آیین نامه نظام بانكداری الكترونیكی مصوب 1386

هیئت وزیران در جلسه مورخ 22/12/1386 بنا به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران و به استناد جزء (4) بند « ج» ماده (10) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ ، آیین نامه نظام بانكداری الكترونیكی را به شرح زیر تصویب نمود:

آیین نامه نظام بانكداری الكترونیكی مصوب 1386,12,22

ماده 1 

در این آیین نامه اصطلاحات به شرح زیر به كار رفته اند:

الف ـ بانك: كلیه بانكهای دولتی و غیردولتی.

ب ـ دستگاه های اجرایی: دستگاههای مشمول ماده (160) قانون برنامه چهارم توسعه و نهادهای عمومی غیردولتی از جمله شهرداریها و سازمان تامین اجتماعی.

ج ـ بانك مركزی: بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران.

د ـ تراكنش: یك پیام الكترونیكی كه بنا به تقاضای مشتری در یكی از درگاههای ارائه خدمات بانكی نظیر خودپرداز و یا پایانه فروش، ایجاد و به شبكه الكترونیكی بانكی ارسال می شود.

ه ـ ـ بانكداری همراه (معادل mobile banking): ارائه خدمات بانكی غیرحضوری از طریق سامانه های تلفن همراه.

و ـ بر خط (معادل On line): هر گونه تراكنشی كه تكمیل آن مستلزم ارتباط بدون وقفه با سامانه های رایانه ای مركزی برای سنجش اعتبار و صحت تراكنش باشد.

ز ـ برون خط (معادل off-line): هر گونه تراكنشی كه تكمیل آن بدون نیاز به تعامل با سامانه های رایانه ای مركزی برای سنجش اعتبار و صحت تراكنش میسر باشد.

ح ـ پایانه فروش (معادل (Eft/pos) Electronic fund transfer/point of sale): دستگاهی كه با پذیرش كارت بانكی می تواند امكانی را فراهم كند كه وجه به صورت الكترونیكی از حساب دارنده كارت به حساب فروشنده منتقل شود.

ط ـ پرداخت حضوری الكترونیك: پرداخت به وسیله انجام تراكنش بین یك ابزار شناسایی فیزیكی (نظیر كارت) و یك ابزار پذیرش فیزیكی (نظیر پایانه فروش) كه به صورت الكترونیكی و بدون مراجعه به شعبه یا واحد بانكی صورت پذیرد.

ی ـ پرداخت غیرحضوری الكترونیك: پرداخت به وسیله انجام تراكنش بین یك ابزار شناسایی مجازی (نظیر شناسه و رمز اینترنتی) و یك درگاه پذیرش مجازی (نظیر تارنمای اینترنتی) كه به صورت الكترونیكی و بدون مراجعه به شعبه یا واحد بانكی صورت پذیرد.

ك ـ حسابهای متمركز: انواع حسابهای بانكی كه در سامانه های رایانه ای مركزی یك بانك نگهداری شده و كلیه شعب و واحدهای متصل به سامانه رایانه مركزی بانك می توانند بدون محدودیت فیزیكی عملیات بانكی متعارف نظیر واریز و برداشت را با آن به انجام رسانند.

ل ـ خودپرداز (معادل Automated teller machine (ATM) ): دستگاهی كه با شناسایی مشتری از طریق كارت بانكی یا ابزارهای شناسایی الكترونیك نظیر آن تحویلداری شعبه بانكی را به صورت الكترونیكی انجام می دهد.

م ـ كیف پول الكترونیكی (معادل Electronic purse): وجه ذخیره شده بر تراشه الكترونیكی كه همانند اسكناس و مسكوك به خودی خود دارای ارزش بوده و قابلیت انجام تراكنش برون خطی را دارد.

ن ـ موافقتنامه سطح خدمت رسانی (معادل:((SLA) service level Agreement) موافقتنامه ای كه بین خدمت دهنده و خدمت گیرنده امضا می شود و مواردی چون تعریف، حداقل شاخصهای كیفیت و اولویتهای خدمت و همچنین مسؤولیتها، تضمینها و جرایم ناشی از عملكرد ضعیف خدمت دهنده را در بر می گیرد.

