردادهای قابل معامله در بورس
15–انواع قراردادهای قابل معامله در بورس به شرح زیر میباشند.
1–قرارداد نقدی
2–قرارداد نسیه
3–قرارداد سلف
4–قرارداد كشف پریمیوم
5–قرارداد سلف موازی
6–قرارداد آتی
7–قرارداد اختیار معامله
تبصره ۱: سایر قراردادهای قابل معامله در بورس انرژی به پیشنهاد هیئت مدیرة سازمان به تصویب شورای عالی بورس خواهد رسید.
تبصره ۲: سایر ضوابط اجرایی معاملات و همچنین ضوابط اجرایی تسویه و پایاپای قراردادهای موضوع این ماده، به تصویب هیئت مدیرة سازمان خواهد رسید.
فصل چهارم : انواع سفارشات در بورس
16–سفارشهای وارد شده به سامانة معاملات، حداقل باید حاوی موارد زیر باشد:
1–نماد معاملاتی
2–تعیین خرید یا فروش بودن
3–اعتبار زمانی سفارش
4–حجم سفارش
5–نوع سفارش و شرایط قیمتی آن
6–كد معاملاتی مشتری
تبصره ۱: انواع سفارش به لحاظ شرایط قیمتی و اعتبار زمانی توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل ۳ روزكاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد.
تبصره ۲: بورس باید از ورود سفارشهایی كه در آن شرایط اطلاعیه عرضه رعایت نشده است، جلوگیری نماید.
17–انواع سفارشها در سامانه معاملات به شرح زیر است:
1–سفارش محدود (Limit order): سفارش خرید یا فروشی است كه در قیمت تعیین شده توسط مشتری، یا بهتر از آن انجام میشود؛
2–سفارش با قیمت باز (Market order): سفارشی است كه بدون تعیین قیمت وارد سامانة معاملات شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا میشود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یك سفارش با قیمت باز در سامانه باقی خواهد ماند؛
3–سفارش باز- محدود (Market to limit order): سفارشی است كه فقط در مرحله حراج پیوسته میتواند وارد سامانه معاملات شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانه معاملات شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا میشود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یك سفارش محدود به قیمت آخرین معامله انجام شده در سیستم باقی میماند؛
4–سفارش به قیمت گشایش (Market on opening order): سفارشی است كه فقط در مرحلة پیش گشایش میتواند وارد سامانة معاملات شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانة معاملات شده و در مرحلة گشایش با قیمت گشایش معامله خواهد شد. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یك سفارش محدود با قیمت گشایش در سیستم باقی میماند؛
5–سفارش متوقف به باز (Stop loss order): سفارش متوقفی است كه پس از فعال شدن، به سفارش با قیمت باز تبدیل میشود؛
6–سفارش متوقف به محدود (stop limit order): سفارش متوقفی است كه پس از فعال شدن به سفارش محدود با قیمتی كه از قبل در سفارش مشخص شده است، تبدیل میشود.
18–سفارشها به لحاظ نحوة اجرا به شرح زیر میباشند:
1–اجرای دو طرفة سفارش (Cross order): سفارشی است كه با استفاده از آن، كارگزار میتواند اقدام به ورود همزمان سفارش خرید و فروش با حجم و قیمت یكسان نموده و معامله نماید. قیمت وارده به سامانه معاملات باید بیشتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده در سامانه معاملات و كمتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده در سامانه معاملات باشد. این سفارش فقط در مرحلة حراج پیوسته میتواند وارد سامانة معاملات شده و اجرا شود؛
2–سفارش دو بخشی (Iceberg order): سفارش خرید یا فروشی است كه دارای دو بخش پنهان و آشكار است. بخش آشكار سفارش در صف خرید یا فروش قرار گرفته و قابل رویت میباشد و بخش پنهان آن به صورت غیرفعال است. حجم قسمت آشكار و پنهان سفارش توسط كارگزار تعیین میشود. در صورتی كه كل بخش آشكار سفارش معامله شود، به میزان حجم قسمت آشكار، سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار میگیرد. حداقل كل سفارش و حداقل حجم قسمت آشكار در سفارشهای دو بخشی، توسط بورس تعیین میشود؛
3–سفارش انجام و ابطال (Fill & Kill): سفارش محدودی است كه بلافاصله پس از ورود باید اجرا شود و در صورت عدم اجرای تمام یا بخشی از آن، مقدار باقیمانده به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف خواهد شد. امكان ورود این سفارش در مرحلة پیش گشایش وجود ندارد؛
4–سفارش همه یا هیچ (All or None): سفارش محدودی است كه اجرای آن منوط به معامله كل سفارش است. در صورت عدم امكان معاملة كل سفارش بلافاصله بعد از ورود، سفارش به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف میشود. امكان ورود این سفارش در مرحله پیش گشایش وجود ندارد.
19–اعتبار زمانی سفارشها به شرح ذیل میباشد:
1–سفارش روز (Day): سفارشی است كه اعتبار آن در پایان روز معاملاتی به اتمام میرسد و به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف میشود؛
2–سفارش جلسه (Session): سفارشی است كه اعتبار آن در پایان جلسه رسمی معاملاتی به اتمام میرسد و به صورت خودكار از سامانه معاملات حذف میشود؛
3–سفارش بدون محدودیت زمانی (Good Till Cancelled): این سفارش تا زمانی كه توسط كارگزار حذف نشود در سامانه معاملات باقی مانده و معتبر میباشد؛
4–سفارش مدتدار (Good Till Date): سفارشی است كه اعتبار آن در پایان تاریخی كه در زمان ورود سفارش مشخص شده به اتمام میرسد و پس از آن به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف میشود؛
5–سفارش زمانی (Sliding Validity): كارگزار در زمان ورود این سفارش، تعداد روزهای مشخصی (T) را جهت اعتبار سفارش مشخص میكند. این سفارش تا تاریخی كه معادل تاریخ ورود سفارش به علاوة تعداد روزهای تعیین شده (T) است، معتبر بوده و پس از آن به صورت خودكار از سامانة معاملات حذف میشود.
تبصره– تداوم اعتبار زمانی سفارشهای فروش در بازار فیزیكی پس از پایان جلسه رسمی معاملاتی منوط به تأئید بورس میباشد.
فصل پنجم : شرایط دریافت و اجرای سفارشها
20–مسئولیت احراز هویت مشتری بر عهدة كارگزار است. كارگزار باید جهت انجام معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالا در بورس، نسبت به احراز هویت و شناسایی مشتریان به شرح زیر اقدام نماید:
الف) احراز هویت و شناسایی شخص حقیقی:
1–اخذ اصل مدرك شناسایی مشتری شامل شناسنامه و كارت ملی و در مورد اشخاص خارجی، گذرنامة معتبر و نگهداری كپی مصدق تمامی صفحات مدارك مزبور؛
2–اخذ اطلاعات در مورد آدرس محل سكونت و كار و كد پستی؛
3–اخذ اطلاعات در مورد حساب بانكی مرتبط با معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی بر كالای مشتری؛
4–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلی مشتری؛
5–اخذ اطلاعات در مورد هدف از انجام معاملات كالا و اوراق بهادار مبتنی كالا در بورس انرژی.
