آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 1398/05/23

هیأت وزیران در جلسه 23 /5 /1398 به پیشنهاد مشترك وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و با همكاری وزارت دادگستری و به استناد تبصره (10) ماده واحده قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی – مصوب 1396 -، آیین نامه اجرایی قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب كرد:

آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی

ماده ۱

 در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به كار می روند:

1 قانون: قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی – مصوب 1396 -.

2 وزارت: هر یك از وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی (حسب مورد).

3 مؤسسه: هر یك از دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیردولتی مصوب شورای گسترش وزارت و سایر مراجع قانونی و حوزه های علمیه دارای مجوز از شورای گسترش حوزه های علمیه.

4 خدمات متعارف: خدماتی كه بخشی از فرایند ماهوی طراحی، انجام و گزارش نتایج پژوهش نیستند و برون سپاری آنها توسط گروه پژوهشی یا پژوهشگر به شخص ثالث در ازای پرداخت حق الزحمه یا مانند آن بر اساس عرف علمی متخصصین هر رشته موجه است.

5 آثار متقلبانه: آثار مندرج در متن ماده واحده قانون.

6 مشابهت ‌یابی (همانند جویی): ساز و كاری كه در آن، سامانه تحت شبكه (وب) با دریافت متن از كاربر و مقایسه خودكار آن با متن كامل پیشنهاده (پروپوزال)، پایان نامه، رساله، كتاب، طرح پژوهشی و مقاله های موجود در پایگاه های داده و مدارك دارای دسترسی آزاد در شبكه (وب)، نوشته های همانند را بازیابی و میزان همانندی و منبع اطلاعات همانند را نمایش می دهد.

7 ایرانداك: پژوهشگاه علوم و فناوری ایران و همتراز آن (حسب مورد).

ماده ۲

 به منظور سیاست‌ گذاری و انجام اقدامات پیشگیرانه موضوع بندهای (۱) و (۲) تبصره (۷) ماده واحده قانون، تدوین استانداردها و راهنماهای اخلاق در پژوهش، نظارت، اعتباربخشی، ایجاد هماهنگی و وحدت رویه بین كارگروه های اخلاق در پژوهش مؤسسات، تدوین استانداردهای تهیه آثار علمی از قبیل رساله، كتاب، پایان‌ نامه، مقاله، طرح پژوهشی و مانند آنها و رسیدگی به اعتراضات نسبت به تصمیمات كارگروه اخلاق در پژوهش مؤسسات، كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در سطح وزارت و با تركیب زیر تشكیل می شود:

1 معاون پژوهشی وزیر (رییس).

2 معاون آموزشی وزیر.

3 معاون حقوقی و امور مجلس وزیر.

4 رییس ایرانداك.

5 دو نفر پژوهشگر صاحب ‌نظر عضو هیئت علمی.

6 یك نفر عضو هیئت علمی رشته حقوق.

7 دو نفر صاحب نظر در حوزه اخلاق در پژوهش.

تبصره ۱ اعضای ردیف‌ های (۵)،‌ (۶) و (۷)‌ این ماده به پیشنهاد معاون پژوهشی وزیر و با حكم وزیر به مدت (۲) سال انتخاب می ‌شوند و انتخاب آنان برای دو دوره متوالی مجاز است.

تبصره ۲ دبیرخانه كارگروه در معاونت پژوهشی وزارت بدون ایجاد ساختار سازمانی جدید تشكیل می‌ شود و تصمیمات كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش توسط معاون پژوهشی وزیر ابلاغ می ‌شود.

تبصره ۳ دبیرخانه موظف است گزارش سالانه اقدامات كارگروه را به وزیر ذی‌ ربط ارایه كند.

تبصره ۴ با تشكیل كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش، سایر كارگروه‌ های متناظر موجود در وزارت منحل می شوند.