ماده 2

بانك مركزی تعیین راهبردها و راهبری زیر ساختهای نظام جامع پرداخت و بانكداری الكترونیكی را بر عهده دارد. بانكها و دستگاههای اجرایی كشور موظفند در طرحهایی كه به هر شكل متضمن دریافت و پرداخت الكترونیكی و وجوه بین بانكی باشد، مطابق با استانداردها و دستورالعمل تدوین شده توسط این بانك عمل نمایند.

ماده 3

به منظور توسعه بانكداری الكترونیك، بانك مركزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی موظفند با همكاری دستگاههای اجرایی به خصوص وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، زمینه های لازم را جهت ایجاد زیر ساختهای برنامه های توسعه بانكداری الكترونیك مانند امور مخابراتی و ارتباطی در بانكها فراهم آورند.

ماده 4

بانك مركزی موظف است با همكاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تمهیدات لازم را جهت تأمین امنیت بانكداری الكترونیكی فراهم آورد. مسئولیت برقراری امنیت بانكداری الكترونیكی بر اساس استانداردهای بین المللی بر عهده بانك مركزی است. این امر نافی مسئولیت بانكها در خصوص برقراری امنیت بانكداری الكترونیك نبوده و تبعات ناشی از آن بر عهده بانكها می باشد.

ماده 5 

به منظور ترغیب به استفاده خدمات بانكداری الكترونیك، بانك مركزی موظف است همزمان با ابلاغ این آیین نامه نسبت به كاهش تدریجی سهم كارمزد شتاب از كارمزد خدمات بانكداری الكترونیك اقدام نماید.

ماده 6 

كلیه بانكهای كشور مكلفند تا پایان سال 1387 امكان واریز و برداشت بر خط وجوه را برای تمامی حسابهای عندالمطالبه خود فراهم نمایند. ضمناً بانكها مكلفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه نسبت به ایجاد امكان واریز بر خط بازپرداخت وجوه اقساط تسهیلات دریافتی به شبكه بانكی توسط مشتریان اقدام نمایند.

ماده 7

بانكها موظفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، حداقل یك پایانه پرداخت غیرحضوری به غیر از دستگاههای ATM و POS نظیر تلفن بانك، بانك همراه و اینترنت را با لحاظ مسایل امنیتی به گونه ای فعال نمایند كه قابلیت نقل و انتقال الكترونیكی وجوه بین حسابهای خود و پرداخت الكترونیكی را داشته باشند.

ماده 8 

بانكها مكلفند تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، امكانات لازم را جهت امكان پذیرش و انجام تراكنش تمامی كارتهای خود در تمامی درگاههای پرداخت غیرحضوری (نظیر اینترنت) سایر بانكها كه مورد تأیید بانك مركزی باشند، فراهم سازند.

ماده 9

كلیه بانكهای كشور مكلفند تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه امكان پرداخت تمامی قبوض اعم از قبض هزینه استفاده از خدمات (آب، برق، گاز و غیره)، عوارض و جرایم را در تمامی خود پردازهای خود به گونه ای فعال نمایند كه قابلیت پذیرش و انجام تراكنش كارتهای تمام بانكها را داشته باشد.

ماده 10

بانك مركزی مكلف است دستورالعمل صدور و راهبری كارتهای اعتباری فراگیر را كه فاقد قابلیت برداشت نقدی بوده و به صورت بین بانكی قابل استفاده باشد، ظرف یك ماه پس از ابلاغ این آیین نامه به شبكه بانكی كشور ابلاغ نماید.

ماده 11

بانكهای كشور مكلفند نسبت كارتهای اعتباری به كل جمعیت را حداقل به شرح جدول زیر حفظ نمایند:

دوره زمانی : پایان سال 1387 كارتهای اعتباری به كل جمعیت : سه درصد
دوره زمانی : پایان سال 1388 كارتهای اعتباری به كل جمعیت : سیزده درصد
دوره زمانی : پایان سال 1389 كارتهای اعتباری به كل جمعیت : بیست درصد

ماده 12

بانك مركزی مكلف است از ابتدای سال1387 مركز داده ای (Data Center) مربوط به داده های تراكنش بانكی مشتریان و عملكردی كلیه پایانه های بانكها را ایجاد نماید.
كلیه بانكهای كشور موظفند تمهیداتی را فراهم سازند تا از زمان ایجاد مركز داده ای مزبور داده های یاد شده به طور مرتب در چارچوب دستورالعمل بانك مركزی به مركز داده ای ارسال شود.

