دستورالعمل نحوه واگذاري اتوبوس از وزارت كشور به اتوبوسراني شهرها و بهره برداري آن مصوب 1385,09,05
فصل اول – تعاريف:
ماده 1
برخي عبارات كه دراين دستورالعمل به اختصار به كار مي روند در ذيل تعريف شده است .
شورايعالي : شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور.
سازمان : سازمان شهرداريها و دهياريهاي كشور .
همتا: شوراي هماهنگي ترافيك استان.
اتوبوسراني : سازمان ها وشركتهاي اتوبوسراني شهري و حومه اي با اساسنامه مصوب ، زيرنظر شهرداري شهرها مي باشد كه مسئوليت هدايت ، نظارت وكنترل ارائه خدمات حمل ونقل عمومي توسط ناوگان اتوبوسراني در شهرها را برعهده دارند.
اتحاديه : اتحاديه اتوبوسراني هاي شهري كشور.
كميته هاي فني: كميته هاي فني در سازمان تشكيل شده و وظايف سه گانه الف)سفارش دهي، ب)تحويل و تحول و ج)نظارت و پايش عمليات بهره برداري، را برعهده دارد، اعضاي كميته هاي يادشده توسط رئيس سازمان منصوب مي گردد.
كميته فني سفارش: اعضاي كميته فني شامل 5 نفر متخصص بخش حمل ونقل و اتوبوسراني بوده و وظايف ذيل را بر عهده دارد:
الف) تدوين مشخصات فني اتوبوسها و ميني بوسهاي مورد نياز كه توسط كميته فني عملياتي ارائه مي گردد
ب) نظارت بر روند مناقصه وخريد وتحويل اتوبوس از كارخانجات طرف قرارداد.
كميته فني تحويل: اعضاي كميته فني تحويل شامل 5 نفر كارشناس ماشين آلات و موظف به انجام وظايف ذيل هستند:
الف) حضور در كارخانه سازنده ماشين آلات مورد قرارداد و تحويل گرفتن ماشين آلات بر اساس مشخصات فني مندرج در قرارداد
ب) تحويل دادن ماشين آلات به نمايندگان اتوبوسراني هاي سراسر كشور بر اساس ليست توزيع ابلاغي وزارت كشور.
ج) انتقال نظرات دريافتي از كميته فني عملياتي در خصوص عملكرد و نقاط ضعف ماشين آلات به كارخانجات سازنده و نظارت بر اصلاح عيوب مزبور.
كميته فني عملياتي: اعضاي كميته در وزارت كشورحداقل 5 نفركارشناس مجرب ماشين آلات با شرح وظايف ذيل هستند:
الف) بررسي و اعلام مشخصات فني ماشين آلات مورد نياز به كميته فني سفارشها بر اساس آخرين استانداردهاي متناسب با شرايط كشور و فن آوري روز
ب) ارائه گزارش در خصوص نقاط ضعف ماشين آلات به كميته فني تحويل، به منظور اصلاح و برطرف نمودن معايب
ج) مراجعه به اتوبوسراني ها به منظور بررسي عملكرد آنها در خصوص موارد ذيل و گزارش آن به سازمان:
1- نحوه سرويس و نگهداري اتوبوسها
2- نحوه بهره برداري و كاركرد اتوبوسها
3- بازديد از اتوبوسهاي متوقف و تحت تعمير و بررسي علت توقف يا تعمير
4- نحوه اجراي طرح مراقبت وضعيت (CM)
–بخش غيردولتي: اشخاص حقوقي يا حقيقي مي باشد كه براساس آيين نامه مربوط زير نظر اتوبوسراني نسبت به ارائه خدمات حمل ونقل مسافر در شهرها وحومه آنها اقدام مي نمايند.
تبصره –در هر يك از استانداريها يك نفر كارشناس مجرب در ماشين آلات به عنوان نماينده شوراي همتا مسئول طرح بهره برداري و نگهداري بهينه سامانه اتوبوسراني تعيين مي گردد.