ماده ۳

به منظور رعایت استانداردهای اخلاقی مصوب كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در مراحل مختلف طراحی، اجرا و گزارش نتایج پژوهش‌ ها و همچنین اجرای سیاست‌ های كارگروه مذكور از جمله اتخاذ تدابیر پیشگیرانه موضوع بندهای (۱) و (۲) تبصره (۷) ماده واحده قانون، كارگروه اخلاق در پژوهش در سطح مؤسسه با تركیب زیر تشكیل می ‌شود:

1 رییس مؤسسه (رییس).

2 معاون پژوهشی و فناوری (یا عناوین مشابه) مؤسسه (دبیر).

3 معاون آموزشی مؤسسه.

4 سه نفر عضو هیئت علمی صاحب ‌نظر در امور پژوهشی با معرفی معاون پژوهشی و فناوری مؤسسه و حكم رییس مؤسسه.

5 یك نفر به عنوان نماینده جامعه علمی به انتخاب مجمع انجمن‌ های علمی و حكم رییس مؤسسه.

6 یك نفر صاحب ‌نظر اخلاق در پژوهش به انتخاب و حكم رییس مؤسسه.

7 یك نفر عضو هیئت علمی رشته حقوق به انتخاب و حكم رییس مؤسسه.

تبصره ۱ اعضای ردیف‌ های (۴)، (۵)، (۶) و (۷) این ماده به مدت دو سال انتخاب می‌ شوند و انتخاب آنان برای دو دوره متوالی مجاز است.

تبصره ۲ دبیرخانه كارگروه در معاونت پژوهشی و فناوری (یا عناوین مشابه) مؤسسه و بدون ایجاد ساختار سازمانی جدید تشكیل می ‌شود.

تبصره ۳ مؤسساتی كه با توجه به ساختار تشكیلاتی خود به تشخیص وزارت، امكان تشكیل كارگروه اخلاق در پژوهش را ندارند، از نظر اجرای تكالیف مقرر در این آیین ‌نامه، تابع كارگروه اخلاق در پژوهش یكی از دانشگاه‌ های دولتی به تشخیص وزارت خواهند بود.

ماده ۴

 وظایف كارگروه اخلاق در پژوهش مؤسسه به شرح زیر است:

1 بررسی و آسیب ‌شناسی علل و زمینه‌ های بروز تخلفات پژوهشی و اعمال تدابیر پیشگیرانه در سطح مؤسسه و ارجاع موضوع به واحدهای ذی ‌ربط.

2 پیشنهاد اصلاح مقررات و رویه‌ های موجود به كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در راستای كاهش زمینه‌ های بروز تخلفات پژوهشی.

3 ترویج اخلاق در پژوهش، درستكاری علمی و اطلاع ‌رسانی در سطح مؤسسه.

4 برنامه ‌ریزی برای افزایش سطح آگاهی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و كاركنان مؤسسه از طریق برگزاری كارگاه‌ های آموزشی، همایش ‌ها، نشست ‌های علمی و نظایر آن.

5 اطلاع ‌رسانی در خصوص استانداردهای مصوب اخلاق در پژوهش، مصوبات كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش و سایر موارد مشابه كه توسط مراجع ذی ربط اعلام می‌ شود.

6 بررسی اولیه و كارشناسی گزارش‌ های ارتكاب تخلفات پژوهشی موضوع ماده (10) این آیین ‌نامه.

7 اجرای مصوبات كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش و ارایه گزارش عملكرد به كارگروه وزارت متبوع.

8 بررسی و تصویب پیشنهاده (پروپوزال) پژوهش‌ هایی كه بر اساس مصوبات كارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش، شروع مراحل انجام آنها منوط به اخذ تأییدیه از كارگروه اخلاق در پژوهش موسسه است.