ماده 13

كلیه بانكهای كشور مكلفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، مركز امداد(Help Desk) شبانه روزی (24 ساعت در روز، هفت روز هفته) خود را برای پاسخگویی به مشكلات و مسایل مشتریان ایجاد و راهبری نمایند. مراكز امداد مزبور باید توانایی رفع سریع مشكلات مشتریان را به صورت عملیاتی داشته باشند.

ماده 14

به منظور فراگیر شدن استفاده از خدمات بانكداری الكترونیكی بانكها مكلفند اطلاع رسانی در خصوص استفاده عموم از خدمات بانكداری الكترونیكی را از طریق رسانه ها و همچنین از طریق شعب خود انجام دهند.

ماده 15

به منظور ارائه شبانه روزی و بدون وقفه خدمات بانكی الكترونیكی به مردم، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مكلف است ظرف یك سال پس از ابلاغ این آیین نامه، زیر ساخت و بسترهای مخابراتی مناسب را مطابق با موافقتنامه سطح خدمت رسانی (SLA) مورد نظر بانك مركزی برای كلیه شعب، خودپردازها، باجه ها و سایر پایانه های موردنیاز فعالیتهای بانكی فراهم كند. همچنین علاوه بر توسعه شبكه های موجود، نسبت به ایجاد و به كارگیری شبكه های پشتیبان و ارائه خدمات ارتباطی اقدام نموده و به منظور توسعه امنیت مورد نیاز سیستمهای بانكی، در راه اندازی ماهواره ملی و شبكه اینترنت ملی حداكثر تا یكسال پس از ابلاغ این آیین نامه اقدام نماید.

ماده 16

به منظور جلب اعتماد عمومی برای استفاده از خدمات بانكی الكترونیكی و پیشگیری از ضرر و زیان ناشی از استفاده خدمات بانكی الكترونیكی، وزارت امور اقتصادی و دارایی مكلف است اقدامات لازم برای تأمین بودجه مورد نیاز بانكهای دولتی جهت جبران هزینه های ریسك پذیری آنها (نفوذ غیرمجاز به اطلاعات حسابهای مشتریان) را تا سقف یك درصد بودجه فناوری اطلاعات هر بانك به عمل آورد.

تبصره ـ بانك مركزی دستورالعمل مربوط به این ماده را ظرف سه ماه از ابلاغ این آیین نامه تهیه و ابلاغ نماید.

ماده 17

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مكلف است استفاده از بانكداری الكترونیكی (به ویژه پرداخت الكترونیكی) را به عنوان الگوی رفتاری در برنامه های خود مورد تأكید قرار دهد. سازمان مذكور به منظور آشنایی عموم با امكانات جدید فراهم شده توسط شبكه بانكی مكلف است در خصوص پیامهای بازرگانی با محتوای آموزشی مربوط به موضوع بانكداری الكترونیكی (به ویژه پرداخت الكترونیكی) تسهیلات فرهنگی ویژه قایل گردد.

تبصره ـ پیام های بازرگانی فوق الذكر از بیست درصد پیامهای بازرگانی هر بانك در سال تجاوز ننماید.

ماده 18

وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مكلفند پس از ابلاغ این آیین نامه با استفاده از بسته های آموزشی بانكداری الكترونیكی تدوین شده توسط بانك مركزی، محتوای آموزشی مناسب در خصوص مفاهیم و كاربردهای بانكداری و پرداختهای الكترونیكی را در برنامه های آموزشی خود در سال 1387 بگنجانند.

ماده 19

وزارتخانه های اموراقتصادی و دارایی، بازرگانی و ارتباطات و فناوری اطلاعات مكلفند تمهیدات لازم را با هماهنگی تمامی اصناف در خصوص پذیرش كارتهای صادر شده شبكه بانكی كشور، از طریق پایانه های حضوری و غیر حضوری به گونه ای فراهم كنند كه تا پایان سال 1387 اصناف تحت پوشش، امكان دریافت وجه كالا و خدمات را از طریق كارت داشته و خدمات خود را بدون تبعیض به دارندگان كارت ارائه كنند. اصناف مكلفند از ابتدای سال 1388 بدون دریافت وجه اضافی از دارندگان كارت نسبت به پذیرش كارتهای بانكی به عنوان ابزار پرداخت وجه كالا و خدمات اقدام نمایند. وزارت بازرگانی ضمن هماهنگی با بانك مركزی بر حُسن اجرای این ماده نظارت خواهد نمود.