فصل دوم – كليات:
ماده 2
خريد اتوبوس موردنياز اتوبوسراني توسط سازمان وبراساس مشخصات فني ارائه شده توسط كميته فني عملياتي صورت مي پذيرد.
تبصره 1– كميته فني عملياتي تعيين مشخصات فني اتوبوسها، و كميته فني تحويل نظارت بر روند تحويل آنها از كارخانه به لحاظ انطباق اتوبوسهاي تحويلي بامشخصات فني ابلاغي را بر عهده دارند.
تبصره 2 : بمنظور فراهم نمودن امكان پشتيباني اتوبوسراني ها از لحاظ آموزش فني و نيز تامين قطعات و لوازم يدكي ، سازمان موظف است در قرارداد هاي منعقده با كارخانجات خودروساز از محل 1% سهم آموزش پيش بيني در قراردادها نسبت به موارد ذيل اقدام نمايد:
الف) آموزش كاركنان فني ، معاونان و مديران اتوبوسراني ها با حضور اساتيد مجرب داخلي و خارجي .
ب ) تشكيل بانك قطعات و لوازم يدكي پر مصرف اتوبوسها
ماده 3
تعيين نوع خودرو مورد نياز اتوبوسراني ها اعم از ديزلي يا گازطبيعي سوز، اتوبوس، مدي بوس و ميني بوس، بر حسب وضعيت شهرها ونحوه توزيع آن توسط وزارت كشور با همكاري اتحاديه تهيه و اعلام مي گردد.
تبصره– توزيع اتوبوس گاز طبيعي سوز بر اساس ماده 62 قانون برنامه چهارم توسعه در 8 شهرداراي هواي آلوده صورت مي پذيرد. چنانچه در ساير شهرها امكان بهره برداري از جايگاههاي سوخت (CNG) براي اتوبوسها فراهم گردد، اتوبوس گاز طبيعي سوز به آنها نيز تحويل خواهد گرديد.
ماده 4
وزارت كشور ناظر بر عملكرد اتوبوسراني ها بوده واتوبوسراني ها موظفند ضمن رعايت كليه آيين نامه ها ، بخشنامه ها ودستورالعمل هاي مرتبط ابلاغي وزارت كشور، گزارش 6ماهه از عملكرد اتوبوسراني در بخش هاي مختلف اعم از تحويل اتوبوس، برنامه ريزي، بهره برداري ، تعمير ونگهداري و عملكرد بخش غيردولتي تهيه و به وزارت كشور ارائه نمايند.
ماده 5
بخش غيردولتي كه براساس آيين نامه مربوطه تحت نظارت اتوبوسراني ، نسبت به ارائه خدمات حمل ونقل عمومي مسافر در شهرها اقدام مي نمايد، مشمول كليه ضوابط وخدمات مندرج در اين آيين نامه براي ناوگان مي گردد.
تبصره – سازندگان اتوبوس موظفند تحت نظر وزارت كشور حداقل به تعداد دو برابر تعداد اتوبوس خريداري شده توسط وزارت كشور، رانندگان و سرويس كاران مربوطه معرفي شده را آموزش دهند و درصورت موفقيت آموزش ديدگان، گواهي آموزش و تاييد صلاحيت رانندگي با اتوبوس مورد نظر را صادر نمايند واين موضوع جزو لاينفك قرارداد است. كميته فني تحويل، بر روند آموزش و تحويل اتوبوس به رانندگان آموزش ديده مورد نظر نظارت كرده و تخلفها را به سازمان گزارش خواهد نمود. بديهي است اتوبوسراني فقط توسط افراد آموزش ديده و داراي صلاحيت مذكور، مي توانند اتوبوس را تحويل بگيرد.