ب) احراز هویت و شناسایی شخص حقوقی:
1–اخذ اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملی، شركتنامه، آگهی روزنامة رسمی در خصوص تأسیس و آخرین تغییرات آن، آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز، تركیب سهامداران، مالكان یا شركاء بالای ده درصد، مؤسسان، اعضای هیأت مدیره و مدیر عامل، بازرسان، حسابرسان و نشانی اقامتگاه آنان؛
2–اخذ اطلاعات مربوط به حساب بانكی مرتبط با معاملات كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا؛
3–اخذ اطلاعات در مورد حجم معاملات قبلی؛
4–اخذ اصل مدرك شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و كارت ملی و نگهداری كپی مصدق تمامی صفحات مدارك مذكور.
تبصره ۱: كلیة مستندات اخذ شدة موضوع این ماده باید توسط كارگزار برابر با اصل شوند.
تبصره ۲: كلیة اطلاعات موضوع این ماده براساس فرمتهای ابلاغی بورس اخذ خواهد شد.
تبصره ۳: در صورتی كه سایر مقررات لازمالاجرا از جمله مقررات مبارزه با پولشویی، الزامات بیشتری نسبت به مفاد این ماده به منظور احراز هویت و شناسایی مشتریان مقرر نماید، مفاد آن مقررات نیز باید رعایت شود.
21–كارگزاران مكلف به ثبت و نگهداری مدارك مربوط به سوابق شناسایی مشتریان و اطلاعات، مستندات و سوابق مربوط به معاملات میباشند.
تبصره– اسناد مربوط باید به گونهای ثبت و نگهداری شود كه امكان ارایة آن حسب درخواست سازمان و بورس وجود داشته باشد.
22– در صورتی كه مشتری از ارایة اطلاعات و مدارك مورد نظر موضوع مادة ۲۱ امتناع كند یا كارگزار اطلاعاتی برخلاف اطلاعات ارایه شده توسط مشتری احراز نماید، كارگزار باید از انجام معامله برای مشتری خودداری نموده و مراتب را به بورس اعلام نماید.
23–كارگزار موظف است برای دریافت درخواست مشتریان از فرمهای كاغذی یا الكترونیك، طبق فرمت ابلاغی بورس استفاده كند.
تبصره– دریافت درخواست مشتریان به صورت الكترونیك اعم از تلفنی و اینترنتی براساس دستورالعمل مصوب هیئتمدیره سازمان صورت میگیرد.
24–كارگزاران نمیتوانند از دریافت درخواستهای مشتریان كه با رعایت مقررات ارایه میشود، خودداری نمایند.
25–كارگزاران مكلفند از دفاتر ثبت سفارش مورد تأیید سازمان استفاده نمایند. سفارشهای مشتریان به ترتیب زمان دریافت، در این دفاتر ثبت میشود. در این دفتر باید استانداردهای وضع شده توسط سازمان در خصوص ثبت و اجرای درخواستهای مشتریان رعایت شود. كارگزارانی مجاز به استفاده از كد معاملات گروهی و ثبت سفارشهای گروهی هستند كه مقررات موضوع این ماده را رعایت نمایند.
26–كارگزاران در دریافت سفارشها از وكیل یا نمایندة قانونی مشتریان موظفند مقررات انجام معاملات وكالتی را رعایت نمایند.
27–كارگزاران موظفند سفارش مشتریان را همواره با رعایت صرفه و صلاح ایشان اجرا نمایند.
28–در صورتیكه اجرای سفارشات مشتریان منجر به نقض مقررات، دستكاری بازار یا معاملات متكی به اطلاعات نهانی گردد، كارگزار مكلف است از اجرای سفارش مشتریان خودداری نموده و مراتب را به سازمان و بورس گزارش دهد.
29–در صورتی كه طبق مقررات، واریز پیشپرداخت توسط خریدار قبل از معامله الزامی باشد، كارگزار مكلف است در زمان دریافت سفارش از مشتریان خود از واریز وجه مذكور اطمینان حاصل نماید.
تبصره ۱: میزان پیش پرداخت توسط هیئت مدیرة بورس تعیین و حداقل ۲ روز كاری پیش از اعمال اطلاع رسانی میشود.
تبصره ۲: بورس موظف است از ثبت و اجرای سفارشهایی كه مقررات این ماده درخصوص آنها رعایت نشده است در سیستم معاملات، جلوگیری نماید.
30– در صورتی كه طبق مصوبات هیئت مدیرة سازمان یا هیئت پذیرش، محدودیتی جهت انجام معاملات كالا یا اوراق بهادار مبتنی بر كالا برای شخص یا گروهی از اشخاص تعیین گردد، كارگزار و بورس مكلفند در زمان دریافت و اجرای سفارش محدودیتهای مذكور را رعایت نمایند.
بخش دوم : ضوابط اختصاصی بازار فیزیكی
فصل ششم : ضوابط معاملات كالا به روش حراج حضوری
31–عرضه كالا به روش حراج حضوری صرفاً برای كالاهای دارای یك عرضه كننده انجام میشود، شرایط عرضه در این روش حسب هر عرضه توسط بورس تعیین میگردد.
32– قبل از عرضه كالا به روش حراج حضوری باید اطلاعیة عرضه توسط بورس منتشر گردد. این اطلاعیه شامل موارد زیر میباشد.
1–مشخصات كالای قابل عرضه
2–حجم كالای قابل عرضه
3–حداكثر افزایش عرضه توسط عرضهكننده
4–نوع معامله (در معاملة سلف ذكر سررسید تحویل كالا و در معاملة نسیه ذكر شرایط پرداخت)
5–قیمت پایه
6–تاریخ عرضه
7–نام عرضهكننده و تولیدكننده
8–شرایط پرداخت وجه معامله و در صورت تسویه غیرنقدی تعیین میزان دقیق بخش غیر نقدی و همچنین ذكر اسناد مورد نیاز جهت تسویه.
9–زمانبندی، مكان و شرایط تحویل
10–نوع بستهبندی (در صورت وجود)
11–درخصوص قراردادهای سلف امكان انجام یا عدم انجام معاملات سلف موازی استاندارد بر روی آن
12–بازار هدف بین المللی درخصوص كالاهای صادراتی مورد عرضه در رینگ بین المللی
13–قیمت مبنا و جزئیات محاسبه قیمت نهایی در معاملات كشف پریمیوم
14–محدودیت نوسان قیمت پایه
15–محدودیت نوسان قیمت مجاز در صورت وجود
16–واحد پایه تخصیص
17–حداقل خرید
18–حداقل خرید جهت كشف نرخ
19–حداقل تغییر قیمت سفارش
20–حداكثر خرید در صورت وجود
تبصره ۱: فرمت فرمهای سفارش فروش و اطلاعیه عرضه توسط هیئت مدیرة بورس تصویب میشود.