ماده 20

كلیه دستگاههای اجرایی كه بابت خدمات یا اختیارات قانونی خود از مراجعان وجه دریافت می كنند، مكلفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه از طریق امكانات شبكه بانكی كشور نسبت به فراهم آوردن امكان پرداخت الكترونیكی حضوری و غیرحضوری بابت موارد یاد شده اقدام نمایند. دستگاه مربوط در صورت لزوم بودجه لازم را در بودجه سنواتی لحاظ خواهد نمود.

ماده 21

كلیه دستگاههای اجرایی مكلفند معادل كمكهای غیرنقدی خود به كاركنان را از ابتدای سال 1387 از طریق كارتهای بانكی فاقد قابلیت برداشت نقد و قابل استفاده از طریق پایانه های فروش و درگاههای پرداخت اینترنتی ارائه نمایند.

ماده 22

كلیه دستگاههای اجرایی به خصوص وزارتخانه های كشور، بازرگانی و راه و ترابری مكلفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه در خصوص ایجاد و راهبری سامانه های پذیرش كیف پول الكترونیكی در محلهایی كه پرداخت سریع وجه مورد نیاز باشد، نظیر سامانه های حمل و نقل درون و برون شهری (تاكسی، اتوبوس، مترو و غیره)، مراكز اخذ عوارض و مانند آنها، اقدامات لازم را با هماهنگی بانك مركزی و با همكاری شبكه بانكی كشور به عمل آورند. كارتهای حاوی كیف پول الكترونیكی باید توسط شبكه بانكی كشور صادر شده و با داشتن قابلیت انجام تراكنش سریع و برون خطی در تمامی پایانه های بانكی مجاز كشور امكان تراكنش داشته باشند. همچنین شبكه بانكی كشور مكلف است حسب نیاز دستگاههای موضوع این ماده، خدمات مربوط به پذیرش و صدور كارتهای مزبور را به انجام رساند.

ماده 23

به منظور فراهم آوردن ویژگیهای امنیتی كامل تر در عملیات بانكداری الكترونیكی و امكان ارائه خدمات بیشتر به دارندگان كارتهای بانكی، بانكها موظفند ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه برنامه زمان بندی صدور و جایگزینی كارتهای دوگانه (هوشمند و مغناطیسی) را مطابق با مشخصات و استانداردهای اعلام شده از جانب بانك مركزی برای مشتریان به بانك مركزی اعلام نماید، به طوری كه این كارتها، جایگزین تمامی كارتهای قبلی شده و بتواند تمامی خدمات سایر كارتهای بانكی را ارائه نمایند.

ماده 24

به منظور به روزآوری و شفاف سازی حسابهای دولتی (منابع، مصارف، هزینـه، درآمد) وزارت امور اقتـصادی و دارایی (خـزانه داری كـل كشور) مو ظـف است نسبت به تبدیل كلیه حسابهای دولتی به حسابهای متمركز و برخط در سراسر كشور و ایجاد امكان جمع آوری الكترونیكی كلیه وجوه واریزی به حسابهای فوق در بانك، حداكثر تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه اقدام نماید.

ماده 25

در اجرای تبصره (4) بند « ط» ماده (33) قانون برنامه چهارم توسعه، به منظور رفع سریع مشكلات احتمالی استفاده كنندگان از خدمات بانكداری الكترونیكی در سطح كشور، وزارت دادگستری موظف است ساز و كارهای لازم به منظور راه اندازی دادگاههای خاص بانكداری الكترونیكی را به قوه قضاییه ارائه نماید.

ماده 26

به منظور حمایت از صنایع داخلی، وزارت صنایع و معادن موظف است به گونه ای برنامه ریزی نماید كه امكان تولید تجهیزات پرداخت الكترونیكی POS) ، ATM، كیوسك ارائه خدمات و بانكداری همراه) موردنیاز برنامه جامع توسعه بانكداری الكترونیكی با كیفیت مناسب در كشور فراهم شود.

ماده 27

مسئولیت نظارت برحُسن اجرای این آیین نامه برعهده بانك مركزی بوده و مفاد آن نافی وظایف و اختیارات آن بانك درخصوص گسترش و اجرای مطلوب بانكداری الكترونیك نمی باشد. بانك مركزی گزارش پیشرفت این آیین نامه را به همراه نحوه همكاری دستگاههای اجرایی، هر سه ماه یك بار به هیئت وزیران ارائه می دهد.

پرویزداودی – معاون اول رئیس جمهور