فصل سوم – تامين اتوبوس اتوبوسراني هاي شهري كشور:
ماده 6
سازمان بر اساس اعتبارات تخصيصي در بودجه سنواتي كل كشور براي توسعه ناوگان اتوبوسراني شهرها موظف به خريد و تخصيص اتوبوس براي اتوبوسراني ها مي باشد.
تبصره 1 – اتوبوسراني ها موظف به رعايت ضوابط ومقررات ابلاغي وزارت كشور در ارائه خدمات حمل ونقل عمومي مسافر به شهروندان توسط ناوگان ملكي وخصوصي اتوبوسراني ها مي باشند.
تبصره 2 – اتوبوسراني ها براي تحويل اتوبوس هاي واگذاري موظف به پرداخت سهم شهرداري از قيمت اتوبوس كه بر اساس تصويب نامه مربوطه به وزارت كشور ابلاغ مي شود ،مي باشد. (ميزان آن در سال 1385 بر اساس مصوبه مربوطه 5 / 17 % قيمت اتوبوس تعيين گرديده است ) كه در وجه سازمان پرداخت مي گردد.
تبصره 3 – اتوبوسراني ها موظف به بهره برداري حداقل به مدت 10 سال از اتوبوس هاي تخصيص يافته به آنها مي باشد. وضعيت بهره برداري از اتوبوس ها پس از 10 سال استفاده از آنها منوط به تائيد امكان بهره برداري از اتوبوسهاي ياد شده توسط كميته فني عملياتي مي باشد.
تبصره 4 – از رده خارج نمودن اتوبوسهاي فرسوده منوط به تاييد عدم امكان بهره برداري از اتوبوسهاي ياد شده توسط كميته فني عملياتي و رعايت ضوابط و دستورالعملهاي از رده خارج نمودن اتوبوسهاي فرسوده مي باشد.
ماده 7
در صورت تاييد عدم امكان بهره برداري از اتوبوس بدليل فرسوده بودن ( ملكي و خصوصي ) به ازاي هر سه دستگاه اتوبوس فرسوده كه از رده خارج مي گردد يك دستگاه اتوبوس نو توسط سازمان بدون اخذ وجه جايگزين مي گردد.
تبصره –از رده خارج نمودن اتوسوس فرسوده منوط به ارائه گواهي اسقاط توسط راهنمايي و رانندگي شهر ذيربط مي باشد.
فصل چهارم – بهره برداري اتوبوس توسط اتوبوسراني ها:
ماده 8
مسئووليت ارائه خدمات حمل ونقل عمومي به شهروندان توسط كليه ناوگان اتوبوسراني (خصوصي و ملكي) برعهده اتوبوسراني ها مي باشد و سازمانهاي اتوبوسراني موظفند ضمن تامين امكان بهره برداري ناوگان ملكي اتوبوسراني، نظارت بر بهره برداري از ناوگان خصوصي را نيز برعهده داشته باشند.
تبصره 1 – باتوجه به ضرورت اصلاح ساختار سامانه هاي حمل ونقل عمومي توسط شهرداري ها با همكاري شوراي اسلامي شهرها ، اتوبوسراني ها موظفند ضمن اجرا و رعايت تمهيدات ابلاغي وزارت كشور، نسبت به كاهش هزينه هاي جاري اتوبوسراني ها ، اصلاح نحوه قيمت گذاري خدمات حمل ونقل عمومي توسط اتوبوس بر اساس دستورالعمل ابلاغي وزارت كشور واخذ مصوبه شوراي اسلامي شهرها اقدام نمايند.
تبصره 2 : باتوجه به بالا بودن هزينه بيمه شخص ثالث اتوبوس براي اتوبوسرانيها، سازمان ضمن تامين اعتبار مربوطه مي بايست نسبت به تاسيس صندوق بيمه ناوگان حمل ونقل عمومي مسافر و يا پوشش بيمه لحظه اي نسبت به فراهم نمودن شرايط وتسهيل امكان بيمه شخص ثالث ناوگان حمل ونقل عمومي اقدام نمايد. همچنين پيگيري لازم براي كاهش نرخ بيمه تامين اجتماعي از 34% به 12% مطابق ساير شغلهاي خدماتي انجام دهد.