تبصره ۲: بندهای ۱ الی ۱۲ اطلاعیه عرضه توسط كارگزار فروشنده و بندهای ۱۳ الی۲۰ توسط بورس تعیین میشود.
تبصره ۳: بورس قبل از شروع هر جلسه رسمی معاملات ترتیب زمانی عرضههای آن جلسه را اعلام مینماید.
33–موعد انتشار اطلاعیه عرضه به شرح زیر است:
الف) در حراج حضوری
الف–۱) برای رینگ داخلی یك روز كاری قبل از عرضه
الف-۲) برای رینگ بین المللی ۳ روز كاری قبل از عرضه
ب) در معاملات تمام الكترونیكی روزكاری قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتی
ج) در عرضه یكجا ۵ روز كاری قبل از عرضه
34–اطلاعیه عرضه كالا در بازار فیزیكی باید حداكثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعیه عرضه توسط بورس منتشر گردد. بدین منظور باید اقدامات زیر انجام گردد:
1–فرم درخواست عرضه باید حداكثر تا ساعت ۱۲ موعد انتشار اطلاعیه عرضه توسط كارگزار عرضه كننده به بورس ارائه شود.
2–بورس اطلاعیه عرضه را حداكثر تا ساعت ۱۴ موعد انتشار اطلاعیه عرضه، بررسی و در صورت تأئید به اتاق پایاپای ارائه مینماید.
3–اتاق پایاپای پس از احراز شرایط عرضه كننده از حیث تضامین و سپردههای مورد نیاز جهت عرضه، تایید یا عدم تایید خود را درخصوص عرضه حداكثر تا ساعت ۳۰/۱۵ موعد انتشار اطلاعیه عرضه به بورس اعلام مینماید.
4–بورس حداكثر تا ساعت ۱۶ موعد انتشار اطلاعیه عرضه، اقدام به انتشار اطلاعیه عرضه از طریق سایت رسمی خود مینماید.
تبصره ۱: در صورت عدم تأئید اطلاعیه عرضه، بورس مراتب را حداكثر تا ساعت ۱۶ همان روز كاری به كارگزار عرضه كننده اعلام مینماید.
تبصره ۲: سایر اطلاعات عمومی كالا از جمله خطای مجاز تحویل، استاندارد كالا و هزینة انبارداری در قالب امیدنامه منتشر میشود. اطلاعات منتشره در قالب امیدنامه جزء لاینفك اطلاعیه عرضه است.
35–كلیة وظایف و تعهدات طرفین معامله صرفاً در چارچوب شرایط مندرج در اطلاعیة عرضه و مقررات میباشد و شرایط معامله پس از انتشار اطلاعیه عرضه قابل تغییر نمیباشد.
36-: پس از انتشار اطلاعیة عرضه توسط بورس، فروشنده نمیتواند از عرضة كالای تعیین شده در اطلاعیه عرضه، خودداری نماید، مگر اینكه مراتب و دلایل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نماید. در صورت عدم موافقت بورس با انصراف و عدم عرضه از سوی عرضه كننده، وی مكلف به پرداخت یك در هزار ارزش عرضه به قیمت پایه به عنوان وجه التزام به خریدارانی است كه اقدام به واریز پیش پرداخت موضوع عرضة مذكور نموده اند. وجه التزام مذكور توسط اتاق پایاپای و به نسبت میزان پیش پرداخت واریز شده، بین خریداران تقسیم میگردد.
37-: در صورت انتشار آگهی فروش یا اعلام شرایط فروش كالا توسط عرضهكننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعیة عرضة منتشره توسط بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعیة عرضة منتشره در سایت رسمی بورس مبنای انجام معامله میباشد.
38–مراحل انجام معاملات كالا به روش حراج حضوری به شرح زیر میباشد:
1–پیشگشایش: در این مرحله امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش برای كارگزار خریدار وجود دارد و كارگزار فروشنده فقط باید عرضة خود را با قیمت پایه و حجم مندرج در اطلاعیه عرضه وارد نماید، لیكن در این مرحله معاملهای انجام نمیشود.
2–مظنهیابی: كلیة سفارشهای فعال در پایان مرحله پیشگشایش به این مرحله منتقل میشود. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱–۲ امكان ورود و حذف سفارشها وجود ندارد.
۲–۲ امكان افزایش حجم تقاضای خریداران و كاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد.
۳– ۲ فروشندگان صرفاً در زمان یك سوم ابتدایی دوره مظنه یابی، امكان افزایش میزان عرضه را دارند.
۴–۲ فروشندگان میتوانند قیمت خود را حداكثر تا سطح قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده كاهش دهند.
۵–۲ خریداران میتوانند قیمت خود را حداكثر تا سطح قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده افزایش دهند.
۶–۲ كاهش حجم هر سفارش خرید صرفاً قبل از برابری قیمت آن با قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده امكانپذیر است.
۷–۲ چنانچه حجم عرضه بیشتر از مجموع تقاضاهایی باشد كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، معاملات با قیمت فروشنده و به میزان مجموع تقاضاهای خریدارانی كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، انجام میشود.
۸–۲ چنانچه در پایان این مرحله هیچ خریداری قیمت فروشنده را نپذیرد امكان تجدید مرحلة مظنهیابی صرفاً برای یكبار دیگر توسط بورس وجود دارد.
3–رقابت: در صورتی كه در پایان زمان مظنهیابی مجموع تقاضاهای خریدارانی كه قیمت فروشنده را پذیرفتهاند بیش از كل میزان عرضه باشد، سفارش خریداران مذكور وارد مرحلة رقابت میگردد. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد:
۱–۳ سفارشهای فروشندگان قابل تغییر نمیباشد.
۲–۳ خریداران حق تغییر حجم تقاضای وارده را ندارند.
۳–۳ خریداران صرفاً میتوانند قیمت تقاضای خود را افزایش دهند.
۴–۳ در پایان مرحله رقابت، معاملات براساس اولویتهای موضوع مادة ۵ این دستورالعمل انجام خواهد شد.
۵–۳ در صورتی كه به دلیل وجود محدودیت نوسان قیمت مجاز، حجم تقاضاهایی كه سقف قیمت مجاز را پذیرفتهاند بیش از كل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهیم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهیم به نسبت، مقادیر تخصیص یافته به هر یك از كارگزاران نسبت به واحد پایة تخصیص، گرد میشوند.
۶–۳ در زمان اعمال رویه تسهیم به نسبت در صورتیكه به دلیل محدودیتهای ناشی از واحد پایه تخصیص، امكان تخصیص كالا به میزان مندرج در اطلاعیه عرضه وجود نداشته باشد، میزان عرضه میتواند به تشخیص مدیرعامل بورس تا سطح حداكثر ۱۰ درصد میزان عرضه مندرج در اطلاعیه عرضه كاهش یا افزایش یابد و عرضه كنندگان ملزم به تبعیت از تصمیم مدیرعامل بورس در این خصوص هستند.