ماده ۵

 دستورالعمل نحوه تشكیل، روش كار و شرح وظایف كارگروه اخلاق در پژوهش، نحوه مدیریت تعارض منافع، شرایط و نحوه انتخاب نماینده جامعه علمی، نحوه انتخاب، آموزش و شرایط بازرس یا بازرسان در سطح وزارت و مؤسسات ظرف سه ماه به تصویب وزیر ذی‌ ربط می‌ رسد. بازرسان برای مدت (۲)‌ سال انتخاب می ‌شوند و انتخاب آنها برای دو دوره متوالی مجاز است.

ماده ۶

 مؤسسه موظف است در اجرای تبصره (۹) ماده واحده قانون اقدامات زیر را انجام دهد:

1 پیشنهاده (پروپوزال)ها، رساله ‌ها و پایان‌ نامه‌ های فاقد طبقه‌ بندی دانشجویان تحصیلات تكمیلی باید پس از تصویب در مؤسسه، در ایرانداك ثبت شود.

2 كلیه رساله‌ ها و پایان‌ نامه ‌ها قبل از دفاع باید در ایرانداك مشابهت‌ یابی شود و ارایه گزارش مشابهت ‌یابی برای كسب مجوز دفاع الزامی است. ایرانداك موظف است امكان مشابهت‌ یابی برخط (آنلاین) را برای مؤسسه ایجاد كند.

3 ارایه گواهی ثبت نهایی پایان ‌نامه/ رساله در ایرانداك برای فراغت از تحصیل الزامی است. استفاده از امتیاز پایان ‌نامه/ رساله مربوط برای ترفیع پایه، ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی و تسویه حساب مالی و برخورداری از مزایای مالی آن، منوط به ارایه گواهی ثبت نهایی و مشابهت ‌یابی پایان‌ نامه/ رساله در ایرانداك است. گواهی مذكور باید به صورت برخط (آنلاین) قابل دسترس باشد.

تبصره ۱ مؤسسات وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی موظفند اطلاعات موضوع این ماده را در سامانه این وزارتخانه ثبت و مشابهت یابی نمایند. وزارت یاد شده موظف است تمهیدات لازم را برای انتقال و ثبت اطلاعات در ایرانداك مطابق استانداردهای ایرانداك اتخاذ كند.

تبصره ۲ نحوه عمل در خصوص اطلاعات و داده ‌های با موضوعات امنیتی، دفاعی و دارای طبقه‌ بندی موضوع قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتیمصوب ۱۳۵۳ – و آیین‌ نامه اجرایی آن – مصوب ۱۳۵۴ – طبق آیین ‌نامه اجرایی تبصره بند (ت) ماده (۶۴) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

ماده ۷

 خدمات متعارفی كه در هر یك از مراحل طراحی، انجام و گزارش نتایج پژوهش برون ‌سپاری می ‌شوند، باید در پیشنهاده (پروپوزال) پژوهشی به صورت شفاف بیان شوند و به تصویب مؤسسه برسند.

ماده ۸

 مؤسسه مكلف است متن كامل پایان ‌نامه‌ های فاقد طبقه‌ بندی را حداكثر پنج سال پس از تاریخ دفاع منتشر كند.

ماده ۹

 در اجرای تبصره (۴) ماده واحده قانون، وزارت، افرادی از بازرسان خود را كه در وزارت و مؤسسات اشتغال به كار دارند، به عنوان ضابط خاص دادگستری تعیین و به منظور طی دوره آموزشی ضابطان دادگستری و دریافت كارت ویژه ضابطان دادگستری به مراجع قضایی مربوط معرفی می ‌كند. ضابطان خاص یاد شده پس از دریافت كارت ویژه در حدود قوانین و مقررات انجام وظیفه می ‌كنند.

تبصره ۱ چنانچه هر یك از جرایم موضوع قانون، توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به قصد انتفاع و به عنوان حرفه یا شغل ارتكاب یابد، ضابطان خاص یاد شده تحقیقات لازم را در آن خصوص انجام می ‌دهند و ضمن گزارش به وزارت و مؤسسه متبوع، مراتب را جهت تعقیب كیفری به اطلاع دادستان شهرستان می ‌رسانند. این امر مانع طرح شكایت مستقیم وزارت یا مؤسسه به دادسرای عمومی و انقلاب نیست. ضابطان خاص مكلف به بررسی و تحقیق در زمینه جرایم ارتكابی یاد شده حسب نظر وزارت یا مؤسسه متبوع هستند.