تبصره 3 – سازمان موظف است همه امور مربوط به اعتبارات جاري و عمراني اتوبوسرانيها را تا حصول نتيجه نهايي و واريز وجه به حساب اتوبوسراني در سازمان مديريت و برنامه ريزي و وزارت امور اقتصاد و دارايي را پيگيري نمايد.
ماده 9
شهرداري شهرهاي داراي سامانه اتوبوسراني موظفند ضمن اجراي تمهيدات پيش بيني درآيين نامه اجرايي جز «1» بند (ب) تبصره 13 قانون بودجه سال 1385 كل كشور نسبت به انجام اقدامات ذيل با هماهنگي وزارت كشور و براساس شرح خدمات مصوب شورايعالي وحتي الامكان توسط مشاورين وپيمانكاران ذيصلاح و يا مهندسين عضو سازمان نظام مهندسي ساختمان (داراي تخصص ترافيك)، انجام دهند و سازمان موظف به نظارت بر حسن اجراي آن مي باشد:
1– سازماندهي مناسب در ساختار نيروي انساني در جهت كاهش هزينه هاي جاري و افزايش بهره وري.
3– برآوردن انتظارات مسافران و افزايش مطلوبيت استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومي از نظر كمي و كيفي از قبيل:
بهبود شرايط داخلي و ظاهري ناوگان، بهبود نظم برنامه زماني حركت آنها، كاهش تاخير و كاهش مدت زمان انتظار در ايستگاه با تنظيم بهينه سرفاصله زماني، كاهش زمان دسترسي به ايستگاه اتوبوس ازطريق دوچرخه سواري با ايجاد توقفگاه دوچرخه در ايستگاه و دوچرخه بر در جلو اتوبوس براي حمل ونقل تركيبي، افزايش سرعت متوسط جابجايي با اتوبوس، استفاده از اتوبوس كم ارتفاع يا قابل استفاده معلولان و ساير روش هاي نوين يا بهينه بهره برداري و در نتيجه افزايش حداقل .20% تعداد مسافران با مديريت مناسب.
4– نصب ايستگاه و سرپناه مناسب وتابلوي استاندارد با اطلاعات لازم در ايستگاه و انتقال ايستگاه به پهلوگاه معابر.
5– مديريت تعميرگاهي و كاهش ميزان خرابي دستگاهها با كنترلهاي منظم دوره اي.
6– نصب تجهيزات رفاهي داخل اتوبوسها نظير كولر، راديو، تلويزيون و بلندگو و سامانه نمايشگر و اعلام صوتي ايستگاه و مسير و رفع معايب رفاهي.
7– فراهم نمودن شرايط لازم براي اجراي طرح مراقبت وضعيت ماشين آلات از طريق آناليز روغن(CM).
8– تعيين وتشكيل تيم فني به منظور بازرسي وكنترل سرويس ونگهداري و تعمير اتوبوسها وچگونگي اجراي طرح CM.
9– تأمين فضاي سرپوشيده به عنوان انبار فني قطعات و رعايت شرايط كامل انبارداري.
10– مطالعه و طراحي پارك سوارهاي با ظرفيت 3 تا 10 مسير اتوبوسراني با خدمات و امكانات جانبي.
11– ايجاد ايستگاه كنار توقفگاههاي طبقاتي وسرويس منظم درمسيرهاي عبوري از پارك سوارها و توقفگاههاي عمومي.
12– مطالعه، طراحي و احداث تعميرگاه و توقفگاه استاندارد اتوبوس شهري با ظرفيت حداقل 300 دستگاه با امكانات جانبي و تجهيزات كارگاهي لازم بويژه جهت استفاده بخش غير دولتي.