4–نظارت: این مرحله پس از پایان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات بورس از جمله تأیید معاملات میباشد.
5–عرضة مازاد: در صورتی كه حجم عرضه در پایان مرحلة مظنهیابی از تقاضاهایی كه قیمت عرضهكننده را پذیرفتهاند بیشتر باشد، مازاد عرضه در این مرحله قابل معامله میباشد. خریداران میتوانند با ارایه تقاضای خرید با قیمت معاملات انجام شده در پایان مرحلة مظنهیابی، اقدام به خرید عرضههای مازاد نمایند. مرحلة عرضة مازاد از پایان مرحله نظارت آغاز و حداكثر تا پایان زمانی از روز جاری معاملاتی كه هیئت مدیره بورس تعیین میكند ادامه مییابد.
شرایط معاملات عرضة مازاد به شرح ذیل میباشد:
۱–۵ در صورتی كه قسمتی از حجم عرضه اعلامی طبق اطلاعیة عرضه یا عرضه افزایش یافته در مرحلة مظنهیانی معامله نگردد، این مازاد در سامانه معاملات باقیمانده و تا پایان مرحلة عرضة مازاد قابل معامله میباشد.
۲–۵ عرضه مازاد با پیشنهاد عرضهكننده و موافقت بورس میتواند تا پایان روز كاری قبل از روز عرضه بعدی نماد معاملاتی یا یك هفته پس از روز عرضه، هر كدام كه كمتر باشد، معامله شود.
۳–۵ در صورت منتقل شدن عرضة مازاد به روزهای كاری بعد كارگزار عرضهكننده صرفاً تا ساعت ۹ صبح روز كاری بعد میتواند عرضه مازاد را از سامانه معاملات حذف نماید. در غیر اینصورت عرضه مازاد تا پایان مرحلة عرضة مازاد آن روز معاملاتی قابل معامله خواهد بود.
۴–۵ در صورتی كه در پایان مرحلة نظارت كارگزار عرضهكننده درخواست افزایش مازاد عرضه را بدهد، افزایش مازاد با تائید بورس امكانپذیر است.
تبصره– طول مدت هر یك از مراحل فوق توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملاتی مجاز نمیباشد.
39–در صورتی كه هیأت مدیرة بورس برای یك نماد، محدودیت نوسان قیمت مجاز تعریف نماید، كلیة سفارشهای وارده به سامانه معاملات برای آن نماد باید در محدودة نوسان قیمت مجاز باشد. محدودة نوسان قیمت مجاز برای نماد، تابلو یا بازار توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاعرسانی میگردد.
40–در صورتی كه قیمت پایة پیشنهاد شده در اطلاعیة عرضه، خارج از محدودة نوسان قیمت پایه باشد، بورس باید از انتشار اطلاعیه عرضه جلوگیری كند.
تبصره– رویة تعیین محدودة نوسان قیمت پایه توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل 3 روزكاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد.
41–بورس میتواند روش محاسبة قیمت پایة برخی از كالاهای پذیرفته شده را براساس فرمول مشخصی اعلام كند. در این صورت عرضة كالای عرضه كننده صرفاً با قیمت پایة محاسبه شده براساس فرمول مذكور امكان پذیر میباشد.
تبصره– فرمول تعیین قیمت پایه به پیشنهاد عرضهكننده به تأیید بورس رسیده و حداقل 3 روز كاری قبل از اعمال توسط بورس اطلاعرسانی میگردد.
42–میزان واحد پایه تخصیص، حداقل خرید، حداقل تغییر قیمت سفارش، حداقل عرضه و حداكثر خرید توسط هیأت مدیرة بورس مصوب میگردد. كارگزاران باید در دریافت، ثبت و تخصیص سفارشها، محدودیتهای فوقالذكر را رعایت نمایند. بورس از ورود سفارشها و یا انجام معاملاتی كه محدودیتهای مذكور را رعایت ننماید، جلوگیری خواهد كرد.
تبصره– اعمال هر گونه محدودیت حجمی یا سهمیهبندی در خرید، فروش و یا تخصیص كالا خارج از موارد موضوع این ماده مجاز نمیباشد.
43–در صورتی كه سفارشهای تطبیق یافته یك نماد طی یك جلسه معاملاتی كمتر از حداقل خرید جهت كشف نرخ باشد، تطبیق سفارشهای مذكور نمیتواند مورد تأیید بورس قرار گیرد و معاملهای انجام نمیشود.
تبصره– حداقل خرید جهت كشف نرخ توسط هیأت پذیرش تعیین و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاعرسانی میگردد.
44–در صورتی كه برای یك نماد معاملاتی حراج حضوری انجام شود و به دلیل عدم وجود تقاضای كافی معاملهای بر روی آن نماد صورت نپذیرد، امكان حراج مجدد نماد تا پایان آن جلسه معاملاتی وجود دارد. در این حالت باید كارگزاران متقاضی خرید، درخواست خودرا قبل از پایان جلسه معاملاتی به بورس اعلام نمایند. درصورت موافقت بورس با عرضة مجدد، عرضهكننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسة معاملاتی میباشد.
فصل هفتم : ضوابط معاملات كالا به روش تمام الكترونیكی
45–در صورتی كه كالایی به تشخیص بورس در بازار فیزیكی دارای عرضهكنندگان و خریداران متعدد باشد، معاملات آن به روش تمام الكترونیكی انجام میشود.
46–معاملات به روش تمام الكترونیكی طی مراحل به شرح زیر انجام میشود:
1–پیشگشایش: مرحلة ابتدایی معاملات است كه در آن امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیكن معاملهای انجام نمیشود.
2–مرحلة گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحلة پیشگشایش است و در آن، سفارشهای موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج ناپیوسته انجام میشود.
3–مرحلة پیوسته: این مرحلهپس از انجام مرحلة گشایش شروع و در آن به محض تطبیق قیمت سفارشهای وارد شده به سامانة معاملات، معامله انجام میشود.
4–مرحلة حراج ناپیوسته پایانی: این مرحله پس از خاتمة مرحلة پیوسته شروع میشود. طی این مرحله امكان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط كارگزاران وجود دارد لیكن معاملهای انجام نمیشود. در پایان این مرحله سفارشهای موجود در سامانة معاملات براساس ساز وكار حراج ناپیوسته اجرا میشود.
5–مرحلة معاملات پایانی: مرحله پایانی جلسة معاملاتی است كه طی آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قیمت پایانی امكانپذیر است.
تبصره ۱: هیئت مدیره بورس میتواند یك یا چند مورد از مراحل فوق را جهت انجام معاملات تعیین نماید، لیكن باید حداقل ۳ روز كاری قبل از اعمال موضوع را اطلاع رسانی نماید.
تبصره ۲: هیأت مدیرة بورس میتواند در روش تمام الكترونیكی، زمانی را خارج از جلسة معاملات، برای ورود سفارشها تعیین نماید.