تبصره ۲ مرتكب یا مرتكبان جرایم موضوع ماده واحده قانون با حكم دادگاه، مكلفند وجوه دریافتی ناشی از جرم را به حساب خزانه واریز كنند.

تبصره ۳ وزارت می‌ تواند در پیگیری جرایم موضوع ماده واحده قانون علاوه بر استفاده از بازرسان خود به عنوان ضابط خاص، در حدود قانون از همكاری سایر ضابطان دادگستری نیز استفاده كند.

تبصره ۴ در ارتكاب جرایم موضوع ماده واحده قانون به صورت سازمان ‌یافته و تكرار و تعدد آن، ضوابط تشدید مجازات برابر قانون اعمال خواهد شد.

ماده ۱۰

 گزارش ‌های ارتكاب تخلفات پژوهشی موضوع تبصره (۶) ماده واحده قانون بدواً در كارگروه‌ های اخلاق در پژوهش موضوع ماده (۳) این آیین ‌نامه مطرح می‌ شوند. كارگروه های مزبور ضمن بررسی و تحقیق مقدماتی و در صورت لزوم ارجاع امر به كارشناس متخصص در موضوع، پرونده را به همراه پیشنهادهای خود به مراجع پیش ‌بینی شده در تبصره (۶)‌ ماده واحده قانون ارسال می ‌كنند تا مطابق قوانین و مقررات مربوط، نسبت به موضوع رسیدگی شود. نظر كارگروه برای مراجع یاد شده جنبه مشورتی دارد.

تبصره كارگروه‌ های اخلاق در پژوهش مكلفند فرد در مظان ارتكاب تقلب را در جریان كامل پرونده قرار دهند و برای وی مهلت دفاع منظور كنند. مراجع موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون نیز مكلفند امكان دسترسی به تمام اطلاعات پرونده و بهره ‌مندی از وكیل یا نماینده را برای فرد در مظان ارتكاب تقلب فراهم كنند.

ماده ۱۱

 در صورت قطعیت محكومیت صادر شده توسط مراجع موضوع تبصره (۶) ماده واحده قانون، مراتب به اطلاع مؤسسه و سازمان اداری و استخدامی كشور و دستگاه‌ های اجرایی ذی‌ ربط در مورد كاركنان بخش دولتی می ‌رسد و در مورد كاركنان سایر بخش ‌ها به نحو مقتضی اطلاع‌ رسانی خواهد شد تا نسبت به سلب هرگونه امتیاز مادی یا معنوی مترتب بر آن و لغو اثر هرگونه مدرك تحصیلی، پایه، مرتبه علمی، رتبه یا عناوین مشابه علمی، اقدام قانونی لازم را به عمل آورند.

ماده 12

 لغو اثر مدرك تحصیلی حاصل از تقلب موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون، پس از اثبات تقلب علمی در كارگروه اخلاق در پژوهش مؤسسه و محكومیت قطعی در مراجع موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون، توسط مؤسسه صادركننده انجام می ‌شود.

ماده 13

در صورت ارتكاب تقلب علمی موضوع قانون توسط دانش آموختگان دانشگاه های خارج از كشور كه مدرك تحصیلی خارجی آنها مورد ارزشیابی قرار گرفته است، پرونده حسب مورد توسط وزارت به یكی از مؤسسات ارجاع می شود. در صورت قطعیت حكم مربوط به ارتكاب تقلب علمی، گواهینامه ارزشیابی صادر شده توسط واحد صادركننده از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.

معاون اول رئیس‌ جمهور – اسحاق جهانگیری