13– مطالعه امكان سنجي و اخذ مجوز تاسيس آموزشكده يا ايجاد رشته تحصيلي در هنرستان فني يا كار و دانش به منظور جذب و تربيت نيروي انساني مورد نياز اتوبوسراني در مركز استان.
14– خريد، نصب و بهره برداري از سامانه كارت بليت .
15– تجهيز ايستگاههاي اتوبوس به سامانه نمايشگر و اعلام صوتي ايستگاه و مسير اتوبوس .
16– مطالعه، طراحي و راه اندازي تعميرگاه مخصوص اتوبوسهاي گازسوز در شهرهاي داراي گاز شهري.
17– مجهز نمودن تعميرگاه مركزي اتوبوسراني به ابزار و تجهيزات پيشرفته تعميرگاهي برحسب نوع اتوبوس بويژه كاميونت براي تعميرگاه سيار و امداد.
ماده 10
وزارت كشور موظف است تمهيدات لازم براي عملياتي نمودن نتايج مطالعات جامع ،ساماندهي حمل و نقل و ترافيك شهري و ساير مطالعات موردي براي سامانه اتوبوسراني را با همكاري شهرداري ها فراهم نمايد.
تبصره 1 – شورايعالي موظف است حد اكثر 2 ماه پس از ابلاغ اين دستورالعمل شاخصهاي ارزيابي كمي و كيفي اتوبوسرانيها تهيه و ابلاغ نمايد.
تبصره 2 – سازمان موظف است ازطريق پايش شاخصهاي ابلاغي براي اتوبوسراني ها، گزارشهاي 3ماهه به وزارت كشور و 6ماهه به سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ارسال نمايد.
ماده 11
ارزيابي مديران اتوبوسراني بر اساس عملكرد آنها و كارايي اتوبوسرانيها بر اساس اين دستورالعمل و بهره وري اتوبوسراني ، توسط سازمان با اعزام كارشناسان متخصص و به صورت سرزده با اعطاي امتيازات مثبت و منفي و حمايتهاي لازم انجام خواهد شد.
فصل پنجم – تعمير ونگهداري اتوبوس توسط اتوبوسراني ها:
ماده 12
به منظور استفاده بهينه از امكانات موجود ، اتوبوسراني ها موظفند شرايطي فراهم نمايند تا تعمير ونگهداري اتوبوسها به گونه اي صورت گيرد تا امكان بهره برداري كامل از كل ناوگان اتوبوسراني در شهرها در طول دوران بهره برداري ممكن باشد.
تبصره 1 – سازمان بايد در قرارداد هاي منعقده با كارخانجات طرف قرارداد براي تامين اتوبوس موردنياز اتوبوسرانيها، شرايطي فراهم نمايد تا كارخانجات طرف قرارداد، در طول حداقل 2سال دوران ضمانت و 15 سال خدمات پس از فروش، تامين قطعات ولوازم يدكي مورد نياز را تعهد نمايد.
تبصره 2 – وزارت كشور موظف است سالانه اعتبار يارانه بليت اتوبوسرانيها و خريد لوازم و قطعات يدكي اتوبوسرانيها در بودجه سنواتي پيشنهاد و پس از تخصيص بين اتوبوسرانيها توزيع نمايد.
ماده 13
بايد تدابير لازم به نحوي اتخاذ شود كه براي هر شهر با توجه به شرايط اقليمي، نشيب وفراز، شرايط تعمير و نگهداري، با درنظر گرفتن قدرت و سرعت و امكانات جانبي لازم براي اتوبوسها، از تنوع در واگذاري اتوبوس جلوگيري گردد تا از مشكلات تامين قطعات و تعمير و نگهداري و انبارداري مضاعف پيشگيري شود.
2– سازماندهي مناسب در ساختار تجهيزات و ناوگان اتوبوسراني.