تبصره ۳: طول مدت هر یك از مراحل فوق توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و حداقل ۳ روز كاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسة معاملات مجاز نمیباشد.
47–اطلاعیه عرضه معاملات كالای فیزیكی به روش تمام الكترونیكی باید روزكاری قبل از شروع معاملات هر نماد معاملاتی منتشر گردد. در این اطلاعیه حداقل اطلاعات زیر درج می شود:
1–مشخصات كالای قابل عرضه
2–نوع معامله، در معاملة سلف ذكر سررسید تحویل كالا و در معاملة نسیه ذكر شرایط پرداخت
3–قیمت پایه
4–تاریخ شروع معاملات نماد
5–شرایط پرداخت وجه معامله و در صورت تسویه غیرنقدی تعیین میزان دقیق بخش غیر نقدی و همچنین ذكر اسناد مورد نیاز جهت تسویه.
6–شرایط تحویل
7–بازار هدف بین المللی درخصوص كالاهای صادراتی مورد عرضه در رینگ بین المللی
8–محدودیت نوسان قیمت مجاز
9–واحد پایه تخصیص حسب مورد
10–حداقل خرید
11–حداقل خرید جهت كشف نرخ
12–حداقل تغییر قیمت سفارش
تبصره ۱: فرمت فرمهای سفارش فروش و اطلاعیه عرضه توسط هیئت مدیرة بورس تصویب میشود.
تبصره ۲: بندهای ۱ الی ۷ اطلاعیه عرضه توسط كارگزار فروشنده و بندهای ۸ الی ۱۲ توسط بورس تعیین میشود.
فصل هشتم : ضوابط معاملات كالا به روش عرضه یكجا
48–عرضه یكجای كالاهای پذیرفته شده در بورس صرفاً با موافقت هیئت مدیرة بورس امكان پذیر است.
49–عرضة یكجای كالا توسط یك عرضه كننده انجام میشود و كالای مورد عرضه بصورت یكجا معامله خواهد شد.
50–ضوابط انتشار اطلاعیه عرضه و اطلاعات آن در روش عرضه یكجا، مانند ضوابط مربوطه در روش حراج حضوری موضوع فصل ششم این دستورالعمل می باشد.
51–انجام رقابت و تطبیق سفارشات در عرضه یكجا به روش تمام الكترونیكی انجام میشود.
52–در صورت تمایل فروشنده به انتشار آگهی فروش در جراید، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعات ارایه شده به بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعات منتشر شده در سایت رسمی بورس قابل استناد میباشد.
53–در عرضة یكجا مدیرعامل بورس میتواند براساس وضعیت بازار، حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش را كه در اطلاعیه عرضه اعلام شده است، برای جلسات معاملاتی بعد تغییر دهد، لیكن باید قبل از شروع جلسة معاملاتی، مراتب را از طریق درج در سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برساند.
54–سفارش خرید باید برابر كل كالای عرضه شده باشد. همچنین قیمت تعیین شده در سفارشهای خرید نباید كمتر از قیمت پایهای باشد كه در اطلاعیه عرضه اعلام شده است.
55–كاهش قیمت سفارش خرید ثبت شده در سامانه معاملات یا ورود سفارش با قیمتی كمتر از بالاترین سفارش خرید ثبت شده در سامانة معاملات، مجاز نمیباشد و حذف سفارش خرید فقط در صورت ثبت سفارش خرید با قیمت بالاتر در سامانه معاملات مجاز است.
56–كارگزار فروشنده مكلف است در صورت ثبت سفارش خرید در سامانه معاملات با قیمت پایه یا بیشتر از آن قبل از ۱۰ دقیقة پایانی جلسة معاملاتی، اقدام به عرضه نماید. عرضه توسط كارگزار فروشنده تنها در صورتی امكانپذیر است كه از زمان ثبت بهترین سفارش خرید در سامانه معاملات حداقل ۳ دقیقه گذشته باشد.
تبصره ۱: در صورت ثبت سفارش خرید در ۱۰ دقیقة پایانی بازار، ادامة رقابت به جلسة معاملاتی بعد موكول شده و كارگزار دارای بهترین سفارش خرید موظف است سفارش خود را با همان قیمت در ابتدای جلسة معاملاتی بعد وارد سامانه نماید.
تبصره ۲: عدم رعایت ضوابط این ماده از سوی كارگزار خریدار یا كارگزار فروشنده تخلف محسوب شده و بورس مكلف است موضوع را جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات كارگزاران ارجاع نماید.
57–در صورتی كه تخلفات طرفین مانع انجام معامله در عرضه یكجا شود، متخلف مكلف به پرداخت یك درصد ارزش معامله به قیمت پایه به عنوان خسارت به طرف مقابل خواهد بود. در این خصوص كارگزار وثائق و تضامین لازم را حسب مورد از خریدار یا فروشنده دریافت مینماید. همچنین در صورت عدم انجام معامله مطابق این ماده، شخص متخلف مكلف است كارمزدهای انجام معامله را بر حسب ارزش معامله به قیمت پایه پرداخت نماید.
58–در عرضة یكجا، عرضهكننده باید شرایط تسویة معاملات را شامل موارد زیر به طور دقیق در اطلاعیه عرضه اعلام نماید :
1–نحوه تسویه معامله و میزان بخش نقدی و بخش غیر نقد معامله
2–مهلت پرداخت بخش نقدی و تنظیم فرم خارج از پایاپای كه طی آن خریدار باید بخش نقدی معامله را واریز نماید، اقدامات لازم جهت امضای فرم خارج از پایاپای توسط فروشنده برای بخش غیر نقد معامله را انجام و فروشنده باید فرم خارج از پایاپای را از طریق كارگزار فروشنده به بورس ارائه دهد. این مهلت حداكثر ۳۰ روز تقویمی پس از انجام معامله خواهد بود.
3–مهلت زمانی انجام اقدامات و ارائه مستندات لازم از سوی خریدار به فروشنده جهت ارائه فرم خارج از پایاپای
59–در عرضة یكجا، كارگزار عرضه كننده در صورتی مجاز به عرضه خواهد بود كه معادل یك درصد ارزش كالای موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانتنامة بانكی بدون قید و شرط به عنوان وجه التزام از عرضه كننده دریافت و حسب مورد به حساب اتاق پایاپای واریز یا به این اتاق تحویل دهد و تأییدیة اتاق پایاپای را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به بورس ارایه كند. سپرده موضوع این ماده علاوه بر تضامینی است كه طبق مقررات جهت عرضه كالا در بورس اخذ میشود و صرفاً جهت تضمین تعهدات عرضه كننده در فرایند انجام رقابت تا قطعی شدن معاملة عرضه یكجا است.
تبصره ۱: در صورت عدم ایفای تعهدات معامله توسط فروشنده، سپردة موضوع این ماده پس از كسر كارمزدها و هزینههای معامله به كارگزار خریدار پرداخت میشود.
تبصره ۲: در صورتی كه كارگزار فروشنده پس از انتشار اطلاعیه عرضه و قبل از شروع رقابت، انصراف كتبی خود را از ادامة رقابت اعلام و بورس با انصراف وی موافقت نماید یا چنانچه به دلیل عدم وجود خریدار معامله انجام نشود، سپردة موضوع این ماده با تایید بورس مبنی بر عدم مغایرت اقدامات كارگزار با مقررات در جریان معامله مذكور، حداكثر تا دو روز كاری پس از زمان انصراف یا پایان رقابت مسترد میشود.
60–در عرضة یكجا، كارگزار خریدار در صورتی مجاز به ورود سفارش به سامانه معاملات است كه معادل ۳ درصد ارزش كالای موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانتنامة بانكی بدون قید و شرط از مشتری دریافت و حسب مورد به حساب اتاق پایاپای واریز یا به این اتاق تحویل دهد و تأییدیة اتاق مزبور را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به بورس ارایه كند.
تبصره ۱: در صورت عدم ایفای تعهدات تسویه از سوی كارگزار خریدار، سپردة موضوع این ماده پس از كسر كارمزدها و هزینههای معامله به كارگزار فروشنده پرداخت میشود.
تبصره ۲: در صورتی كه كارگزار خریدار پس از ارایة درخواست خرید و قبل از انجام معامله، انصراف كتبی خود را از ادامة رقابت اعلام نماید یا چنانچه كارگزار خریدار موفق به انجام معامله نگردد، سپردة وی با تایید بورس مبنی بر عدم مغایرت اقدامات كارگزار با مقررات در جریان معامله مذكور، حداكثر تا دو روز كاری پس از زمان انصراف یا انجام معامله مسترد میشود.
61–كارگزار خریدار مكلف است پس از انجام معامله حداكثر طی مهلت واریز بخش نقدی و تنظیم فرم خارج از پایاپای كه در اطلاعیه عرضه مشخص شده است، نسبت به تسویة بخش نقدی معامله از طریق اتاق پایاپای اقدام نماید و مستندات لازم جهت تنظیم فرم تسویة خارج از پایاپای بخش غیرنقدی را به فروشنده ارایه كند. كارگزار فروشنده مكلف است پس از انجام اقدامات و دریافت مستندات لازم جهت تنظیم فرم تسویة خارج از پایاپای از سوی خریدار طی مهلت تنظیم فرم خارج از پایاپای، نسبت به ارایة فرم تسویة خارج از پایاپای به اتاق پایاپای اقدام نماید. در صورت واریز بخش نقدی و ارایة سند تسویة خارج از پایاپای به اتاق پایاپای طی مهلتهای مقرر، معامله از نظر بورس قطعی خواهد شد.
تبصره– در صورت خودداری كارگزار فروشنده یا فروشنده از دریافت مستندات لازم جهت تنظیم فرم خارج از پایاپای، خریدار یا كارگزار وی میتواند اسناد فوق را جهت ثبت در سوابق به اتاق پایاپای ارایه و رسید دریافت نماید.
62–در خصوص معاملة عرضة یكجا، كارگزار خریدار می تواند از كد تجمیعی جهت شركت در رقابت برای چند خریدار استفاده نماید لیكن باید نام خریدار و درصد تخصیص به هریك بر اساس سفارشات ثبت شده نزد كارگزار مشخص بوده و قبل از شروع رقابت به بورس اعلام شود. تخصیص كالا به خریداران پس از قطعی شدن معامله، بر اساس اطلاعات موضوع این ماده انجام خواهد شد.
63–در صورت عدم تسلیم سند تسویه خارج از پایاپای توسط كارگزار فروشنده یا عدم تسویة بخش نقدی معامله توسط كارگزار خریدار در مهلت مقرر، انجام معامله توسط بورس قطعی نمیشود.
64–در صورت عدم امضای سند تسویه خارج از پایاپای از سوی خریدار یا فروشنده یا عدم ارائه آن به بورس، به اختلاف طرفین بر اساس ترتیبات مقرر در ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران رسیدگی خواهد شد. در صورتی كه براساس رأی صادرة قطعی عرضه كننده و یا كارگزار عرضه كننده متخلف شناخته شوند، كارمزد كارگزار فروشنده، سازمان، بورس و شركت سپردهگذاری مركزی از محل سپردة موضوع ماده۶۰ این دستورالعمل كسر و مابقی به حساب كارگزار خریدار واریز خواهد شد و درصورتی كه خریدار متخلف شناخته شود، كارمزد كارگزار خریدار، سازمان و بورس از محل سپردة موضوع مادة ۶۱ این دستورالعمل كسر و مابقی به حساب كارگزار فروشنده واریز خواهد شد. كارگزار فروشنده پس از كسر كارمزد خود مكلف به پرداخت مابقی مبلغ مذكور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود
65–در صورت عدم واریز بخش نقدی توسط خریدار، كارمزد كارگزار خریدار، سازمان و بورس از محل سپردة موضوع ماده ۶۱ این دستورالعمل كسر و مابقی به حساب كارگزار فروشنده واریز خواهد شد. كارگزار فروشنده پس از كسر كارمزد خود مكلف به پرداخت مابقی مبلغ مذكور به عنوان خسارت به فروشنده خواهد بود.
66–ارائه فرم تسویه خارج از پایاپای به بورس به منزلة پایان فرایند معامله و تسویه معامله در بورس محسوب شده و بورس در خصوص تسویه بخش غیر نقدی معامله مسئولیتی نخواهد داشت. ضوابط مربوط به تحویل كالا تابع مقررات عمومی تحویل كالای مورد معامله در بازار فیزیكی مندرج در دستورالعمل تسویه و پایاپای خواهد بود.
بخش سوم : ضوابط اختصاصی بازار مشتقه
فصل نهم : ضوابط كلی معاملات در بازار مشتقه
67–گشایش نماد معاملاتی قراردادهای مورد معامله در بازار مشتقه منوط به انجام اقدامات زیر است:
1–پذیرش و درج اوراق مربوطه
2–انتشار اطلاعیه معاملاتی و مشخصات قرارداد حداقل ۳ روز كاری قبل از معامله
3–ایجاد فایل دارایی مشتریان حسب مورد توسط شركت سپردهگذاری مركزی
68–گشایش نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته با اعمال یك مرحله پیشگشایش شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان مییابد. پس از این مرحله، معاملات به صورت پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسة معاملاتی و در دامنة نوسان مجاز روزانه قیمت انجام میشود. قیمت مرجع در مرحله پیوسته، قیمت كشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره– در صورتی كه در دورة حراج ناپیوسته معاملهای صورت نپذیرد یا به دلیل غیر عادی بودن قیمت كشف شده یا حجم اوراق بهادار معامله شده، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته تا كشف قیمت تكرار میگردد. در صورتیكه پس از 3 روز كاری كشف قیمت انجام نگردید قیمت تئوریك توسط بورس محاسبه و به عنوان قیمت گشایش لحاظ میشود.
69–معاملات در بازار مشتقه به روش تمام الكترونیكی و طی مراحل و شرایطی كه در مادة ۴۷ این دستورالعمل و تبصره های ذیل آن تصریح شده است، انجام می شود.
70–در صورتیكه معاملات اوراق بهادار مظنون به استفاده از اطلاعاتنهانی یا دستكاری قیمت باشد، بورس میتواند رأساً یا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتی اوراق بهادار را متوقف نماید. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسیهای لازم و حداكثر تا پایان روز معاملاتی بعد حسب مورد به تشخیص بورس یا سازمان خواهد بود.
71– بورس باید دلیل توقف نمادهای معاملاتی را حداكثر تا پایان روز كاری توقف نماد معاملاتی اطلاعرسانی نماید. همچنین بورس مكلف است حداقل ۱۵ دقیقه قبل از بازگشایی نماد معاملاتی مراتب را به اطلاع عموم برساند.
72–قیمت پایانی اوراق بهادار مبتنی بر كالا در پایان هر جلسه معاملاتی توسط بورس به شرح زیر تعیین و از طریق سایت رسمی بورس منتشر میشود.
1–در صورت انجام معاملات روی نماد معاملاتی طی روز میانگین وزنی معاملات انجام شده طی آن روز.
2–در صورت عدم انجام معامله طی روز، قیمت پایانی براساس روش محاسبه قیمت تئوریك كه توسط هیئت پذیرش تعیین میگردد محاسبه خواهد شد.
تبصره– در تسویه معاملات اوراق بهادار مبتنی بر كالا قیمت پایانی به عنوان قیمت تسویه در نظر گرفته میشود.
فصل دهم : ضوابط اختصاصی معاملات قراردادهای سلف موازی استاندارد
73– نماد معاملاتی قراردادهای سلف موازی استاندارد پذیرفته شده در هیئت پذیرش، حداكثر ۱۰ كاری روز پس از درج قرارداد و انتشار امیدنامه پذیرش در بازار مشتقه ایجاد میگردد. معاملات ثانویه قرارداد سلف موازی استاندارد پس از عرضه اولیه در بورس انجام خواهد داشت.
74–قراردادهای سلف موازی استاندارد به یكی از روشهای زیر عرضه اولیه میشوند:
1–عرضه اولیه از طریق حراج حضوری
2–عرضه اولیه از طریق حراج ناپیوسته
3–عرضه اولیه از طریق عرضه گسترده با قیمت ثابت
تبصره– جهت عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد میتوان از یك یا چند روش استفاده نمود. روشهای عرضه اولیه برای هر قرارداد سلف موازی استاندارد در مشخصات قرارداد و توسط هیئت پذیرش تعیین میگردد.
75–عرضه اولیه از طریق حراج حضوری به شرح زیر است:
1–عرضه كالا در قالب قراردادهای سلف در بازار فیزیكی به روش حراج حضوری
2–تكمیل امور تسویه معامله و قطعی شدن معاملات انجام شده در بازار فیزیكی
3–ایجاد فایل دارایی مشتریان روی نماد معاملاتی مربوط به قراردادهای سلف موازی استاندارد به نام خریداران
4–انتشار اطلاعیه عرضه اولیه در اولین روز كاری پس از تكمیل امور تسویه معامله در بازار فیزیكی
5–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، دو روز كاری پس از انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
76–عرضه اولیه به روش حراج ناپیوسته به شرح زیر است :
1–ایجاد و تكمیل فایل دارایی مشتریان از طریق فرایند پذیرش مشتری
2–انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
3–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، دو روز كاری پس از انتشار اطلاعیه عرضه اولیه
77–عرضه اولیه از طریق عرضه گسترده با قیمت ثابت به شرح زیر است :
1–كارگزار عرضه كننده موظف است اطلاعیه عرضه اولیه و مستندات لازم را حداكثر تا ۱۰ روز كاری قبل از عرضه به بورس ارائه نماید. بورس موظف است پس از بررسی رعایت مقررات مربوطه، مراتب موافقت یا عدم موافقت خود را حداكثر تا ۳ روز كاری بعد به كارگزار عرضه كننده و اتاق پایاپای اعلام نماید.
2–كارگزار عرضهكننده موظف است پس از اخذ موافقت نامه بورس در خصوص عرضه، جهت ثبت و سپرده گذاری قراردادهای سلف موازی استاندارد، مستندات زیر را حداكثر تا ۶ روز كاری قبل از عرضه به اتاق پایاپای ارائه نماید. در صورتی كه مستندات و مدارك موضوع این بند طی مهلت مقرر و بصورت كامل به اتاق پایاپای ارائه گردد، اتاق پایاپای موظف است پس از بررسی رعایت ضوابط مربوط به تعهدات، تضامین و سایر مقررات مربوطه، مراتب موافقت یا عدم موافقت خود را حداكثر تا ۲ روز كاری بعد به كارگزار عرضه كننده و بورس اعلام نماید.
الف) تضامین و سپردههای مورد نیاز جهت عرضه كالا طبق ضوابط تضمین مصوب هیئت مدیرة شركت سپردهگذاری مركزی؛
ب) تضامین مربوط به بازارگردانی قراردادها حسب مورد؛
ج) اطلاعیه عرضه اولیه كه به تایید بورس رسیده است.
3–بورس اطلاعیه عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد را كه مشتمل بر موارد زیر است حداكثر تا ۲ روز كاری پیش از عرضه اولیه از طریق سایت رسمی خود منتشر می نماید:
الف) مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد
ب) تاریخ شروع و پایان دوره عرضه اولیه
ج ) قیمت ثابت عرضه اولیه
د) تاریخ گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد در بورس
ه) عاملین عرضه شامل شبكه كارگزاری و یا شبكه بانكی
4–ایجاد و تكمیل فایل دارایی مشتریان بر اساس نتایج عرضه اولیه
5–گشایش نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد به روش حراج ناپیوسته در بازار مشتقه، حداكثر ۱۰ روز كاری پس از پایان عرضه اولیه
78–پس از عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد تا آخرین روز معاملاتی مندرج در مشخصات قرارداد معامله خواهند شد و در پایان آخرین روز معاملاتی نماد معاملاتی قرارداد جهت انجام امور تحویل و تسویه نهایی متوقف خواهد شد.
79–در صورت تصویب هیئت پذیرش و درج در مشخصات قرارداد، بورس میتواند خرید ویا فروش قراردادهای سلف موازی استاندارد را در روز یا روزهای خاصی از دورة معاملاتی، برای بخشی از مشتریان محدود نماید.
فصل یازدهم : بازارگردانی در بازار مشتقه
80–متقاضی دریافت مجوز بازارگردانی باید تقاضای خود را برای بازارگردانی معاملات بازار مشتقه، به بورس ارائه كند. این تقاضا باید بر اساس فرم مصوب بورس و حاوی تعهدات متقاضی در مورد دامنه مظنه، حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و دوره زمانی بازارگردانی باشد.
81–شروع فعالیت بازارگردانی در هر نماد معاملاتی، منوط به صدور مجوز فعالیت بازارگردانی توسط بورس خواهد بود.
82–كلیه شركتهای كارگزاری كه صلاحیت انجام فعالیت بازارگردانی را دارند، توسط سازمان به بورس اعلام خواهند شد.
83–بورس ظرف حداكثر ۱۵ روز پس از دریافت درخواست متقاضی، نظر خود را جهت اجازه شروع فعالیت بازارگردان به متقاضی اعلام میكند. در صورت موافقت با شروع بازارگردانی، شرایط بازارگردانی و تاریخ آغاز و پایان فعالیت مزبور در مجوز اعطایی ذكر خواهد شد. .
84–بازارگردان كلیه فعالیت های بازارگردانی را در كد بازارگردانی انجام می دهد.
85–بازارگردان موظف است برای انجام امور بازارگردانی در بازارمشتقه، حداقل یك ایستگاه معاملاتی و یك مسئول انجام معاملات جداگانه را طبق مقررات اختصاص دهد. بازارگردان همچنین موظف است كلیه معاملات در هر نماد معاملاتی بازارمشتقه، دریافت ها، پرداخت ها، هزینه ها و درآمدهای مرتبط با بازارگردانی را در سر فصل حساب های جداگانه ثبت و در مقاطع سه ماهه به سازمان گزارش نماید.
86–بازارگردان موظف است، سفارشهای خرید و فروش خود را با رعایت شرایط زیر وارد سامانه معاملات بورس كند:
الف) قیمتهای پیشنهادی در این سفارش ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند.
ب) تفاوت بین كمترین قیمت خرید در سفارش های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش های فروش بازارگردان، حداكثر برابر دامنه مظنه باشد.
ج) حجم سفارش های خرید و فروش باید با یكدیگر برابر و هر یك معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته تعیین شده طبق قرارداد باشد.
تبصره –در صورتی كه در اثر انجام معامله، حجم سفارش خرید یا فروش كمتر از حداقل سفارش انباشته شود یا تساوی میان آنها از بین برود، بازارگردان موظف است حداكثر ظرف دو دقیقه، حجم سفارش های مزبور را با یكدیگر برابر و معادل با بیش از حداقل سفارش انباشته نماید.
87 –بورس قبل از اعطای مجوز شروع فعالیت بازارگردانی، قرارداد بازارگردانی در خصوص هر نماد معاملاتی، شامل حداقل سفارش انباشته، حداقل معاملات روزانه و حداقل دوره زمانی مورد قبول برای بازارگردانی را به تائید سازمان میرساند.
88–در صورتی كه بنا به پیشنهاد بازارگردان و تایید بورس جهت انجام فعالیت بازارگردانی افزایش دامنه نوسان قیمت روزانه نماد معاملاتی ضرورت داشته باشد، این پیشنهاد باید توسط بورس به هیئت پذیرش ارائه و در صورت تصویب هیئت پذیرش، مشخصات قرارداد تغییر و دامنه جدید نوسان روزانه قیمت نماد معاملاتی طبق مقررات اعمال خواهد شد.
89–در صورت تقاضای بازارگردان مبنی بر توقف نماد معاملاتی، بورس می تواند دلایل بازارگردان را بررسی و در صورت توافق و تطابق با مقررات مربوطه، نماد معاملاتی را حداكثر به مدت یك ساعت متوقف نماید.
90–در صورتیكه بازارگردان هر یك از تعهدات خود در قرارداد بازارگردانی را طی جلسه معاملاتی ایفا نكند، بورس میتواند طبق شرایط مندرج در قرارداد بازارگردانی جریمه های مربوطه را اخذ نماید.
91–بورس موظف است بر چگونگی انجام وظایف بازارگردان و همچنین احراز و شرایط در نظر گرفته شده در این دستورالعمل نظارت نماید.
92–بورس موظف است اطلاعیه شروع بازارگردانی و همچنین اتمام دوره بازارگردانی در هر نماد معاملاتی را به همراه ذكر نام بازارگردان، حداقل سه روز كاری قبل در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود منتشر كند.
93–بورس موظف است فهرست نمادهای معاملاتی دارای بازارگردان و همچنین نمادهایی كه مجوز فعالیت بازارگردانی آنها لغو یا تمام شده است را به همراه ذكر نام بازار گردان و تاریخ شروع و خاتمه بازار گردانی، تهیه و در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود منتشر كند. تغییرات این فهرست باید روزانه ،به هنگام شود.
94–هرگاه حجم معاملات بازارگردان بر روی هر نماد معاملاتی قراردادهای مشتق كالایی در یك روز معاملاتی، برابر یا بیش از حداقل معاملات روزانه شود، تعهد بازارگردان در آن روز معاملاتی ایفا شده تلقی میشود.
95–در شرایطی كه قیمت هر نماد معاملاتی طی چهار جلسه معاملاتی متوالی مجموعا بیش از ۳ برابر دامنه مجاز نوسان روزانه قیمت در یك جهت تغییر كند و در عین حال عرضه و تقاضای آن نماد معاملاتی به تعادل نرسیده باشد، آنگاه بازارگردان از ایفای تعهدات خود معاف خواهد بود.
تبصره– مدت زمان معافیت بازارگردان توسط بورس بر اساس شرایط بازار تعیین میشود.
96–در صورتیكه مقررات انجام معامله در بازار مشتقه تغییر كند، مخصوصا چنانچه دامنه نوسان روزانه قیمت در نماد معاملاتی محدودتر شود، بازارگردان میتواند تقاضای انصراف از فعالیت بازارگردانی خود را حداكثر تا موعد مقرر شده در قرارداد بازارگردانی به بورس ارائه نماید. در صورت موافقت بورس با تقاضای انصراف بازارگردان، بورس موظف است موضوع را به سازمان گزارش نموده و نسبت به اعلام عمومی آن در پایگاه اطلاع رسانی رسمی خود اقدام كند.
97–بورس برای بازارگردانی در هر نماد معاملاتی قراردادهای مشتق كالایی یك ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچگونه هزینهای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام سایر معاملات از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردانی مجاز نیست.
98–اولویت اجرای سفارشهای خرید و فروش بازارگردان در هر نماد معاملاتی از نظر اولویت انجام با سایر مشتریان برابر است.
فصل دوازدهم : سایر مقررات
99–در صورتی كه به دلیل حوادث غیرمترقبه تمام یا بخشی از وظائف یا مسئولیتهای اشخاص ذیربط در معامله طبق این دستورالعمل امكانپذیر نباشد، با حكم مرجع ذیصلاح، از این بابت مسئولیتی متوجه اشخاص مذكور نمیگردد.
100–نرخهای خدمات و كارمزدهای بورس و نحوة وصول آن در چارچوب سقفهای مصوب هیأت مدیرة سازمان، توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و اعمال میگردد.
101–كلیه مواردی كه مطابق این دستورالعمل توسط بورس اعلام، منتشر و یا اطلاعرسانی میشود، باید از طریق پایگاه اطلاع رسانی رسمی بورس انجام گیرد.
